Ανέλαβε το τιμόνι ενός δύσκολου υπουργείου και στους 20 μήνες θητείας της πέτυχε την αναβάθμιση της δικαιοσύνης, ενός έργου που θα αλλάξει τα δικαστικά δρώμενα.
Με συναίνεση η Βουλή ακούει, αναφέρει σε συνέντευξή της στον «Φ» η υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης Στέφη Δράκου και συμβουλεύει τον διάδοχο της στον υπουργικό θώκο, να ενεργεί με τον ίδιο τρόπο. Επισημαίνει πως ο χρονικός ορίζοντας για επίλυση των καθυστερήσεων στην εκδίκαση υποθέσεων είναι το 2025, ενώ σημειώνει στα επιτεύγματα και την αναβάθμιση της Κύπρου από τις ΗΠΑ στο θέμα της εμπορίας προσώπων λόγω της αλλαγής τακτικής αλλά και συνεργιών που επιτεύχθηκαν.
Ανοικτή πληγή για το υπουργείο παραμένει το θέμα της διεύθυνσης των Φυλακών με την υπουργό να απορρίπτει κατηγορηματικά ότι έγιναν λάθος χειρισμοί. Η κ. Δράκου τονίζει ότι το θέμα δεν λύθηκε λόγω της μακράς απουσίας των Αριστοτέλους και Δημητρίου και σημειώνει με έμφαση πως «δεν νοείται το οργανωμένο έγκλημα να συντονίζει τη δράση του μέσα από τις φυλακές όπως καταδεικνύουν δικαστικές αποφάσεις».
– Τι κρατάτε από την παραμονή σας στη θέση της υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης;
– Ένα αίσθημα ικανοποίησης. Αυτό νιώθω κάθε φορά που φθάνω σε κάποιο στόχο. Την εμπειρία που αποκόμισα. Τις προκλήσεις που έζησα, διαχειρίστηκα και ξεπέρασα. Τις σχέσεις που κέρδισα μέσα από μια νέα ομάδα συνεργατών. Την Ευρώπη, που έζησα από διαφορετική σκοπιά από αυτή που γνώρισα μέσα από την σχέση που διατηρούσα με τις Βρυξέλλες στον ιδιωτικό τομέα. Τον πολιτικό κόσμο και τη σκέψη του.
Πριν ξεκινήσω την πορεία μου στο ΥΔΔΤ, μέτρησα τις δυνατότητες μου. Σκέφτηκα κατά πόσο μπορούσα να ανταποκριθώ στις προσδοκίες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Δεν χρειάστηκα χρόνο όμως για να μπω στα βαθιά και να αντιληφθώ τις προκλήσεις που προβάλλονταν μπροστά μου. Το χρονικό διάστημα που είχα ήταν πιεστικό και βρήκα ένα σύστημα δημοσίου που δεν μού ήταν γνώριμο. Γραφειοκρατικές διαδικασίες αξεπέραστες, ένα υπουργείο με ισχυρές αρμοδιότητες και σε μια δύσκολη περίοδο λόγω Covid. Σημαντικά νομοσχέδια που παρέμεναν για χρόνια σε στασιμότητα, σοβαρά προβλήματα που χρειάζονταν λεπτούς χειρισμούς. Σχέσεις με ευρωπαϊκούς θεσμούς και ομολόγους μου στην Ευρώπη. Ο χειρισμός της καθημερινότητας. Τα κρατώ όλα. Και αυτά.
Ρίχτηκα στη δουλειά, κατέβαλα κάθε προσπάθεια. Σήμερα λίγες μέρες πριν παραδώσω το Υπουργείο, κάνοντας τον απολογισμό μιας πορείας 20 μηνών, που αποτελεί και το επιστέγασμα της μακρόχρονης καριέρας μου στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, μπορώ να πω ότι φεύγω ικανοποιημένη για αυτά που πέτυχα.
Μοιράζομαι δε μαζί σας ότι αυτό που θα κρατήσω περισσότερο ήταν το απόγευμα που ψηφίστηκαν με συντριπτική πλειοψηφία τα νομοσχέδια και άνοιξαν τον δρόμο στη τελική πορεία για την μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης. Ήταν η εκπλήρωση του πρώτου στόχου που έθεσα αναλαμβάνοντας το υπουργείο.
– Δώσατε πολλή ενέργεια και αφιερώσατε μεγάλο χρόνο ώστε να ψηφιστεί από τη Βουλή η μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης. Τι σας αφήνει αυτή η προσπάθεια;
– Πράγματι αυτό που λέτε είναι σωστό. Αποτελούσε τον κυρίαρχο στόχο και είχα μπροστά μου ένα τεράστιο όγκο εγγράφων να μελετήσω, ξεκινώντας από τα ίδια τα νομοσχέδια, τις καταγραμμένες θέσεις των πολιτικών κομμάτων, τις διαβουλεύσεις που προηγήθηκαν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και να αντιληφθώ τα σημεία διαφωνίας.
Επέλεξα να κινηθώ στο δρόμο της συναίνεσης, να ακούω με ανοικτό μυαλό, να προβάλω αντεπιχειρήματα και μέσα από ένα εποικοδομητικό διάλογο να βρίσκουμε μαζί τις λύσεις. Χωρίς να χάνω τον στόχο. Και ναι, το επίτευγμα ανήκει σε όλους. Βουλή, Ανώτατο Δικαστήριο, Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, φορείς και κοινωνία των πολιτών. Τους ευχαριστώ όλους από καρδιάς. Αυτή η προσπάθεια καταλήγει και σε ένα συμπέρασμα το οποίο θα ήθελα να περάσω στον νέο/α Υπουργό. Πάντα μπορεί να βρεθεί λύση, με υπομονή και επιμονή, με γνώση, μέσα από μια διάθεση σύνθεσης, συγκερασμού απόψεων και συναίνεσης, φτάνει να μην χάνουμε τον στόχο. Και η Βουλή ακούει.
– Συμφωνείτε όμως ότι η ψήφιση των νομοσχεδίων δεν θα πετύχει από μόνη της το ζητούμενο που είναι η ταχεία απονομής της δικαιοσύνης;
– H ψήφιση των νομοσχεδίων αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία της δικαστικής μεταρρύθμισης. Χωρίς την ψήφισή τους, το ζητούμενο δεν μπορούσε να επιτευχθεί. Και εξηγώ γιατί.
Ιδρύθηκε το Εφετείο που θα συμβάλει στη γρήγορη εκδίκαση Εφέσεων. Σημειώνω ότι αναμένουν εκδίκαση 5000 εφέσεις. Έχει ήδη στελεχωθεί με 16 δικαστές, παρέχοντας τη δυνατότητα να δημιουργηθούν πέντε εξειδικευμένα τμήματα: ποινικής, αστικής και διοικητικής δικαιοδοσίας και άλλα δύο, ώστε ανάλογα του όγκου εργασίας να ενισχύουν τα τρία. Πρόσθετα, η εξειδίκευση που επιτυγχάνεται με τον διαχωρισμό των δικαιοδοσιών, ενισχύει περαιτέρω την γρήγορη και ποιοτική εκδίκαση των υποθέσεων.
Ταυτόχρονα, έγινε η σύσταση του Ανώτατου Συνταγματικού και του Ανώτατου Δικαστηρίου. Ο διαχωρισμός και η εξειδίκευσή τους ευνοούν τη γρήγορη εκδίκαση των υποθέσεων, ενώ για πρώτη φορά παρέχεται και η τριτοβάθμια δικαιοδοσία. Συνολικά 16 δικαστές.
Πρόσθετα θα λειτουργήσουν το Εμπορικό Δικαστήριο και το Ναυτοδικείο, με 5 νέους δικαστές, που αποσυμφορούν τα υφιστάμενα δικαστήρια από υποθέσεις σε δυο νευραλγικούς τομείς, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας. Η λειτουργία όλων ξεκινά 1η Ιουλίου 2023. Σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον της υλοποίησης των νομοσχεδίων. Χρειάζονται οι διοικητικές τομές και η λήψη σχετικών αποφάσεων από το Ανώτατο Δικαστήριο. Τα οφέλη της μεταρρύθμισης θα τα αισθανθεί ο πολίτης σταδιακά, από τέλος 2023 με τελικό ορίζοντα το 2025.
