Η αναβάθμιση της εφημερίδας μεθοδεύθηκε από τον Χριστόφορο Ν. Παττίχη και τους συνεργάτες του σε πολλά επίπεδα. Ήταν και η πιο σύγχρονη γραφή που υιοθετήθηκε, η πιο μοντέρνα προσέγγιση των θεμάτων, ο πλουραλισμός απόψεων, η φιλοξενία διαφορετικών θέσεων πολιτικών.
Πολλοί συνεργάτες, σχολιογράφοι και αρθρογράφοι, άνθρωποι του πολιτισμού γράφουν αυτή την περίοδο, γελοιογραφίες στις σελίδες, αθλητικά, χρονογράφημα, σατιρική στήλη, ενισχύθηκε το τμήμα της διόρθωσης. Το 1985, την εφημερίδα διορθώνουν οι Κώστας Κυριακίδης, Διομήδης Γαλανός, παλιός δημοσιογράφος της, και Νίκος Τόκας. Ο Νίκος Τόκας θα αναλάμβανε αργότερα το εκπαιδευτικό ρεπορτάζ και στη συνέχεια την επιμέλεια της ύλης, μαζί με τον Κώστα Δεληγιάννη της λινοτυπικής. Η εφημερίδα αύξησε και τις σελίδες της: Από 12 στην πρώτη έκδοση, 6 για κάποιο διάστημα, κυκλοφορεί καθημερινά το 1986 με 16 σελίδες.
Αναβαθμίζονται όλα τα τμήματα
Στο πλαίσιο της αναβάθμισης, ενδυναμώθηκε το αθλητικό τμήμα και πλάι στους Πανίκο Τίτα και Άθω Καραγιάννη προστέθηκαν σταδιακά οι Μιχάλης Γαβριηλίδης, Πέτρος Χατζηχριστοδούλου (οι πρώτοι στον «Φ», που έγραφαν σε ηλεκτρονικές γραφομηχανές), Γιώργος Κυριάκου, Ιάκωβος Κακουρής, δόθηκε έμφαση στο φωτορεπορτάζ με τον Αντρέα Μανόλη, ενισχύθηκε και η σύνταξη με τον Χριστάκη Γιαννακό, τον Ιωσήφ Ιωσήφ, τη Μαρίνα Σχίζα, τον Σταύρο Αγγελίδη κ.ά., δίπλα στους παλαιότερους δημοσιογράφους, τον Άνθο Λυκαύγη (από το 1972), τον Γιαννάκη Μαμμίδη, τον Πάμπη Βάτη, τον Χρίστο Πέτσα, τον Παντελάκη Ιωάννου, τον Δημήτρη Μάμα, τον Μιχαλάκη Παντελίδη.
Επεκτάθηκαν τα γραφεία και στη Λεμεσό. Το 1990 προσλήφθηκε ο Τάκης Κουνναφής ως υπεύθυνος βάρδιας, στο τεχνικό τμήμα νέοι πήραν τη σκυτάλη από τους πρωτεργάτες, τον «χαλκέντερο σελιδωτή» Κώστα Ιωάννου Τυπογράφο, τον αρχιλινοτυπίστα Κώστα Μιχαηλίδη Βαρωσιώτη, τους λινοτυπιστές Μήτσιο Τριανταφύλλου, Θεοδόση Λοΐζου και Κώστα Δεληγιάννη (αργότερα διορθωτής), τους πιεστές Νίκο Πέτρου και Κόκο Πιτζιολή, τον γνωστό μάστρε-Βλάμη Σάββα Χατζηεφραίμ. Παναγιώτης Γεωργίου, Σίμος Γεωργίου, Κώστας Γεωργίου, Ανδρέας Χαραλάμπους, Κόκος Ολύμπιος (υπεύθυνος βάρδιας) και Χριστάκης Κονναρής (υπεύθυνος βάρδιας) ήταν αυτοί που ανέλαβαν τη νέα τεχνολογία της φωτοσύνθεσης. Ο Χριστάκης Κονναρής ανελίχθηκε σε τεχνικό διευθυντή του τμήματος εκτύπωσης και κυκλοφορίας (αργότερα διευθυντής του τυπογραφείου «Proteas»). Το 1987 άρχισε η μετάβαση του λογιστηρίου στην ηλεκτρονική εποχή, μέχρι το 1992, οπόταν μαζί με το εμπορικό τμήμα εναρμονίστηκαν πλήρως με την τεχνολογία. Από το 1987 ο Πέτρος Παπαπέτρου, ο γνωστός «ΠΙΝ», γελοιογραφεί την πρώτη σελίδα της εφημερίδας, τη δεκαετία του 1980, ο διάσημος Αμερικανός γελοιογράφος Λούρι σχολίαζε με το πενάκι του τη διεθνή επικαιρότητα μέσα από τη στήλη «Lurie’s opinion», ενώ παλαιότερα δημοσίευε σκίτσα και ο Σώτος Βοσκαρίδης (με τα ψευδώνυμα «Αιπολίδης» και «BOSS»). Πρώτο το αθλητικό τμήμα χρησιμοποίησε τα πρώτα κομπιούτερ της εποχής Mac I Book, τον Οκτώβριο του 1992, και ακολούθησαν τα υπόλοιπα τμήματα.
