Ο Γρηγόρης Αυξεντίου αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο του απελευθερωτικού μας αγώνα του 1955-1959. Για να αποτιμηθεί η συνολική του δράση στον αγώνα, αλλά και για να σκιαγραφηθεί η προσωπικότητά του χρειάζονται τόμοι. Τα γεγονότα με τον θρύλο πλέκονται αξεδιάλυτα δημιουργώντας το ηρωικό φαινόμενο Γρηγόρης Αυξεντίου. Η εθελούσια θυσία του στις 3 του Μάρτη έκλεισε με ηρωικό τρόπο το κεφάλαιο της δράσης του. Την ίδια στιγμή άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στη συνείδηση των Ελλήνων και των απανταχού ελεύθερων ανθρώπων. Αυτό των συμβολισμών, τους οποίους περικλείει το όνομα Γρηγόρης Αυξεντίου. Της μαχητικότητας, του ασυμβίβαστου αγώνα, της αυτοθυσίας, της φιλοπατρίας, του ηρωισμού και της αγάπης για τον συνάνθρωπο και τον Θεό. Αποτελεί ένα όνομα που αυτενεργεί σε σημείο που έχει καταφέρει ν’ αλλάξει ακόμα και «τ’ όνομα των βουνών». Με την ευκαιρία της επετείου των 65 χρόνων από τη θυσία του, εκείνη την Κυριακή στις 3 του Μάρτη φέρνουμε στο μυαλό πτυχές της δράσης του, οι οποίες παραμένουν στη σκιά της συγκλονιστικής του θυσίας στον Μαχαιρά.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου διετέλεσε πρώτος Τομεάρχης Κερύνειας-Πενταδακτύλου. Στην οργάνωση του Τομέα του αντιμετώπισε αντικειμενικές δυσκολίες. Αρχικά η γεωμορφολογία της περιοχής δεν παρείχε πολλές δυνατότητες απόκρυψης όπως ο ορεινός όγκος του Τροόδους. Κατά δεύτερον, ο Τομέας αλλά και ολόκληρη η ΕΟΚΑ εκείνη την περίοδο δεν διέθετε επαρκή υλικά μέσα για την επιτυχή προσβολή των Βρετανών. Τρίτον, απουσίαζε η οργάνωση, η οποία διεξαγόταν σταδιακά και με απόλυτη μυστικότητα. Ο ένοπλος αγώνας βρισκόταν ακόμη στην πρώτη του φάση. Οι Κύπριοι παρά τον ενθουσιασμό χρειάζονταν οργάνωση για να μπορούν να αντεπεξέλθουν σε έναν αγώνα εναντίον της Βρετανικής υπερδύναμης.
Παρ’ όλα αυτά, ο Αυξεντίου αφιερώθηκε ολόψυχα στη δημιουργία τοπικών ομάδων και στην εκπαίδευσή τους καθώς και στην εξεύρεση κατάλληλων χώρων για απόκρυψη του οπλισμού και των ανταρτών. Η εμπλοκή του Τομεάρχη στις αποστολές ήταν ριψοκίνδυνη απόφαση, γιατί τον έθετε σε κίνδυνο. Παρ’ όλα αυτά, ο Αυξεντίου προτιμούσε να εκπαιδεύει διά του παραδείγματος. Γνώριζε ότι η παρουσία του ψύχωνε τους άνδρες του, γιατί έβλεπαν τον «μάστρο» τους να διακινδυνεύει μαζί τους.
Η σημασία της επίθεσης
Στην περίοδο των περίπου 7 μηνών από τις 5 Απριλίου 1955, οπότε αφίχθηκε στον Καραβά, μέχρι τις 28 Νοεμβρίου 1955, οπότε μετακινήθηκε στην Κακοπετριά, ο Αυξεντίου ως τομεάρχης ενεπλάκη σε δύο επιχειρήσεις. Η πρώτη εναντίον του στρατοπέδου Αγύρτας στο Μπογάζι Κερύνειας στις 20 Ιουνίου 1955 και η δεύτερη εναντίον του αστυνομικού σταθμού Λευκονοίκου στις 4 Οκτωβρίου 1955.
Από τον Ιούνιο του 1955 ο Αυξεντίου είχε εγκαταλείψει τον δυτικό Πενταδάκτυλο και την περιοχή Καραβά και έδρευε στον ανατολικό Πενταδάκτυλο στην περιοχή Καλογραίας. Από εκεί θα διενεργείτο η δεύτερη ενέργεια στην οποία ενεπλάκη προσωπικώς ο ίδιος ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Στην προσβολή του αστυνομικού σταθμού Λευκονοίκου. Η συγκεκριμένη επιχείρηση χαρακτηρίζεται ως μια από τις πιο ριψοκίνδυνες, γιατί δεν διενεργήθηκε βράδυ αλλά το απόγευμα, στις 17:15 υπό το φως της ημέρας. Επίσης ενείχε συμβολικό χαρακτήρα. Μόλις την προηγούμενη μέρα, 3 Οκτωβρίου 1955 είχε αφιχθεί στο νησί ο νέος κυβερνήτης, στρατάρχης Τζον Χάρντινγκ και πριν την άφιξή του είχε προβεί σε δηλώσεις περί καταστολής της «τρομοκρατίας». Η τρίτη διάσταση της εν λόγω επιχείρησης ήταν πρακτική. Από την επιδρομή στον αστυνομικό σταθμό η ΕΟΚΑ θα εξασφάλιζε πολύτιμα όπλα και πολεμοφόδια.