– Με τις χιλιάδες υποθέσεις που εκκρεμούν στα κατώτερα δικαστήρια τι θα γίνει, γιατί εκεί είναι που «πονούν» τα Δικαστήρια και ο κόσμος έχει χάσει την πίστη του με τις πολύχρονες καθυστερήσεις;
– Πράγματι, αυτές παραμένουν ο κυριότερος λόγος που κλονίστηκε η εμπιστοσύνη του πολίτη στο σύστημα. Άλλωστε η επίλυση του προβλήματος αποτελεί ένα από τα ορόσημα για την εκταμίευση κονδυλίων στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Η διαχείριση αυτών των υποθέσεων σχεδιάστηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο, εφαρμόστηκε πιλοτικά με επιτυχία σε δύο επαρχίες, οπότε τέθηκε σε λειτουργία παγκύπρια το 2022. Έχει διοριστεί πρώην Προέδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τον συντονισμό των εργασιών, ενώ δημιουργήθηκε σε κάθε επαρχία ομάδα δικαστών που εκδικάζουν αποκλειστικά καθυστερημένες υποθέσεις. Η τεράστια αυτή προσπάθεια που καταβάλλεται από το ΑΔ αποφέρει μέχρι στιγμής καλά αποτελέσματα: Tο 1ο ορόσημο που τέθηκε από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το έχουν ήδη ξεπεράσει.
– Η πρόσληψη τόσου μεγάλου αριθμού δικαστών δεν θα επιλύσει από μόνη της τα προβλήματα με τις καθυστερήσεις. Τι άλλο πρέπει να γίνει ώστε η απονομή της δικαιοσύνης να είναι ισάξια άλλων χωρών;
– Τίποτα από μόνο του δεν επιλύει το πρόβλημα. Για αυτό ο σχεδιασμός της μεταρρύθμισης είναι ολιστικός για πρώτη φορά από την ίδρυση της Δημοκρατίας.
Νομοθετικές ρυθμίσεις, δομή δικαστηρίων, κτίρια, τεχνολογία, ανθρώπινο δυναμικό, νέα υπηρεσία διοίκησης δικαστηρίων, εκπαίδευση δικαστών και δικηγόρων, όλα αλληλοσυμπληρώνονται και μαζί θα δώσουν αυτό που δικαιωματικά απαιτεί ο πολίτης.
Δεν νοείται το οργανωμένο έγκλημα να συντονίζεται από τις Φυλακές
– Ένα μεγάλο κεφάλαιο που προφανώς θα παραμείνει ανοικτό πριν φύγετε, είναι αυτό των Κεντρικών Φυλακών και συγκεκριμένα με το θέμα της διεύθυνσης. Μήπως τελικά έγιναν λάθος χειρισμοί, με την έννοια ότι είχαμε ένα μοντέλο που λειτουργούσε άψογα και φαίνεται ότι τώρα χαλά;
– Το σωφρονιστικό σύστημα της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει κι αυτό προβλήματα και προκλήσεις. Οφείλουμε να ξεπεράσουμε το θέμα του υπερπληθυσμού και να κάνουμε ακόμη περισσότερα για τα δικαιώματα και την ομαλή επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία. Επιδίωξη είναι η έκτιση των ποινών υπό συνθήκες σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια στις φυλακές και την αποτροπή τέλεσης νέων ποινικών αδικημάτων. Συνεπώς δεν νοείται το οργανωμένο έγκλημα να συντονίζει τη δράση του μέσα από τις φυλακές όπως καταδεικνύουν πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις.
