«Δυστυχώς η Κύπρος είναι πολύ πίσω σε σχέση με άλλες προηγμένες χώρες όσο αφορά τη στήριξη συνανθρώπων μας με ψυχικές αναπηρίες», δήλωσε στον «Φ» ο βουλευτής της ΕΔΕΚ Ανδρέας Αποστόλου, επισημαίνοντας ότι «δεν τιμά το κράτος πρόνοιας η κατάσταση σε ό,τι αφορά την κοινωνική τους ενσωμάτωση» και τονίζοντας ότι «θα πρέπει άμεσα το υπουργείο Υγείας και το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας να συντονιστούν» προς την κατεύθυνση αυτή. Διαπιστώνουμε πάντως μέσα από το ρεπορτάζ, ότι εξακολουθεί να υπάρχει διαχρονική διαφωνία μεταξύ των δύο συγκεκριμένων κρατικών φορέων ως προς την αρμοδιότητα κοινωνικής αποκατάστασης των ψυχικά ασθενών.
Από το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, μας λέχθηκε χαρακτηριστικά ότι «το θέμα για μας είναι κλειστό, γιατί υπάρχει πολιτική απόφαση που λήφθηκε μεταξύ της μ. Ζέτας Αιμιλιανίδου τότε υπουργού Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (2013-2022) και του τότε υπουργού Υγείας Γιώργου Παμπορίδη (2015-2018) που προνοούσε ότι η αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών είναι αρμοδιότητα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας».
Από την πλευρά της η διευθύντρια των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας δρ Άννα Παραδεισιώτου, μας πληροφόρησε ότι «δεν υπήρξε οποιαδήποτε εξέλιξη στη διαφωνία μας με το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες (που υπάγεται στο υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας), δεν βλέπουμε να ανοίγουν σπιτάκια στην κοινότητα για ψυχικά πάσχοντες, δεν προχωρούν τα πράγματα… Ελπίζω να μπορέσουμε να συζητήσουμε το θέμα με τη νέα υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας Μαριλένα Ευαγγέλου. Δεν γίνεται η Πολιτεία να διαχωρίζει σε κατηγορίες τα ανάπηρα άτομα και να αποκαθιστά μόνο ορισμένα… πρέπει να υπάρχει ενιαία πολιτική. Ναι, οι προστατευμένοι ξενώνες διαμονής που θέλουμε για τους ψυχικά πάσχοντες, έχουν μια ιδιαιτερότητα ως προς τη στελέχωση, αλλά η πολιτική πρέπει να είναι ενιαία για όλες τις μορφές αναπηρίας».
«Πρέπει να υπάρξει νέο σύστημα αξιολόγησης ατόμων με ψυχική αναπηρία από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, γιατί ως έχει, είναι απαράδεκτο, δήλωσε στον «Φ» ο Ξενοφών Ιωαννίδης πρόεδρος του Παγκύπριου Ομίλου «Ελπιδοφόρος» που είναι όπως μας είπε, «η μοναδική οργάνωση που δημιουργήθηκε από ψυχικά ασθενείς που θέλουν ν’ ακουστεί η φωνή τους». Ο κ. Ιωαννίδης είχε προσκληθεί και συμμετάσχει στην προαναφερόμενη συνεδρία στη Βουλή και στη συζήτηση του θέματος για την προστασία και ενδυνάμωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΑμεΑ που αφορούν το ΤΚΕΑΑ και για την ανάγκη ξεχωριστής νομοθεσίας για τα άτομα με αναπηρίες που να συνάδει με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ.
Νεαρή μονήρης γυναίκα μέλος του «Ελπιδοφόρου» μίλησε στον «Φ» για τη δική της εμπειρία ως ασθενής με ψυχωσική διαταραχή και ιδιαίτερα για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ως λήπτρια ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος (ΕΕΕ) και επιδόματος αναπηρίας. Μας είπε ότι ουσιαστικά τα ισχύοντα εισοδηματικά κριτήρια των αρμόδιων υπηρεσιών, «της απαγορεύουν να φτιάξει τη ζωή της» και να συγκατοικήσει με τον σύντροφο της, για να μην αποκοπούν ή μειωθούν δραστικά τα επιδόματα της.
>Επιβεβλημένη στρατηγική και εθνική επιτροπή
«Η Κύπρος κατέχει μια από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά στην αναλογία των διαθέσιμων νοσοκομειακών κλινών για παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας», μας είπε ο βουλευτής Ανδρέας Αποστόλου και πρόσθεσε: «Δεν τιμούν καθόλου τη χώρα μας, ούτε οι συνθήκες στο νοσοκομείο Αθαλάσσας, ούτε το κράτος πρόνοιας όσον αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση των συνανθρώπων μας με ψυχικές αναπηρίες. Αν η Πολιτεία θέλει πραγματικά να δημιουργήσει ένα κράτος που θα σέβεται και θα στηρίζει τα άτομα με ψυχικές αναπηρίες, θα πρέπει άμεσα υπουργείο Υγείας και υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας να συντονιστούν και κατά την ταπεινή μου άποψη να προχωρήσουν στην υλοποίηση των πιο κάτω:
*Επανακαθορισμό χρονοδιαγραμμάτων για γρηγορότερη αποπεράτωση του νέου νοσοκομείου ψυχικής υγείας.