Η επιδρομή ως χαιρετισμός της ΕΟΚΑ στον αφιχθέντα νέον Κυβερνήτην
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου είχε εκπονήσει αναλυτικό σχέδιο ενεργείας, αφού είχε εφοδιαστεί από τον σταθμάρχη Σωκράτη Ιακωβίδη σχεδιαγράμματα εσωτερικών χώρων, τα ωράρια των σκοπιών και των περιπολιών και στοιχεία για τον οπλισμό και το προσωπικό του σταθμού.
Γύρω στις 17:00 οι εφτά αντάρτες με επικεφαλής των τομεάρχη, Γρηγόρη Αυξεντίου, αποβιβάστηκαν από το όχημα που τους μετέφερε σε μικρή απόσταση από τον αστυνομικό σταθμό. Φόρεσαν τις προσωπίδες τους και προχώρησαν κρατώντας τα όπλα τους, αποφασιστικά, ο ένας πίσω από τον άλλο. Κάτοικοι του Λευκονοίκου που τους είδαν, τους καμάρωναν και προσεύχονταν στον Θεό να τους βοηθήσει.
Οι σκοποί του σταθμού αιφνιδιάστηκαν, γιατί δεν περίμεναν να δεχθούν επίθεση υπό το φως της ημέρας. Κουβέντιαζαν αμέριμνοι, όταν οι αγωνιστές όρμησαν στον σταθμό. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου κρατώντας το Μαρσίπ προτεταμένο φώναξε επιτακτικά: «Εδώ ΕΟΚΑ, παραδοθείτε!» και αμέσως πήρε θέση για να καλύψει την προώθηση των συναγωνιστών του. Ένας αγωνιστής παρέμεινε στην πρώτη αίθουσα ελέγχοντας την κεντρική είσοδο του σταθμού. Οι υπόλοιποι μπήκαν στον σταθμό φωνάζοντας «Παραδοθείτε» και οι αστυνομικοί ξεκίνησαν να συμμορφώνονται στις εντολές, να παραδίδονται και να κλειδώνονται στα κελιά. Σε ελάχιστα δευτερόλεπτα οι αγωνιστές είχαν κόψει τα τηλεφωνικά καλώδια και βρέθηκαν στην αίθουσα, όπου φυλαγόταν ο οπλισμός. Ξεκίνησαν με ψυχραιμία να κουβαλούν όπλα, πυρομαχικά, κράνη και τον ασύρματο στην πρώτη αίθουσα. Μετά από περίπου 7-10 λεπτά, όταν πλέον δεν άφησαν όπλο στη θέση του, οι άνδρες της ΕΟΚΑ φορτώθηκαν τα λάφυρα και κατευθύνθηκαν στο σημείο, όπου τους περίμενε το όχημα που θα τους οδηγούσε στην Καλογραία και από εκεί πεζοί θα κατευθύνονταν στα λημέρια τους στη Μαλλίνα.
Σύμφωνα με έκθεση των Βρετανών από τον αστυνομικό σταθμό οι αγωνιστές αποκόμισαν 9 τυφέκια, 2 Γκίνερ, 1 κυνηγετικό και 160 σφαίρες των τυφεκίων. Σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, η επίθεση εναντίον του αστυνομικού σταθμού «δύναται να εκληφθή ως χαιρετισμός της ΕΟΚΑ στον άρτι αφιχθέντα νέον Κυβερνήτην».
Με το πέρας της επιχείρησης ο Αυξεντίου ήταν ενθουσιασμένος, τόσο επειδή πήγαν όλα κατ’ ευχήν, όσο και γιατί τα λάφυρα ήταν ιδιαίτερα σημαντικά. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος, εκτός από τον Γρηγόρη Αυξεντίου οι Στυλιανός Λένας, Θάσος Σοφοκλέους, Φώτης Παπαφώτης, Κώστας Ιωάννου, Χαράλαμπος Καμπούρης Ιωαννίδης και Πέτρος Χατζημιτσής. Ο τελευταίος ήταν η αιτία για την καταδίωξη που ξέσπασε εναντίον του Αυξεντίου τις επόμενες μέρες, την ανακάλυψη μεγάλου μέρους του οπλισμού και τελικά τη μετακίνηση του Αυξεντίου από τον Πενταδάκτυλο στο Τρόοδος…
Η σημασία της θυσίας
Η θυσία του στις 3 του Μάρτη το 1957 στον Μαχαιρά αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας πορείας που ξεκίνησε από τη Λύση και πέρασε από τα χωριά του Πενταδακτύλου. Τα βήματα του Γρηγόρη Αυξεντίου στις κατεχόμενες σήμερα περιοχές, στον Καραβά, στην Κυθρέα, στην Κερύνεια στην Καλογραία, στη Χάρτζια, στο Λευκόνοικο, επιβάλλουν το χρέος σε όσους παραμένουν πιστοί στην παρακαταθήκη του. Η ζωή του και ο θάνατός του, η φωνή του, τα τελευταία του λόγια στο φλεγόμενο κρησφύγετο του Μαχαιρά, δίνουν δύναμη και θάρρος για να συνεχίσουμε τον αγώνα του: «Μεν φοβάσαι Ματρόζο… Μεν φοβάσαι». Η πυροκαμένη κορφή του Μαχαιρά αντικρίζει τον μαρτυρικό Πενταδάκτυλο και του διαμηνύει: «Μεν φοβάσαι Πενταδάκτυλε… Μεν φοβάσαι».
*Πρόεδρος Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ
