Nωχελική και αναποτελεσματική ήταν η στάση της διεθνούς κοινότητας για την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Πέρα από κείμενα και δηλώσεις, χρειάζονται κι άλλα εργαλεία για να αντιμετωπιστεί η βία των ισχυρών ή όσων είναι ισχυρότεροι των γειτόνων τους. Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (19.1.2023) είχε σαφή τίτλο «Ανθρωπιστικές συνέπειες του αποκλεισμού του Ναγκόρνο Καραμπάχ». Είχε, όμως, και σαφέστερο περιεχόμενο όπου οι επιπτώσεις του αποκλεισμού αφού «ο μόνος δρόμος που συνδέει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την Αρμενία και τον υπόλοιπο κόσμο, ο διάδρομος Lachin, έχει αποκλειστεί από αυτοαποκαλούμενους Αζέρους περιβαλλοντολόγους από τις 12 Δεκεμβρίου 2022…
Αυτό έχει διαταράξει την πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, μεταξύ άλλων και σε τρόφιμα, καύσιμα και φάρμακα, για τους 120.000 Αρμένιους που ζουν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, θέτοντας τους ουσιαστικά σε αποκλεισμό… Ο αποκλεισμός αυτός έχει δημιουργήσει σοβαρή ανθρωπιστική κρίση, πλήττοντας σημαντικά τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού… Η μεταφορά ασθενών που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση είναι σχεδόν αδύνατη, ενώ έχει ήδη σημειωθεί ένας θάνατος εξαιτίας αυτής της κατάστασης… Εκατοντάδες οικογένειες παραμένουν χωρισμένες… Αυτή η ανθρωπιστική κρίση επιδεινώθηκε περαιτέρω από τη διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ καθώς σπίτια, νοσοκομεία και σχολεία έμειναν χωρίς θέρμανση…».
Δεν χρειάζονταν άλλα στοιχεία για να τεκμηριώσουν την κατάσταση ούτε να αμφισβητήσουν τις εξελίξεις αν δεν λαμβάνονταν μέτρα για ανακοπή της επιθετικότητας του Αζερμπαϊτζάν. Τα γραπτά ή τα ηλεκτρονικά κείμενα από μόνα τους δεν αποτελούν αποτελεσματική απάντηση στη βία ούτε λύνουν προβλήματα επεκτατισμού. Μετά τον πολύμηνο αποκλεισμό της περιοχής, η τελευταία ανενόχλητη επίθεση των Αζέρων που εκδηλώθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου οδήγησε στην προσφυγοποίηση 120.000 Αρμενίων. Η μέχρι προχτές κλειστή δίοδος άνοιξε για να διευκολύνει την ολοκλήρωση του εγκλήματος – ο σκοπός φαίνεται πως έχει πια επιτευχθεί…
Την ίδια μέρα, ο Ερντογάν το είχε «εξηγήσει» από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ: «Εξαρχής υποστηρίξαμε τη διαδικασία των συνομιλιών μεταξύ των δύο χωρών, αλλά η Αρμενία δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί αυτή την ιστορική ευκαιρία… Το Καραμπάχ, όπως όλοι πλέον το αποδέχονται, είναι έδαφος του Αζερμπαϊτζάν. Η επιβολή κάποιου άλλου καθεστώτος εκτός από αυτό δεν θα γίνει ποτέ αποδεκτή…». Το ύφος είναι γνώριμο και οποιαδήποτε ομοιότητα με άλλες επεκτατικές αναφορές του ουδόλως τυχαία είναι.
Και τώρα, που δεν το προλάβαμε το κακό; Έσπευσε κλιμάκιο του ΟΗΕ με στόχο να αποτιμήσει την κατάσταση και να καταγράψει τις ανθρωπιστικές ανάγκες τόσο εκείνων που έχουν παραμείνει στον θύλακα όσο και εκείνων που φεύγουν. Πόσοι λίγοι, όμως, έμειναν και πόσες χιλιάδες έχουν φύγει; Το κλιμάκιο αποφάνθηκε (2.10.2023) πως δεν έχουν σημειωθεί ζημιές σε πολιτικές υποδομές, όπως σε νοσοκομεία, σχολεία και σπίτια ή σε χώρους πολιτισμού και λατρείας… Η κυβέρνηση του Μπακού επιμένει πως «οι Αρμένιοι του θύλακα είναι καλοδεχούμενοι και μπορούν να παραμείνουν στην περιοχή αυτή». Αλλά οι Αρμένιοι είπαν να …αλλάξουν περιβάλλον, όπως οι Κύπριοι πρόσφυγες του 1974 και αργότερα οι εγκλωβισμένοι της Καρπασίας…
Το Συμβούλιο της Ευρώπης κάλεσε το Αζερμπαϊτζάν να σεβαστεί το δικαίωμα όσων έφυγαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους «με ασφάλεια και αξιοπρέπεια» και «να εγγυηθεί την ασφάλεια και τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα των Αρμενίων που παραμένουν στην περιοχή του Καραμπάχ, το δικαίωμά τους στην ίση μεταχείριση και στην προστασία απέναντι στη βία, τον εκφοβισμό και το μίσος».
Στις 4 Οκτωβρίου κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρόταση ψηφίσματος «σχετικά με την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μετά την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν και τις συνεχιζόμενες απειλές κατά της Αρμενίας». Το κείμενο είναι πολύ σαφές σε σχέση με την ευθύνη του Αζερμπαϊτζάν, τον αναγκαστικό εκτοπισμό των Αρμενίων, την ανάγκη στοχευμένων κυρώσεων κατά μελών της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζαν και εισηγείται ενεργότερο τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα καταδικάζει την αδράνεια των ρωσικών «ειρηνευτικών δυνάμεων» και τον γενικότερο ρόλο της Ρωσίας και τον Πρόεδρο της Τουρκίας γιατί εκμεταλλεύεται την ένοπλη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ για να προωθήσει μια ιμπεριαλιστική ατζέντα. Ταυτόχρονα, εκφράζει τη βαθιά δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο αγνοούν τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του Κοινοβουλίου σχετικά με την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και τους κινδύνους καταστροφικής έκβασης. Εκφράζει επίσης τη λύπη του για την αργή απόκριση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, καθώς ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας δεν εξέδωσε δήλωση παρά μόνον δύο ημέρες αφότου το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε την επίθεση κατά του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Εκφράζει ακόμα λύπη για την απόφαση της ουγγρικής κυβέρνησης να ασκήσει βέτο σε κοινή δήλωση των κρατών μελών της ΕΕ για καταδίκη της στρατιωτικής επιχείρησης κατά του αρμενικού πληθυσμού του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ακόμα κι αν η πρόταση δεν ψηφιστεί, παραμένει πολλαπλά χρήσιμη. Έστω κι αν το αζέρικο φυσικό αέριο είναι πιο σημαντικό από 120.000 ανθρώπους!
Υπόμνηση: Eθνοκάθαρση είναι η βίαιη μετακίνηση των μελών μιας εθνότητας από μια περιοχή ή/και ο αφανισμός τους, η μαζική τους εξόντωση (Γ.Μπαμπινιώτης)