Δεν θεωρώ ότι υπήρξαν λανθασμένοι χειρισμοί. Τα θέματα απαιτούν, σοβαρότητα και εξαντλητικό διάλογο γύρω από ένα τραπέζι. Αυτό επεδίωξα να κάνω σε όλη μου τη θητεία, λειτουργώντας πάντοτε στο πλαίσιο του Νόμου και των Κανονισμών. Ειδικά στην περίπτωση των φυλακών, οι δημόσιες δηλώσεις δεν είναι βοηθητικές για το δημόσιο συμφέρον. Γι’ αυτό απέφευγα να τοποθετούμαι ακόμη και όταν δεν τύγχανα δίκαιης μεταχείρισης από τα μέσα ενημέρωσης ή γινόταν στρέβλωση γεγονότων που παραπληροφορούσαν την κοινή γνώμη από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τα πραγματικά περιστατικά σε βάθος.
– Από την ώρα που τα δύο διευθυντικά στελέχη των Φυλακών επιθυμούν την απόσπασή τους, γιατί δεν δίνετε τη συγκατάθεσή σας ώστε να περάσουμε στη νέα εποχή ή να στηρίξετε τη διεύθυνση ώστε να παραμείνει στη θέση της;
– Υπάρχουν διαδικασίες. Υπάρχει σχετική νομοθεσία που ρυθμίζει τα θέματα μετακινήσεων. Οι δυο λειτουργοί δεν είναι εναλλάξιμο προσωπικό που εύκολα μετακινείται. Ευθύνη του κάθε υπουργού είναι να αξιολογεί την κατάσταση και τα προβλήματα που ενδεχομένως να προκύψουν από μια τέτοια μετακίνηση, χωρίς να επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες.
Πρωταρχικό μου μέλημα ήταν να μην παραμείνουν οι Φυλακές «ακέφαλες» και αυτό το διευθέτησα κατά προτεραιότητα. Το θέμα της μετακίνησης παραμένει σε εκκρεμότητα, λόγω της μακράς απουσίας της κ. Αριστοτέλους και της κ. Δημητρίου.
Προκηρύσσονται προσφορές για το Σπίτι του Παιδιού
– Τελικά σε ποιο μοντέλο διαχείρισης και ασφάλειας έχετε καταλήξει, ώστε να λειτουργήσει το Σπίτι για παιδιά που θα καταδικάζονται;
– Η πρόταση του υπουργείου μας ήταν αρχικά ο χώρος κράτησης παιδιών να δοθεί στον ιδιωτικό τομέα. Το σκεπτικό βασίστηκε κυρίως στην έλλειψη εμπειρογνωμοσύνης, αλλά και στις χρονοβόρες διαδικασίες του δημοσίου, που θα καθυστερούσαν ακόμη περαιτέρω την ήδη καθυστερημένη υλοποίηση του έργου. Για το μοντέλο που προτείναμε υπήρξαν ανησυχίες από τις πολιτικές δυνάμεις. Τελικά βρήκαμε την απαραίτητη συναίνεση μέσα από ένα μικτό σύστημα συνεργασίας ιδιωτικού/δημόσιου. Η ευθύνη της φρούρησης αναλαμβάνεται από κρατικούς λειτουργούς. Η οργάνωση και λειτουργία του χώρου από τον ιδιωτικό. Το κονδύλι εγκρίθηκε, η προκήρυξη του διαγωνισμού είναι έτοιμη ώστε πριν το τέλος του 2023 ο χώρος να τεθεί σε λειτουργία.
Ο χώρος θα λειτουργεί ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού, ξεχωριστά. Θα έχει θεραπευτικό, εκπαιδευτικό και αναμορφωτικό χαρακτήρα.
Παράλληλα, να αναφέρω ότι για την εμπορία προσώπων, η χώρα μας έχει αναβαθμιστεί από το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών. Ωστόσο πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα για να έχουμε καταδίκες και ταυτόχρονη βοήθεια των θυμάτων. Η αναβάθμιση της χώρας μας από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά την εμπορία ποσώπων μας ικανοποίησε ιδιαίτερα. Η εμπορία προσώπων είναι ένας τομέας που χειρίζεται η Αστυνομία μας και τέθηκε ψηλά στην ατζέντα του υπουργείου. Συγκεκριμένα αφού αναλύθηκαν οι λόγοι, τα κενά και οι αδυναμίες που οδήγησαν την Κύπρο σε υποβάθμιση, υπήρξε αλλαγή στις διαδικασίες χειρισμού. Ζητήσαμε εμπειρογνωμοσύνη από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ανταλλάξαμε απόψεις με τη Νομική Υπηρεσία για καλύτερη τεκμηρίωση των υποθέσεων εμπορίας και για γρήγορη προώθηση των υποθέσεων στο δικαστήριο, υπογράψαμε μνημόνιο με το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας για αποτελεσματικότερο συντονισμό στον εντοπισμό, παροχής βοήθειας και προστασίας των θυμάτων.
