Β΄Μέρος

Η υπουργός δεν κρύβεται για τα πολλά προβλήματα των δικαστηρίων, λέει ότι τροχοδρομήθηκαν λύσεις για το Δικαστήριο της Λευκωσίας, ενώ για τις 42.000 υποθέσεις που εκκρεμούν σε Επαρχιακά Δικαστήρια ήδη επεξεργάζονται λύσεις για εκδίκασή τους. Η Δικαιοσύνη αλλάζει, κατά την κ. Δράκου, αφού έρχεται τέλη ’22 η ηλεκτρονική δικαιοσύνη και φεύγουμε από τη στενοτύπηση και πάμε στην ηλεκτρονική ηχογράφηση στις δίκες. 

-Μια από τις προτεραιότητές σας είναι η μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες που έγιναν ακόμα και σε ανώτατο επίπεδο, τα πράγματα δεν φαίνεται να προχωρούν. Πού πιστεύετε ότι «κόλλησε» το ζήτημα και πώς θα προχωρήσετε; 

– Από την πρώτη μέρα ανάληψης των καθηκόντων μου δήλωσα ότι προτεραιότητές μου αποτελούν η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης για ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης, καθώς και του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς.

-Πράγματι, η Δικαιοσύνη, διά στόματος όλων, αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα. Η κοινωνία δικαίως απαιτεί και τα περιθώρια ανοχής του πολίτη εξαντλούνται. Ένα σύστημα που χρειάζεται μέχρι 15 χρόνια για να αποδώσει, δεν μπορεί να παραμείνει. Κάθε καθυστέρηση πλήττει την ήδη πληγωμένη αξιοπιστία των θεσμών και αυτή η διαπίστωση πρέπει να καθοδηγεί τις αποφάσεις όλων μας.

Σας θυμίζω ότι για τον σκοπό αυτό είχα ξεκινήσει και ολοκλήρωσα πρόσφατα έναν νέο κύκλο διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να εξευρεθούν οι δυνατές συναινετικές λύσεις. Παράλληλα σημειώνω:

•    Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση της για την Κύπρο, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των κρατών μελών για το Κράτος Δικαίου, κρίνει θετικά την προτεινόμενη μεταρρύθμιση.

•    Η Επιτροπή Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης στη σχετική γνωμάτευσή της χαιρετίζει τη μεταρρύθμιση. 

•    Στο εσωτερικό, η θέση όλων των εμπλεκομένων μερών υπέρ της ψήφισης των νομοσχεδίων, οι ομόφωνες ανακοινώσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου που ακολούθησαν, αλλά κυρίως η Γνωμάτευση της Επιτροπής Βενετίας, έχουν ανοίξει τον δρόμο για να ξεπεράσει η Βουλή οποιουσδήποτε ενδοιασμούς της και να προχωρήσει στην ψήφιση των νομοσχεδίων. Ένα είναι το μοναδικό σημείο που πρέπει να ξεπεραστεί για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση και αυτό αφορά στη δομή του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Το θέμα αυτό παρέμεινε αντικείμενο συνεχούς διαβούλευσης με το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο στη συνέχεια εκδήλωσε, κατά τη γνώμη μου, με τον πιο εμφανή τρόπο την επιθυμία του να προχωρήσει η μεταρρύθμιση. Εξέδωσε πρόσφατα και δεύτερη ανακοίνωση που συμπληρώνει την πρώτη, σύμφωνα με την οποία οι οποιοιδήποτε προβληματισμοί και σκέψεις, που δημοκρατικά αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του διαλόγου, δεν αναιρούν την επιθυμία και αποφασιστικότητα του για προώθηση της καθυστερημένης ήδη μεταρρύθμισης.

