Παρακολουθούμε αυτές τις μέρες τη νεκροψία του Μοντ Πελεράν και του Κραν Μοντανά. Η διαπίστωση είναι τραγική: Πολιτικοί και δημοσιογράφοι εδώ και στο εξωτερικό έχτισαν καριέρες με το Κυπριακό. Κόμματα έγιναν επιχειρήσεις του Κυπριακού. Κι εμείς δυστυχώς εξακολουθούμε να παραμένουμε πρόσφυγες και ξεριζωμένοι από τον τόπο μας. Η συζήτηση επανήλθε πρόσφατα με αφορμή τη δημοσίευση ενός «απόρρητου» εγγράφου από την εφημερίδα Φιλελεύθερος που αναφέρεται σε συνάντηση ημερομηνίας 4 Ιουλίου 2017. Ο δημοσιογράφος θεωρεί ότι το «απόρρητο» έγγραφο διαφοροποιεί άρδην την εικόνα για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Κραν Μοντανά. 

Από την οπτική ενός αντικειμενικού παρατηρητή, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπήρχε το γνωστό έγγραφο Γκουτέρες ημερομηνίας 30 Ιουνίου 2017, που φιλοδοξούσε να αποτελέσει μια συμφωνία αρχής, να συμβάλει στην υπερπήδηση του αδιεξόδου στη διαπραγματευτική διαδικασία και να επιτρέψει περαιτέρω και σε βάθος συζήτηση με στόχο την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Αυτό που ακολούθησε, ήταν μια μάλλον άτυπη συνάντηση σε επίπεδο διαπραγματευτών στις 4 Ιουλίου του 2017 για διευκρίνιση κάποιων σημείων του εγγράφου και κατά την οποία τηρήθηκαν πρακτικά.

Η συζήτηση κατά πόσο το έγγραφο Γκουτέρες της 30ής Ιουνίου έχει ισχύ από μόνο του ή εάν θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το πρακτικό της συνάντησης της 4ης Ιουλίου έχει τη σημασία της, ωστόσο δεν αποτελεί το καθοριστικό σημείο της συζήτησης.

Το καθοριστικό σημείο είναι ένα. Οι ανεύθυνοι και ερασιτεχνικοί χειρισμοί της κυβέρνησης Αναστασιάδη οδήγησαν με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια μιας ιστορικής ευκαιρίας να πετύχουμε μια «συμφωνία αρχής» που θα οδηγούσε σε πρόοδο σε ότι αφορά βασικά για την πλευρά μας θέματα, όπως την κατάργηση του δικαιώματος της μονομερούς επέμβασης της Τουρκίας, την ουσιαστική μείωση της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, τις εδαφικές αναπροσαρμογές κ.λπ. και να απαιτήσουμε περαιτέρω διαπραγμάτευση για διευκρινήσεις και επίτευξη συμφωνίας σε μεγαλύτερο βάθος και λεπτομέρεια.

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη με τους χειρισμούς της κατάφερε να χρεωθεί στα μάτια πλείστων οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυβερνήσεων και παρατηρητών το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την κατάρρευση των συνομιλιών, η οποία οδήγησε σε αδιέξοδα και αναστολή των διαπραγματευτικών διαδικασιών. Με αυτό τον τρόπο, διευκόλυνε δυστυχώς την Τουρκία στην προώθηση νέων τετελεσμένων, όπως ανάγλυφα φαίνεται με τις ενέργειες της στο Βαρώσι. Με τους χειρισμούς της, η κυβέρνηση Αναστασιάδη οδήγησε παράλληλα στην αποδυνάμωση των γεφυρών επικοινωνίας με τα προοδευτικά στοιχεία της τουρκοκυπριακής κοινότητας που αγωνίζονται για επίτευξη συμβιβαστικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος  

Η διαπραγμάτευση απαιτεί ξεκάθαρη στρατηγική, σε βάθος ανάλυση όλων των δεδομένων και συμβιβαστικό πνεύμα. Πλαίσιο οποιονδήποτε διαπραγματεύσεων θα πρέπει να είναι μια δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία, χωρίς εγγυήσεις συσχετιζόμενες με επεμβατικά δικαιώματα, χωρίς την παρουσία ξένων στρατευμάτων, με ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης, στο οποίο θα συμμετέχουν ενεργά και οι Τουρκοκύπριοι και το οποίο θα οδηγεί σε κοινωνική και οικονομική ευημερία όλους τους Κύπριους. Η πλήρης και ενεργός συμμετοχή της επανενωμένης Κύπρου στην ΕΕ αποτελεί εγγύηση για την κατοχύρωση των πιο πάνω. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη όχι μόνο απότυχε πλήρως, αλλά απόδειξε επίσης ότι δεν ήταν σε θέση να οραματιστεί και να υλοποιήσει μια βιώσιμη λύση του Κυπριακού προβλήματος. Το γεγονός αυτό από μόνο του, δημιουργεί ασήκωτες ιστορικές ευθύνες.