Με αποτέλεσμα εντός του 2022: 9 καταδικαστικές αποφάσεις. Ως επιστέγασμα της προσπάθειας αυτής, η Κύπρος αναβαθμίστηκε το 2022 από το State Department στην κατηγορία 1.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία του αποτελεσματικού συντονισμού όταν εμπλέκονται διαφορετικά υπουργεία, συνυπογράψαμε πρόσφατα με το Υπουργείο Εργασίας και το Υφυπουργείο Πρόνοιας σχετικό μνημόνιο. Ήδη έχουμε το πρώτο αποτέλεσμα: εντοπίστηκαν 14 πρόσωπα εργασιακής εκμετάλλευσης την περασμένη βδομάδα. Εφησυχασμός ωστόσο δεν χωρεί και συμφωνούμε απόλυτα μαζί σας ότι χρειάζεται η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί και να ενισχυθεί.
Κορυφαίας σημασίας η πάταξη της βίας κατά των γυναικών
– Για το θέμα της βίας κατά των γυναικών έγιναν αρκετά. Πού βρίσκονται οι διαδικασίες για το Σχέδιο Δράσης για πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών;
– Ο τομέας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του υπουργείου μας έχει να παρουσιάσει πλούσιο και αξιόλογο έργο.Μεταξύ αυτών και η Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την πάταξη όλων των μορφών βίας ενάντια στις γυναίκες. Ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο την περασμένη βδομάδα. Είναι έργο κορυφαίας σημασίας που ετοιμάστηκε από τον Συντονιστικό Φορέα.
Είναι η πρώτη φορά που καταρτίζονται, σε εθνικό επίπεδο Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών. Τα δύο έγγραφα πολιτικής έτυχαν μακράς και ευρείας διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκομένους φορείς και αποτυπώνουν ουσιαστικά τη βούληση και αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης για αποτελεσματική αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Περιλαμβάνουν καινοτόμες και στοχευμένες δράσεις στους τομείς της πρόληψης, προστασίας θυμάτων και δίωξης των δραστών βίας και βασίζονται στους τέσσερις βασικούς πυλώνες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και των Συστάσεων των Εμπειρογνωμόνων της GREVIO του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ευχαριστώ και ιδιαίτερα συγχαίρω τον Πρόεδρο και τα μέλη του Συντονιστικού Φορέα.
Ιστορικής σημασίας επίσης η έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο της άρσης δύο επιφυλάξεων που έθεσε η Κύπρος το 2015 κατά την υπογραφή της Συμβάσης, που αφορούν στη δικαστική δικαιοδοσία και στο καθεστώς διαμονής των θυμάτων βίας όταν εξαρτάται από το σύζυγο /σύντροφο τους. Η τρίτη που αφορά την αποζημίωση των θυμάτων βίας παραμένει, με ευθύνη του ΥΔΔΤ στους επόμενους 6 μήνες και σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών, θα γίνει μελέτη οικονομικού αντικτύπου, στη βάση της οποία ανάλογα θα ληφθεί η τελική απόφαση. Η απόφαση φέρνει την Κύπρο εγγυτέρα στην πλήρη εναρμόνιση της με την Σύμβαση.
Επιγραμματικά επίσης να αναφερθώ στα νομοσχέδια για την ποινικοποίηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και για την ποινικοποίηση της παρενόχλησης και της παρενοχλητικής παρακολούθησης. Ενώ παράλληλα, προωθήσαμε τη δημιουργία ενός ενιαίου αρχείου στατιστικών στοιχείων για όλες τις μορφές βίας, εργαλείο που θα μας βοηθήσει στη στοχευμένη αντιμετώπιση του φαινομένου.