Μάλιστα, στο συγκεκριμένο ζήτημα, η Επιτροπή Βενετίας αναφέρει ότι η ύπαρξη ξεχωριστού Συνταγματικού Δικαστηρίου έχει συχνά διευκολύνει την προώθηση και ασφάλεια του κράτους δικαίου και ότι δεν βλέπει κανέναν λόγο να αντιταχθεί στην προτεινόμενη ρύθμιση, προσθέτοντας ότι η οποιαδήποτε περαιτέρω μελέτη δεν θα προσδώσει τίποτα περισσότερο. Παράλληλα, χαιρετίζει την προτεινόμενη αναθεωρημένη πρόταση σε σχέση με το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο που ξεπεράστηκε στην πρόσφατη συνάντηση στο Προεδρικό Μέγαρο, σε πνεύμα καλής θέλησης και συναινετικής προσέγγισης που επέδειξαν όλα τα μέρη.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Υπ. Δικαιοσύνης: Τα τρία όπλα κατά της διαφθοράς

Πιστεύω ότι φθάσαμε στο στάδιο των αποφάσεων. Οι εμπλεκόμενοι φορείς, το Ανώτατο Δικαστήριο, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, ο οικονομικός/επιχειρηματικός κόσμος δείχνουν τον δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν είναι η πρώτη φορά που στο πλαίσιο του διαλόγου εκφράζονται διαφορετικές απόψεις. Η Βουλή  έχει το χρέος να τις υπερβαίνει για χάρη του δημοσίου συμφέροντος.

– Επικρίνεται η Κυβέρνηση ότι άφησε το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας στο έλεος του Θεού, με τις κτηριακές εγκαταστάσεις από τον καιρό της Αγγλοκρατίας, χωρίς ασανσέρ κ.ά. Πώς απαντάτε;

– Αναγνωρίζω πλήρως τις ανάγκες που προκύπτουν στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας και συμμερίζομαι τις σχετικές ανησυχίες της προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου και του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, αναφορικά με το αίτημα για άμεση λήψη μέτρων προς ενίσχυση της λειτουργικότητας του.

Γι’ αυτό και προγραμματίστηκε σύσκεψη, που έγινε σε ανώτατο επίπεδο, υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στις 15/11/2021, όπου λήφθηκαν σχετικές αποφάσεις σε δύο επίπεδα και δόθηκαν σχετικές οδηγίες. Στη συνάντηση αποφασίστηκε η επίσπευση των διαδικασιών για την ανέγερση του νέου Δικαστικού Μεγάρου Λευκωσίας. Εντός του 2022 θα κηρυχθεί ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, για τον σχεδιασμό των εγκαταστάσεων του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας και των Ειδικών Δικαστηρίων. Αναμένεται η ολοκλήρωση του Διαγωνισμού και η βράβευση των επιτυχόντων αρχές του 2023. Αμέσως μετά θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες ανέγερσης. Ταυτόχρονα, θα γίνει άμεση καταγραφή από κλιμάκιο του Τμήματος Δημοσίων Έργων, μαζί με το Ανώτατο Δικαστήριο και σε συνεργασία με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, ώστε να προχωρήσει η εκτέλεση των απαιτούμενων εργασιών στα υφιστάμενα κτήρια του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, προκειμένου να ενισχυθεί η λειτουργικότητά  τους. Έχει ήδη πραγματοποιηθεί πρόσφατα η συνάντηση στο χώρο των Δικαστηρίων, στην παρουσία της προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου και των αρμόδιων υπουργών Δικαιοσύνης και Μεταφορών και του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, όπου συμφωνήθηκε να ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιανουάριο 2022 η καταγραφή, η κοστολόγηση και ετοιμασία χρονοδιαγράμματος των εργασιών, σε συνεργασία όλων. Ακολούθως να ξεκινήσουν τα βελτιωτικά έργα με βάση τις προτεραιότητες που θα θέσει το Ανώτατο Δικαστήριο, ώστε να ολοκληρωθούν αυστηρά στα πλαίσια των χρονοδιαγραμμάτων. 