Στο πολιτιστικό έγραφε και η Ντίνα Παμπαλλή.
Προεδρικές Εκλογές 1988 και 1993
Στις προεδρικές εκλογές της 14ης Φεβρουαρίου 1988, το ΑΚΕΛ, μετά τη σύγκρουσή του με τον Σπύρο Κυπριανού, υποστήριξε τον ανεξάρτητο υποψήφιο Γιώργο Βασιλείου, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος στον δεύτερο γύρο των εκλογών, στις 21 Φεβρουαρίου 1988, έναντι του Γλαύκου Κληρίδη («Φ», 22/2/1988). Παραιτήθηκε ο ιστορικός ηγέτης του ΑΚΕΛ, Εζεκίας Παπαϊωάννου («Φ», 23/3/1988) και μετά από τρεις εβδομάδες απεβίωσε. Τον διαδέχθηκε μεν ο Δημήτρης Χριστόφιας, αλλά αποχώρησαν στελέχη του: Ανδρέας Ζιαρτίδης, Ανδρέας Φάντης, Παύλος Δίγκλης, Μιχάλης Παπαπέτρου κ.ά. Αυτοί θα ίδρυαν το 1990 το Ανανεωτικό Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΑΔΗΣΟΚ). Ο Πρόεδρος Γιώργος Βασιλείου, εκτός από τα εσωτερικά προβλήματα και το Κυπριακό, είχε να αντιμετωπίσει και τις διεθνείς αιματηρές διενέξεις. Στις 11 Μαΐου 1988, στην καρδιά της Λευκωσίας, στη γέφυρα του Πεδιαίου, ανατινάχθηκε αυτοκίνητο με Άραβες.
Στόχος τους, η βομβιστική επίθεση στην πρεσβεία του Ισραήλ. Οι εκρηκτικές ύλες εξερράγησαν, ωστόσο, πρόωρα, σκοτώνοντας τρία άτομα και τραυματίζοντας 28 («Φ», 12/5/1988). Οι συνομιλίες για το Κυπριακό αναβίωσαν με τη μεσολάβηση του ΓΓ του ΟΗΕ, Πέρεζ ντε Γκουεγιάρ και έτσι επανήρχισε ο διακοινοτικός διάλογος στο Λήδρα Πάλας, μεταξύ Γιώργου Βασιλείου και Ραούφ Ντενκτάς («Φ», 15/9/1988). Συνεχίστηκε στη Νέα Υόρκη. Το αποτέλεσμα, όμως, ήταν και πάλι απογοητευτικό. Στις επόμενες προεδρικές εκλογές το 1993, με τους ίδιους διεκδικητές σε επαναληπτικές εκλογές, θα κέρδιζε ο Γλαύκος Κληρίδης.
ΑΝΤΙΚΑΤΟΧΙΚΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Τρεις μεγάλες και μάχιμες αντικατοχικές εκδηλώσεις γυναικών σημάδεψαν το 1987 και το 1989. Η πρώτη έγινε στις 2 Φεβρουαρίου 1987, με καθιστική εκδήλωση διαμαρτυρίας στη Δερύνεια.
Ήταν αφιερωμένη στην Αμμόχωστο. Σε δεύτερη πορεία το 1987, 30.000 γυναίκες από όλο τον κόσμο πορεύθηκαν προς τα κατεχόμενα και πέρασαν από το συρματόπλεγμα στην περιοχή Αγίου Παύλου στη Λευκωσία. Σε πορεία τους το 1989 στην Άχνα και στα Λύμπια, 33 γυναίκες συνελήφθησαν από τις κατοχικές δυνάμεις («Φ», 20.3.1989). Μερικούς μήνες αργότερα, στη 15η επέτειο από την τουρκική εισβολή, γυναίκες στην πορεία τους έσπασαν τον κλοιό και μπήκαν στον Άγιο Κασσιανό, τις χτύπησαν και 79 άτομα φυλακίστηκαν από το καθεστώς Ντενκτάς, μεταξύ τους και ο Μητροπολίτης Κιτίου, Χρυσόστομος («Φ», 20/7/1989).
