Η απόφαση του δικαστηρίου που έκρινε ένοχο τον τέως μητροπολίτη Κιτίου στις κατηγορίες για βιασμό είναι όντως απόφαση σταθμός διότι δεν αφορά απλά σε ένα άτομο, έναν άντρα, αλλά έναν ανώτατο ιεράρχη, που στο πρόσωπο του συμβολίζεται ένας ολόκληρος θεσμός οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ισχύος.
Το θέτω σε αυτό το πλαίσιο, διότι για τους κοινωνικούς και πολιτικούς επιστήμονες η θρησκεία και η εκκλησία αντιμετωπίζονται, κυρίως, ως κοινωνικά φαινόμενα και κοινωνικοί θεσμοί και φορείς εξουσίας και όχι ως μεταφυσικά φαινόμενα. Η απόφαση αγγίζει ζητήματα ιδεολογικής ηγεμονίας και κοινωνικής κυριαρχίας της κυπριακής Εκκλησίας. Καταρρίπτει, – πιο δόκιμη έκφραση ίσως το διαφοροποιεί- μια κοινωνική αντίληψη ότι δεν αντιμετωπίζονται όλοι/ες με ισονομία και ότι ορισμένα άτομα και θεσμοί απολαμβάνουν προνομίων και ασυλίας που έχουν να κάνουν με το σχήμα το οποίο φέρουν, σε αυτή την περίπτωση το εκκλησιαστικό.
Σίγουρα το τι έγινε δεν αφορά σε όλους τους κληρικούς και όλους τους ιεράρχες. Και σίγουρα δεν πρέπει να αυταπατόμαστε ότι έχει επέλθει ισονομία με αυτή την απόφαση καθολικά και οριζόντια, σε μια συγκεκριμένη κοινωνία όπως η κυπριακή, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: καπιταλιστική, άρα έμπλεη ανισοτήτων και αρκετά συντηρητική. Δείχνει, όμως, ότι κάτι αλλάζει. Είναι μια ρωγμή σε αντιλήψεις και πρακτικές και σε συμβολικό και σε ουσιαστικό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έχουμε δει καμιά αντίδραση υπεράσπισης του συγκεκριμένου ιεράρχη και των πρακτικών του επειδή απλά είναι ιερωμένος. Το «μα θα συγκρουστείς με την Εκκλησία;» σίγουρα αρχίζει να αλλάζει πλέον.
Ενδεικτικά, να αναφέρω ένα παράδειγμα από το παρελθόν. Η απόφαση του δικαστηρίου έχει ένα προηγούμενο το οποίο συνάντησα κατά τις διδακτορικές μου σπουδές στη μελέτη της πρώιμης βρετανικής κατοχής της Κύπρου και το οποίο αντανακλούσε, τότε, την πρόθεση των Βρετανών αποικιοκρατών να αμφισβητήσουν την ισχύ της κυπριακής Εκκλησίας. Το 1879, λοιπόν, τέσσερις ιερείς, δύο στη Λεμεσό και δύο στην Αμμόχωστο συνελήφθησαν από τους Βρετανούς για μικρά αδικήματα που αφορούσαν κυρίως σε παραβίαση δασονομικών κανονισμών. Το δικαστήριο αποφάσισε επιβολή ποινών εργασίας στους δρόμους για τον ένα εκ των δύο Λεμεσιανών ιερέων και μικρή ποινή φυλάκισης για τους δύο Αμμοχωστιανούς. Μάλιστα, για τους δύο Βαρωσιώτες παπάδες το δικαστήριο αποφάσισε να κουρευτούν και ξυριστούν όπως όλοι οι φυλακισμένοι. Στην κυπριακή κοινωνία ξέσπασε σάλος για τον εξευτελισμό των ιερέων και στο πρόσωπο τους της εκκλησίας και της ορθόδοξης θρησκείας, αλλά παρά τον θόρυβο που προκλήθηκε η απόφαση δεν άλλαξε.
Απονομιμοποίηση ηγεμονικών θεσμών εξουσίας ενδεχομένως να μην έχει επέλθει, ειδικά στο θεσμικό επίπεδο, αλλά οι ρωγμές απονομιμοποίησης πολλαπλασιάζονται ειδικά στο κοινωνικό. Και αυτό δεν αφορά στην προσωπική επιλογή του καθενός για τη σχέση του με τα θεία.
* Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