Εντός του πρώτου τριμήνου του 2022, αναμένεται επίσης να ολοκληρωθεί η περίφραξη του χώρου των Δικαστηρίων, η οποία θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια, αφού θα περιλαμβάνει συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου. Στόχος μας είναι στο βαθμό που είναι δυνατό να παράσχουμε σύγχρονες, λειτουργικές και ασφαλείς εγκαταστάσεις στο προσωπικό, δικηγόρους και πολίτες το ταχύτερο δυνατό και στη Λευκωσία.

Επισημαίνω ωστόσο ότι τα τελευταία πέντε χρόνια, η Κυβέρνηση έχει ολοκληρώσει έργα υποδομής των Δικαστηρίων συνολικής αξίας €28 εκατ. παγκύπρια. Επιπρόσθετα, έχει εγκριθεί κονδύλι ύψους €71 εκατ. + ΦΠΑ για την Α΄ Φάση του Δικαστικού Μεγάρου Λευκωσίας, που περιλαμβάνει το Επαρχιακό Δικαστήριο.  

Σύντομα ολοκληρώνεται το Επαρχιακό Δικαστήριο Αμμοχώστου, ενώ έχουν ολοκληρωθεί η αποκατάσταση διατηρητέου κτηρίου για τη στέγαση του Διοικητικού Δικαστηρίου,  η επέκταση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου, η μετατροπή του πρώην ξενοδοχείου Φιλοξενία σε Δικαστήρια και η λειτουργία του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας σε κτήριο της πρώην Συνεργατικής Τράπεζας. Επιπρόσθετα, αγοράστηκε κτήριο το οποίο ανακαινίζεται, για τη στέγαση του Οικογενειακού Δικαστηρίου και του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών, ενώ εργασίες ανακαίνισης γίνονται στα Επαρχιακά Δικαστήρια Λεμεσού και Λάρνακας.

Στα πλαίσια της βελτίωσης των εγκαταστάσεων των Δικαστηρίων, περιλαμβανομένου και της Λευκωσίας, αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στην τεχνολογία, με την εγκατάσταση των αναγκαίων υποδομών, για την απρόσκοπτη λειτουργία των σύγχρονων εξοπλισμών και την παράλληλη λειτουργία του συστήματος Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης (i-justice) που τέθηκε σε εφαρμογή, και του ψηφιακού συστήματος (e-justice), που αναμένεται να λειτουργήσει περί το τέλος του 2022.

Παράλληλα με τις κτηριακές υποδομές, η Κυβέρνηση επιλαμβάνεται τα θέματα στελέχωσης των Δικαστηρίων, στη βάση των αναγκών που υποβάλλει η Δικαστική Υπηρεσία.  Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει σε εξέλιξη διαδικασία αξιολόγησης των αναγκών από το Υπουργείο Οικονομικών σε συνεργασία με το Ανώτατο Δικαστήριο, για την τοποθέτηση πρόσθετου προσωπικού. Επιπρόσθετα, έχουν εγκριθεί νέες θέσεις Δικαστών, μεταξύ άλλων και για την εξέταση των καθυστερημένων υποθέσεων στα Επαρχιακά Δικαστήρια.

Καθυστερούν 42 χιλ. υποθέσεις και 5 χιλ. εφέσεις

– Επίσης λέχθηκε στη Βουλή ότι στα Επαρχιακά Δικαστήρια εκκρεμούν 42.000 υποθέσεις χωρίς προοπτικές σύντομης εκδίκασής τους, αφού δεν επηρεάζονται από τη μεταρρύθμιση. Πώς θα ενεργήσετε;

– Είναι λανθασμένη άποψη ότι δεν επηρεάζονται από τη μεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση, είτε με νομοσχέδια που προωθούνται από το υπουργείο, είτε με έργα που προωθούνται με τη συμβολή του υπουργείου, περιορίζει την επιδείνωση, με την υλοποίηση της δε σταδιακά θα αντιμετωπιστεί το λεγόμενο backlog, οι καθυστερημένες δηλαδή για εκδίκαση υποθέσεις, ενώ οι νέες υποθέσεις θα τυγχάνουν διαφορετικού χειρισμού. 