To 1993, δύο γυναίκες, η Σουηδή Κριστίν Κωνσταντινίδου και η Ρωσίδα Οξάνα Λίσνα, βιάστηκαν, δολοφονήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν, η μία στον σκουπιδότοπο του Κοτσιάτη και η άλλη σε ξεροπήγαδο. Δολοφόνοι ο Αντώνης Προκοπίου Κίτας, άλλως «Αλ Καπόνε» και ο Μιχάλης Ιακωβίδης. Μία άλλη δολοφονία ήταν της Στάλως Ιωάννου, 18χρονης από τη Λινόπετρα, τον Φεβρουάριο του 1994, η οποία συγκλόνισε και αυτή το παγκύπριο.
Οι χειρισμοί του Κυπριανού με τη στήριξη του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ανδρέα Παπανδρέου, προκάλεσαν την αντίδραση του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ, που θεωρούσαν ότι δεν ήταν αρκετά θετικά διακείμενος στις συνομιλίες. Κατέθεσαν ψήφισμα στη Βουλή, με το οποίο τον καλούσαν είτε να σεβαστεί την πλειοψηφία για το Κυπριακό είτε να παραιτηθεί («Φ», 22/2/1985). Ως αποτέλεσμα της συζήτησης στη Βουλή εγκρίθηκε ψήφισμα μομφής για τους χειρισμούς του. Το σχέδιο ψηφίσματος κατατέθηκε από τον ΔΗΣΥ και υπερψηφίστηκε και από τους βουλευτές του ΑΚΕΛ, το οποίο είχε καταθέσει δικό του σχέδιο ψηφίσματος και στη συνέχεια το απέσυρε («Φ», 23/2/1985). Ο Πρόεδρος Κυπριανού αναφέρθηκε σε πολιτικό πραξικόπημα και αρνήθηκε να παραιτηθεί. «Ο Φιλελεύθερος» επισήμανε ότι «τα σημερινά πολιτικά δεινά είναι αποτέλεσμα της απουσίας κοινής εθνικής γραμμής για τη λύση του Κυπριακού» («Φ», 24/2/1985). Η πολιτική κρίση οδήγησε τη Βουλή την 1η Νοεμβρίου 1985 στην απόφαση να αυτοδιαλυθεί και να προκηρυχθούν πρόωρες βουλευτικές εκλογές στις 8 Δεκεμβρίου.
Το ΔΗΚΟ ανέβασε σημαντικά τα ποσοστά του (27,6%), το ΑΚΕΛ μείωσε δραματικά τα δικά του (27,6%), ενώ ο ΔΗΣΥ αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με 33,5%. Η ΕΔΕΚ εξασφάλισε 8,2% («Φ», 10.12.1985). Στις 20 Ιανουαρίου 1986, με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην εξουσία, η Σοβιετική Ένωση υπέβαλε προτάσεις για λύση του Κυπριακού. Κάθε είδους διαίρεση της Κυπριακής Δημοκρατίας απορριπτόταν («Φ», 23/1/1986). Το κλίμα άλλαξε στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας μετά τη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών, Ανδρέα Παπανδρέου και Τ. Οζάλ, στο Νταβός («Φ», 3/2/1986), χωρίς η εξέλιξη να βοηθά τη νέα πρωτοβουλία από τον Πέρεζ ντε Κουεγιάρ στο Κυπριακό. Η ελληνοκυπριακή πλευρά παρέδωσε αντιπροτάσεις με υπαλλακτικές διαδικασίες («Φ», 21/4/1986). Η Βουλή των Ελλήνων αποφάσισε να ανοίξει τον «Φάκελο της Κύπρου» για την τραγωδία του 1974 και να κατανέμει ευθύνες («Φ», 22/2/1986). 60.000 έποικοι από την Τουρκία εγκαταστάθηκαν στην κατεχόμενη Κύπρο. Η Άγκυρα προχωρούσε μεθοδικά την υλοποίηση των σχεδίων της («Φ», 2/11/1986).
