«Ποτέ δεν θα ξεχάσω την πρώτη φορά που πάτησα το πόδι μου στην Ανταρκτική. Βρέθηκα ανάμεσα σε εκατοντάδες πιγκουίνους που με υποδέχθηκαν ζωηρά και χαρούμενα, αν εξαιρέσουμε τις ολίγον τι φάλτσες κραυγές τους», δηλώνει στον «Φ» ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου της Σόφιας, Χρίστο Πιμπίρεφ. Απαντούσε στην ερώτησή μας τι του έμεινε από την πρώτη του θητεία στον Βουλγαρικό Επιστημονικό Σταθμό στην Ανταρκτική. Τώρα, έχει συμπληρώσει πλέον 30 χρόνια και 25 ετήσιες αποστολές στην παγωμένη ήπειρο.
Στην ερώτησή μας ποια είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά που τον έκαναν να ακολουθεί για 30 τώρα χρόνια τον μακρύ δρόμο για την παγωμένη ήπειρο, μας απαντά δήθεν αστειευόμενος, αλλά με πολύ αλήθεια: «Η Ανταρκτική έχει δύο κύρια θετικά χαρακτηριστικά, εκεί τα λεφτά δεν έχουν καμία αξία και επίσης δεν υπάρχουν πολιτικοί».
Ο καθηγητής Πιμπίρεφ βρέθηκε στην Κύπρο για δύο μέρες, με πρωτοβουλία του πρέσβη της Βουλγαρίας στη Λευκωσία, Χρίστο Γκεωργκίεφ, όχι μόνο για να παρουσιάσει το έργο και τις εμπειρίες του από την 25ετή πείρα στην Ανταρτική. Αλλά και για να προσκαλέσει, μέσω επαφών του με τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου και της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, δύο Κύπριους επιστήμονες που θα ενδιαφερθούν, να διεξάγουν επιστημονικές έρευνες στην Ανταρκτική, φιλοξενούμενοι του Βουλγαρικού Ινστιτούτου Ανταρτικής.
Να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία έχει μακρά παράδοση επιστημονικής παρουσίας στην Ανταρκτική, υπάρχει Έδρα Ανταρκτικής στη σχολή Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Κλίμεντ Οχρίντσκι της Σόφιας και είναι χαρακτηριστικό το ότι είναι μία από τις 29 χώρες του Συμβουλίου για τη διακυβέρνηση της Ανταρκτικής.
Στη βουλγαρική βάση στην Ανταρκτική, οι επιστήμονες μέσα από τα χρόνια έχουν στήσει εκεί ακόμα και ένα μικρό ορθόδοξο εκκλησάκι –κάποιοι λένε ότι εκεί είσαι πιο κοντά στον θεό.
Πόσο όμως μπορεί να ενδιαφέρει τη ζεστή και ηλιόλουστη μεσογειακή Κύπρο, η μακρινή και παγωμένη Ανταρκτική (οι θερμοκρασίες τον χειμώνα φτάνουν μέχρι και τους -90 βαθμούς Κελσίου); Ακόμα και επιστημονικά, εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι το ενδιαφέρον για Κύπριους επιστήμονες θα είναι απομακρυσμένο και πολύ εξιδεικευμένο.
«Αν σας ενδιαφέρει η τρύπα του Όζοντος, τότε σας ενδιαφέρει το ίδιο η επιστημονική έρευνα στην Ανταρκτική, όπως ενδιαφέρει εμάς στη Βουλγαρία, όπως τους Αμερικάνους, τους Νορβηγούς, του Λατινοαμερικάνους, τους Ισπανούς», μας απαντά ο καθηγητής που ήρθε στην Κύπρο αμέσως μετά την τελευταία του επιστροφή από τους παγετώνες. «Ιδιαίτερα εσάς στην Κύπρο», προσθέτει, «μάλλον θα πρέπει να σας ενδιαφέρει ακόμα περισσότερο. Επειδή η Κύπρος είναι νησί. Και η άνοδος της στάθμης των νερών σας επηρεάζει γύρω – γύρω. Θα αλλάξουν ακόμα και οι υφιστάμενες παραλιακές πόλεις στο μέλλον, τα παράλια θα είναι στην ενδοχώρα, αν αυξηθούν οι θερμοκρασίες στον πλανήτη και δη στην Ανταρκτική».
Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας εξαρτάται από τον ρυθμό που λιώνουν οι πάγοι της Ανταρκτικής λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μας εξηγεί. Οι επιστήμονες εκεί μπορούν να δουν από πρώτο χέρι πώς δημιουργείται το πρόβλημα στην πηγή του, να μετρήσουν και να δουν τις επιπτώσεις του να λιώνουν παγετώνες που δημιουργήθηκαν πριν μερικά εκατομμύρια χρόνια.