Είναι γεγονός ότι το backlog περιλαμβάνει 42.000 υποθέσεις Επαρχιακών Δικαστηρίων και 5.000 εφέσεις στο Ανώτατο Δικαστήριο και κάθε μέρα που περνά προστίθενται νέοι αριθμοί καθυστερημένων υποθέσεων. Στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα ανήκει και η εισαγωγή της τεχνολογίας, με την προσωρινή εφαρμογή του i-justice από τον Ιούλιο του 2021, μέχρι την εφαρμογή του ολοκληρωμένου συστήματος e-justice, που υπολογίζεται το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Επίσης, στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται η εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος για Ακουστική Ψηφιακή Καταγραφή Πρακτικών Συνεδριάσεων Δικαστηρίου (Digital Audio Recording of Court Proceedings – DAR). Με τον τρόπο αυτό, βελτιώνονται και απλοποιούνται χρονοβόρες διαδικασίες που παρατηρούνται σήμερα. 

Σημαντικά θα συμβάλει επίσης η σύσταση εξειδικευμένων δικαστηρίων, που θα ενισχύσουν την αποτελεσματική και γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Εκτός από το Διοικητικό Δικαστήριο και το Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας που έχουν ήδη συσταθεί, ξεκίνησε στη Βουλή η συζήτηση για τα νομοσχέδια της δημιουργίας ξεχωριστού Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου και είμαι αισιόδοξη ότι σύντομα θα ψηφιστούν σε νόμους.  Αυτά τα Δικαστήρια, μέσω της εξειδίκευσής τους, θα συνδράμουν αποτελεσματικά στην άμεση επίλυση σημαντικών εμπορικών διαφορών και ναυτικών υποθέσεων. Ταυτόχρονα, θα ενισχύσουν την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και θα συμβάλουν στην ανάδειξη της Κύπρου σε διεθνές κέντρο δικαστικών διευθετήσεων εμπορικού και ναυτιλιακού χαρακτήρα.

Παράλληλα, πολύ σημαντικό έργο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η αναθεώρηση των Κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας, έργο εξαιρετικά δύσκολο που ανέλαβε και ολοκλήρωσε το Ανώτατο Δικαστήριο. Οι νέοι Κανονισμοί διασφαλίζουν εξ αρχής τον έγκαιρο προγραμματισμό της υπόθεσης και τη δίκαιη κατανομή του δικαστικού χρόνου, μέσα από αυστηρά χρονοδιαγράμματα που προκαθορίζονται. Με αυτό τον τρόπο  αντιμετωπίζεται  το πρόβλημα των συνεχών αναβολών που παρατηρείται σήμερα και οδηγεί στην καθυστέρηση της εκδίκασης των αστικών  υποθέσεων, όπου και εντοπίζεται η μεγαλύτερη καθυστέρηση.

Μέσα από γρήγορες, ευέλικτες και απλές διαδικασίες και την αυστηρή τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, αναμένεται  σημαντική εξοικονόμηση κόστους και χρόνου. Με την εφαρμογή όλων των προαναφερόμενων θα βοηθήσουμε στη μη επιδείνωση του backlog και στη γρήγορη προώθηση των νέων υποθέσεων.

 Σε ό,τι αφορά το υφιστάμενο backlog, βρίσκεται σε εξέλιξη έργο από το Ανώτατο Δικαστήριο για εκκαθάριση των καθυστερημένων υποθέσεων. Το έργο εφαρμόστηκε πιλοτικά στο Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου και σήμερα εφαρμόζεται σε όλα τα Επαρχιακά Δικαστήρια. Έχει ετοιμαστεί σχετική μελέτη από τον Διευθυντή Μεταρρύθμισης των Δικαστηρίων και τώρα ετοιμάζεται Σχέδιο Δράσης, με τη βοήθεια ξένων εμπειρογνωμόνων, για την αντιμετώπιση του προβλήματος, που θα περιλαμβάνει καθορισμό συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων και στάδια υλοποίησης του. Τόσο οι νέοι Κανονισμοί Πολιτικής Δικονομίας, όσο και το έργο της εξάλειψης των καθυστερημένων υποθέσεων, είναι συνδεδεμένα με το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στο πλαίσιο μάλιστα της ενίσχυσης του έργου του backlog, το Υπουργείο ΔΔΤ κατέθεσε νομοσχέδιο που προνοεί την επέκταση των κλιμάκων δικαιοδοσίας του Ανώτερου Επαρχιακού Δικαστή και του Επαρχιακού Δικαστή.