Στον αστερισμό της τρίτης γενιάς
Τέλη της δεκαετίας του 1980, αρχές του 1990, «Ο Φιλελεύθερος» επιχειρεί το νέο του άλμα. Η περίοδος συμπίπτει με την απαρχή νέων κοινωνικών διεργασιών, λόγω της προσπάθειας εναρμόνισης της Κύπρου με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η Κύπρος υπέβαλε αίτηση το 1990 για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και μια σειρά από δομικές και θεσμικές αλλαγές προωθήθηκαν, όπως η απελευθέρωση του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου, η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου του ΡΙΚ, η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Άλλαξαν τα δεδομένα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, οξύνθηκε ο ανταγωνισμός. Αυτό ήταν το σκηνικό όταν ανέλαβε τα ηνία η τρίτη γενιά εκδοτών, ο Νίκος Χρ. Παττίχης και η Μυρτώ Μαρκίδου, εγγονοί του ιδρυτή.
Το 1988, ο Νίκος Χρ. Παττίχης, με σπουδές στο Μόναχο της Γερμανίας και καθήκοντα εκτελεστικού διευθυντή της εφημερίδας, δίπλα στον πατέρα του, Χριστόφορο Ν. Παττίχη, προώθησε τις καινοτόμες του ιδέες. Αναβάθμισε την εφημερίδα, η εφημερίδα μετατράπηκε σε Δημοσιογραφικό Οργανισμό, πληθώρα τα έντυπα και οι στήλες ειδικών ενδιαφερόντων. Το 1987, με την αποπεράτωση των δικών της σπουδών στη Βοστώνη και στο Λονδίνο, πλάι στον Νίκο Χρ. Παττίχη είχε βρεθεί η Μυρτώ Μαρκίδου, ως δημοσιογράφος στο οικονομικό ρεπορτάζ.
Tο 1990, δημιούργησαν την πρώτη στην Κύπρο οικονομική εφημερίδα, με χρωματιστό χαρτί, όπως είναι οι οικονομικές εφημερίδες διεθνώς. Με την καθοδήγηση του Νίκου Χρ. Παττίχη, την πένα της Μυρτώς Μαρκίδου και του Ιωσήφ Ιωσήφ, ο «Οικονομικός Φιλελεύθερος» άνοιξε ορίζοντες στο επιχειρηματικό-οικονομικό ρεπορτάζ, θέτοντας τα θεμέλια για τον εκσυγχρονισμό και τον εμπλουτισμό της εφημερίδας. Ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη άρχισαν κυρίως από τις ανακατατάξεις που έγιναν στην εφημερίδα: Τον Χριστάκη Κατσαμπά διαδέχθηκε το 1991 στη θέση του αρχισυντάκτη ο τότε βοηθός αρχισυντάκτη Άνθος Λυκαύγης, αργότερα διευθυντής σύνταξης μέχρι το 2003. Ο Τάκης Κουνναφής πήρε τη θέση του. Στο ενεργητικό προστέθηκαν η Ανδρούλα Ταραμουντά και ο Κώστας Βενιζέλος, οι οποίοι εξειδικεύθηκαν στο πολιτικό ρεπορτάζ. Δημιουργήθηκαν γραφεία στη Λάρνακα (με τον Τάκη Αντωνιάδη) και στην Πάφο.
«Σελίδες», καταστροφή, «TVΜανία»
Έτσι, το πρώτο περιοδικό, «Σελίδες», κυκλοφορεί στις 30 Νοεμβρίου του 1991. Ήταν ένα πρωτοποριακό περιοδικό άριστης ποιότητας, με πρωτότυπα εξώφυλλα από φωτογραφίσεις καλλιτεχνών και μοντέλων και με το απόλυτο ρεκόρ, για πολλά χρόνια, των 35.000 κάθε εβδομάδα.
Ως εβδομαδιαίο περιοδικό, πρόσφερε ποικίλη ύλη, δίνοντας νέα πνοή στα περιοδικά της Κύπρου, με έρευνες σε φλέγοντα θέματα, με μια φρεσκάδα στην πένα και στην προσέγγισή τους, που άγγιζαν και τις πιο λεπτές χορδές σε ταμπού ανέγγιχτα για την εποχή. Η παροχή προσφορών στο αναγνωστικό κοινό με βιντεοκασέτες, προϊόντα και βιβλία, εκτόξευσε τις πωλήσεις. Αρχισυντάκτης στους πρώτους μήνες ήταν ο Γιώργος Τσαλακός και στη συνέχεια ανέλαβε την αρχισυνταξία ο Άριστος Μιχαηλίδης.