Ήμασταν κοντά σε λύση στο Κραν Μοντανά; Η απάντηση είναι πως όχι. Ήμασταν, ωστόσο,  πολύ κοντά σε συμφωνία ενός ενδιάμεσου πλαισίου που ενδεχομένως να δημιουργούσε θετικές συγκυρίες και καινούργιες προοπτικές. Μην ξεχνάτε ότι, όταν ξεκινούσαν οι συνομιλίες στο Κραν Μοντανά, υπήρχε διάχυτη αισιοδοξία στην κυπριακή κοινωνία ότι, ενδεχομένως να φθάναμε, ένα βήμα πιο κοντά προς τη λύση. Αυτό τον κυπριακό λαό, που εμπιστεύθηκε τη διαχείριση του Κυπριακού προβλήματος στην κυβέρνηση Αναστασιάδη, πως μπορούν να τον ξεγελάσουν για άλλη μία φορά;  

Προσωπική μαρτυρία 

Προς τούτο θα ήθελα να προσθέσω μια προσωπική μαρτυρία, η οποία έχει ίσως την δική της αξία. Στις 19 του Φλεβάρη το 2018, είχα προσκληθεί από τον Πρύτανη του πανεπιστημίου της Λισαβόνας να παραστώ στην τελετή αναγόρευσης του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες σε Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου του (Doutoremento Honoris Causa). 

Εκεί, είχα την ευκαιρία να δώσω στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουντέρες μια προσωπική επιστολή και να συνομιλήσω μαζί του για τα συμβάντα στο Μοντ Πελεράν και στο Κραν  Μοντανά. Από τη συζήτηση που είχαμε, συγκράτησα ιδιαίτερα τα εξής: σύμφωνα με τον κ. Γκουτέρες, οι δύο πλευρές δεν ήταν σε ακτίνα συμφωνίας και ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν διευκόλυνε τα πράγματα. Και οι δυο αυτές προτάσεις μπορούν ενδεχομένως να τύχουν πολλαπλών ερμηνειών,  το αίσθημα όμως που αποκόμισα από την κρίση του, ήταν ότι θεωρούν ότι και η δική μας πλευρά έφερε επίσης ευθύνη για την αποτυχία. 

Από το Κρανς Μοντανά έχουν ήδη περάσει ήδη πέντε χρόνια. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα το καταγράψει ως άλλη μια αποτυχία του δικού μας πολιτικού συστήματος να σπάσει τα αδιέξοδα, ή τουλάχιστο να πείσει τη διεθνή κοινή γνώμη ότι η δική μας πλευρά έκανε πράγματι ότι μπορούσε. Όταν επέστρεψαν οι αντιπροσωπίες, υπήρξαν κάποιες μικροκομματικές εντάσεις, οι οποίες περιορίστηκαν με την πάροδο του χρόνου. Ήταν πολλοί αυτοί που ήταν παρόντες, που είδαν και άκουσαν αυτά που συνέβησαν. Μερικοί από αυτούς είναι σήμερα υποψήφιοι στις προεδρικές εκλογές. Τότε δεν μίλησαν και δεν ένοιωσαν την ανάγκη να φωτίσουν τους πολίτες για το τι ακριβώς έγινε. 

Σήμερα, με σκοπιμότητες, λόγω των επερχόμενων προεδρικών εκλογών, αναλυτές, σύμβουλοι, μυστικοσύμβουλοι και δημοσιογράφοι από διάφορες πλευρές του πλανήτη επιστρατεύονται για να στηρίξουν τη μία ή την άλλη πλευρά. Ο καθένας πιστεύει περισσότερο αυτόν που ο ίδιος θέλει να πιστεύει.

Η νεκροψία δεν βοηθά τον τόπο

Οι τρεις υποψήφιοι του προέδρου Αναστασιάδη έχουν επιδοθεί σε μια προσπάθεια να βγάλουν από το ντουλάπι τους σκελετούς, ο ένας για τον άλλο. Η νεκροψία δεν βοηθά τον τόπο. Αντίθετα, δημιουργεί στους πολίτες το αίσθημα της απογοήτευσης και ματαίωσης, ότι τίποτα πλέον δεν μπορεί να γίνει. Δημιουργείται στους πολίτες ένα αίσθημα ότι ζουν σε μια χώρα που βρίσκεται σε αργή αποσύνθεση.

 Οι καιροί είναι δύσκολοι και επικίνδυνοι. Ο κόσμος της Κύπρου αναζητά προτάσεις για το μέλλον. Ξέρει ότι όλοι αυτοί απέτυχαν, δεν τον ενδιαφέρει ποιος απέτυχε περισσότερο. Σημασία έχει το επόμενο βήμα και οι χειρισμοί από ηγεσίες που μπορούμε να εμπιστευθούμε ότι έχουν τις ικανότητες και την ειλικρινή πρόθεση να επιλύσουν το Κυπριακό. Ηγεσίες που είναι διατεθειμένες να αναλάβουν ρίσκα και ευθύνες, χωρίς να φοβούνται το κόστος του πολιτικού τους κεφαλαίου και που δεν θα χτίζουν καριέρες εις βάρος του κυπριακού λαού.

*Tέως Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου- Υποψήφιος Πρόεδρος