Εννοείται ότι η ψήφιση των νομοσχεδίων δεν είναι το μαγικό ραβδί που θα εξαλείψει αμέσως όλα τα προβλήματα. Μια δεύτερη μεγαλύτερη πραγματική πρόκληση δημιουργείται: η αποτελεσματική υλοποίηση των έργων, προκειμένου αυτά να καταστούν δραστικά και να επιφέρουν τα επιθυμητά για όλους αποτελέσματα. Αλλά από κάπου πρέπει να αρχίσουμε.

Η μετανάστευση έφερε αλλαγές στη Δικαιοσύνη

– Αυτή τη στιγμή δυο κτήρια (πρώην Άστρα και Φιλοξενία) παραμένουν σε αχρησία ενώ δαπανήθηκαν εκατομμύρια για την αγορά και ανακαίνισή τους. Μήπως δεν έγιναν σωστοί σχεδιασμοί;

-Το κτήριο του πρώην ξενοδοχείου Φιλοξενία, ανακαινίστηκε και μετατράπηκε σε Δικαστήρια με στόχο να στεγάσει το Εφετείο και το Εμπορικό Δικαστήριο και Ναυτοδικείο, που πρόκειται να ιδρυθούν με την ψήφιση των νομοσχεδίων για τη Μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης.  Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν κατέστη δυνατό να εγκριθούν τα σχετικά νομοσχέδια, ώστε τα Δικαστήρια αυτά να λειτουργήσουν.  

Δεν συμφωνώ ότι οι σχεδιασμοί που έγιναν δεν ήταν οι ορθοί. Αντιθέτως, η Κυβέρνηση είχε προνοήσει ώστε να είναι διαθέσιμες οι αναγκαίες εγκαταστάσεις, παράλληλα με την έγκριση των νομοσχεδίων, τα οποία για τους λόγους που όλοι γνωρίζουν, δεν έχουν ακόμη ψηφισθεί. Σημειώνεται ότι οι χώροι αυτοί δεν παρέμειναν σε αχρησία, αλλά αξιοποιούνται όταν υπάρχει ανάγκη, όπως για παράδειγμα για τη στέγαση της Ερευνητικής Επιτροπής για το σχέδιο πολιτογραφήσεων.

Το κτήριο «Άστρα», αγοράστηκε από το κράτος με στόχο τη στέγαση του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας. Στη συνέχεια, λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης του μεταναστευτικού προβλήματος, οι ανάγκες του Δικαστηρίου, αναθεωρήθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο. Στην πρόσφατη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τους αρμόδιους Υπουργούς, την Πρόεδρο και τους Δικαστές του Ανωτάτου, συμφωνήθηκε όπως το Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας παραμείνει στο κτήριο της πρώην Συνεργατικής όπου βρίσκεται σήμερα, με προοπτική επέκτασης του με επιπρόσθετο κτήριο, κοντά στους χώρους υποδοχής των μεταναστών. Επίσης, το Δικαστήριο ενισχύθηκε με 5 πρόσθετους Δικαστές (σύνολο 10).

Πρόσθετα, αποφασίστηκε όπως στο κτήριο Άστρα στεγαστεί το Οικογενειακό Δικαστήριο και το Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών και ήδη έχουν προωθηθεί οι σχετικές διαδικασίες ανακαίνισης του από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, με οδηγίες του συναδέλφου υπουργού Μεταφορών.