Τον Μάιο του 1992 τα πάντα καταστράφηκαν από τη μεγάλη έκρηξη στα γραφεία του «Φιλελεύθερου» από διαρροή υγραερίου. Για ακόμη μια φορά, όπως στην πυρκαγιά του 1981, η καταστροφή αποτέλεσε το έναυσμα για αναβάθμιση, τεχνολογική και ποιοτική.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα κυκλοφόρησε στις 27 Νοεμβρίου 1993 το περιοδικό, δωρεάν με την εφημερίδα του Σαββάτου, «TVΜανία» (αρχισυντάκτης ο Λούκας Πάρπας), ένα χρηστικό εργαλείο για τηλεθεατές, αφού πρόσφερε αναλυμένα τα εβδομαδιαία προγράμματα των τηλεοπτικών σταθμών μαζί με άλλα θέματα της ραδιοτηλεόρασης. Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος, μέχρι το μεσημέρι είχε εξαντληθεί από όλα σχεδόν τα περίπτερα. Μια καλοκαιρινή προσφορά εμπλούτισε το εκδοτικό 1994, το βιβλίο «12+1 Καλοκαιρινά διηγήματα και εικόνες Κυπρίων δημιουργών», μία έκδοση των «Σελίδων» και της Λαϊκής Τράπεζας. Νέα γραφεία, μετά την καταστροφή, επιλέγηκαν στην οδό Διογένους 1 στην Έγκωμη, αυτά που στεγάζουν μέχρι σήμερα τον Οργανισμό.
Ανανέωση στη δομή, περιεχόμενο, σελίδωση
Άνεμος ανανέωσης φύσηξε και στην εφημερίδα. Αναδιαμορφώθηκε ως προς τη δομή, το περιεχόμενο, τη σελίδωση, την παρουσίαση των θεμάτων. Στο κυρίως ειδησεογραφικό στέλεχός της προστέθηκαν (για πρώτη φορά στον κυπριακό Τύπο σε τέτοια μεγάλη έκταση) ένθετα, για την Οικονομία, την Πολιτική, τον Πολιτισμό. Αξιοποιούνταν έτσι όλα τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου: Η συνέντευξη, το ρεπορτάζ, η αρθρογραφία, η σχολιογραφία, μαζί και με τη φωτογραφία. Δόθηκε βήμα σε πολιτικούς, σε καλλιτέχνες, αθλητές, οικονομικούς παράγοντες. Πολιτιστικά δρώμενα, πολιτικές προτάσεις, ιδεολογικές αναζητήσεις είχαν πλέον μεγαλύτερη πρόσβαση, μέσω του «Φιλελεύθερου», στο κυπριακό αναγνωστικό κοινό.
Θα χαρακτηριζόταν η εποχή του, η δεκαετία 1985-1995, του αθλητικού τμήματος του «Φιλελεύθερου», μια εποχή που είχε ως αρχή την πρώτη ημέρα κυκλοφορίας της εφημερίδας στις 7 Δεκεμβρίου 1955, με την «Αθλητική σελίς του Φιλελεύθερου», μαζί με τα ζώδια, όπου στις αρχές της δεκαετίας του ’70 απέκτησαν τα αθλητικά ολοσέλιδη σελίδα κάθε Τρίτη, σταδιακά περισσότερες σελίδες κάθε μέρα, μέχρι που έγιναν ανεξάρτητο σώμα με ένθετο. Πρωτοπόροι οι αθλητικογράφοι της εφημερίδας από το 1985, όταν άρχισαν οι αποστολές τους στο εξωτερικό με τις κυπριακές ποδοσφαιρικές ομάδες. Πρώτοι και οι μοναδικοί μέχρι τότε στην Κύπρο που κάλυπταν από τα πεδία τούς Ολυμπιακούς Αγώνες, οι πρώτοι που έγραφαν σε ηλεκτρονικές γραφομηχανές, τις Olivetti, στον «Φιλελεύθερο» και οι πρώτοι που πήραν –τουλάχιστον από τους δημοσιογράφους, παγκυπρίως– ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το 1990, άρχισε από το αθλητικό τμήμα ο θεσμός απονομής βραβείων «Όσκαρ», για τον καλύτερο Κύπριο ποδοσφαιριστή, τον καλύτερο ξένο ποδοσφαιριστή, τον καλύτερο νέο ποδοσφαιριστή και τον καλύτερο προπονητή.