Η γη των επιστημόνων
Ο καθηγητής Πιμπίρεφ προσθέτει ότι το βουλγαρικό Ινστιτούτο Ανταρκτικής θα ήθελε να συμμετάσχουν και Κύπριοι επιστήμονες, υπάρχει και η βάση της Βουλγαρίας, η εργαστηριακή υποδομή και η επιστημονική γνώση για ένα ή περισσότερα ερευνητικά προγράμματα με Κύπριους επιστήμονες. «Θα θέλαμε και είμαστε έτοιμοι να τους φιλοξενήσουμε και να συνεργαστούμε, γι’ αυτό και αυτές τις μέρες είμαι εδώ στην Κύπρο», προσθέτει.
Η Ανταρκτική είναι σήμερα η γη των επιστημόνων, λόγω των μέτρων προστασίας που έχουν ληφθεί, ενώ πριν ήταν η περιοχή των φαλαινοθηρικών. Οι κύριες επιστημονικές δραστηριότητες, διεξάγονται κατά το εκεί «καλοκαίρι» οπότε και οι θερμοκρασίες είναι μεταξύ των 5 έως -15 βαθμούς.
«Σήμερα, ζηλεύω τους επιστήμονες που φτάνουν για πρώτη φορά στην Ανταρκτική. Εκείνο το αίσθημα και την αίσθηση που έζησα την πρώτη φορά πριν 30 χρόνια. Είναι ένας άλλος πλανήτης, άλλος κόσμος. Λευκός πλανήτης, με πρώτα απ’ όλα να σε εντυπωσιάζει ο ζωικός κόσμος. Μετά ζεις το πολικό καλοκαίρι, τις λευκές νύκτες στα λευκά παγόβουνα, αλλά ακόμα και τις άλλες περιόδους, η δύση του ήλιου διαρκεί ώρες αν θες να παρακολουθήσεις τα χρώματα που σχηματίζει η παλέτα του φωτός στον ορίζοντα. Ελπίζω να μπορέσουμε να συνεργαστούμε και με Κύπριους επιστήμονες –έχετε πολύ καλούς επιστήμονες– και αυτοί να μπορέσουν να έχουν αυτή την εμπειρία», μας λέει ο καθηγητής. «Η πρόσκλησή μου είναι ανοικτή και θα χαρώ να τους καλωσορίσω εκεί, στην πιο σημαντική ήπειρο για όλο τον κόσμο», καταλήγει.
Αρκούδες εκμεταλλεύονται τον νόμο
Οι θηλυκές καφέ αρκούδες στη Σουηδία έμαθαν να χρησιμοποιούν προς όφελός τους έναν νόμο που απαγορεύει στους κυνηγούς να σκοτώνουν τις μητέρες και κρατούν μαζί τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τα μικρά τους ως «ασπίδες», σύμφωνα με έρευνα.
Στη Σουηδία οι κυνηγοί επιτρέπεται να σκοτώνουν τις αρκούδες που περιπλανιούνται μόνες τους από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου. Όσες μεγαλώνουν ακόμη τα μικρά τους προστατεύονται από τη νομοθεσία. Έτσι, μια θηλυκή που κυκλοφορεί μόνη της έχει τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθεί, από μια άλλη που έχει μαζί της τα αρκουδάκια της, αναφέρεται στη μελέτη που δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Communications και βασίστηκε σε στοιχεία που συγκεντρώθηκαν τα τελευταία 22 χρόνια.
«Ο άνθρωπος έχει γίνει πλέον η κινητήριος δύναμη για την εξέλιξη στη ζωή των αρκούδων» συνόψισε ο Γιον Σβένσον, καθηγητής στο νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστημών της Ζωής.
Ορισμένες θηλυκές έχουν προσαρμόσει τη συμπεριφορά τους για να ζήσουν περισσότερο καιρό, ανατρέφοντας τα μικρά τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Υπό κανονικές συνθήκες, τα μικρά μένουν με τις μητέρες τους για περίπου 18 μήνες. Αλλά από το 1995 οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η περίοδος αυτή έχει φτάσει τα 2,5 χρόνια. Και μέσα σε μια δεκαετία, από το 2005 μέχρι το 2015, το ποσοστό των θηλυκών που υιοθέτησαν αυτή τη στρατηγική αυξήθηκε από το 7% στο 36%, επισημαίνουν οι ερευνητές.
Η νέα τακτική είναι επωφελής τόσο για τη μητέρα όσο και για τα μικρά της, αφού δεν κινδυνεύουν από τις σφαίρες για έναν ακόμη χρόνο, σε μια περίοδο της ζωής τους που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Ως αποτέλεσμα, οι αρκούδες που ανατρέφουν τα μικρά τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αναπαράγονται λιγότερο συχνά από τις υπόλοιπες. Αλλά αυτό το «τίμημα» αντισταθμίζεται από την επιμήκυνση του χρόνου ζωής τους.