*Άμεση επίλυση των προβλημάτων στελέχωσης του νοσοκομείου ψυχικής υγείας στην Αθαλάσσα, αλλά και εξεύρεση άμεσων λύσεων, μέχρι την υλοποίηση του νέου νοσοκομείου.
*Υλοποίηση ποιοτικών προγραμμάτων στήριξης των ατόμων που ολοκληρώνουν τη θεραπεία τους στο νοσοκομείο, με στόχο την ομαλή ένταξη τους στην κοινότητα. Η συνεργασία του υπουργείου Υγείας με το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, είναι επιβεβλημένη.
*Ανάληψη επιτέλους της ευθύνης από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες για υλοποίηση προγραμμάτων ενσωμάτωσης, εργασίας, αλλά και υποστηριζόμενης διαβίωσης στην κοινότητα, των ατόμων με ψυχικές αναπηρίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο σύγχρονος κόσμος έχουν συγκεκριμένες στοχεύσεις όσο αφορά την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρίες και τη στήριξή τους στο δικαίωμα για μια πραγματικά ποιοτική διαβίωση.
*Σχεδιασμός και υλοποίηση συγκεκριμένης στρατηγικής για τη στήριξη των ατόμων με ψυχικές αναπηρίες με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής και συμμετοχή όλων των υπουργείων και υφυπουργείων που εμπλέκονται. Η σύσταση Εθνικής Επιτροπής είναι επιβεβλημένη».
«Να μην υπάρχουν χρόνιοι ασθενείς στην Αθαλάσσα»
«Προχωρούν κανονικά οι εργασίες και μέχρι τον Απρίλη 2024 θα λειτουργήσει η πρώτη φάση του νέου νοσοκομείου Αθαλάσσας, αφού υπάρχει και δεύτερη φάση», ανέφερε στον «Φ» η διευθύντρια Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) δρ Άννα Παραδεισιώτου.
Πρόσθεσε ότι «η πρώτη φάση αφορά δύο κλινικές για οξέα περιστατικά γυναικών και για οξέα περιστατικά ανδρών που θα φιλοξενούν περίπου 20 άτομα η κάθε κλινική. Αν τα άτομα αυτά εισαχθούν στη βάση δικαστικού διατάγματος, θα παραμένουν στο νοσοκομείο για ένα μήνα περίπου Ταυτόχρονα κτίζεται σε δεύτερο κτίριο η κλινική της ΘΕΜΕΑ (Θεραπευτική Μονάδα Εξαρτημένων Ατόμων) με τα εξωτερικά της ιατρεία που τώρα τη συστεγάζουμε με τη ψυχιατρική κλινική. Θα έχει χωρητικότητα 20 κλινών. Προσπαθούμε τώρα να βρούμε νοσηλευτικό προσωπικό. Απώτερος στόχος είναι να μην υπάρχουν χρόνιοι ασθενείς στο νοσοκομείο Αθαλάσσας.
Με την αναβάθμιση του, θέλουμε ένα σύγχρονο νοσοκομείο ψυχικής υγείας, όπου οι ασθενείς θα λαμβάνουν τη φροντίδα που χρειάζονται και γρήγορα θα επιστρέφουν στην κοινότητα – να μένουν στο νοσοκομείο μερικές μέρες ή βδομάδες αν χρειάζεται, αλλά να μην «κουλιάζουν» εδώ για χρόνια». Επειδή υπάρχουν δυσκολίες στην αποκατάσταση των χρόνιων ασθενών και επειδή υπάρχει συμφόρηση και υπερ-πληρότητα του νοσοκομείου, το υπουργείο Υγείας μας παραχώρησε το κτίριο του παλιού κέντρου Υγείας Λατσιών να το μετατρέψουμε σε προστατευμένο ξενώνα για τους χρόνιους ασθενείς της Αθαλάσσας που είναι 20 άτομα, όλοι μεσήλικες και ηλικιωμένοι που δεν μπορούν να τους αναλάβουν οι δικοί τους.
Προχωρήσαμε στην αναβάθμιση και την αναδιαμόρφωση του κτιρίου και στον εξοπλισμό του. Όμως εκκρεμεί το θέμα της στελέχωσης με νοσηλευτές, αφού ανοίξαμε νέες θέσεις νοσηλευτών ψυχικής υγείας και προς το παρόν πληρώθηκαν οι 8 θέσεις. Αναμένουμε ότι μέχρι τέλος του Σεπτέμβρη 2023 θα το λειτουργήσουμε με μικρότερο αριθμό νοσηλευτών, μέχρι να μπορέσουμε να το στελεχώσουμε πλήρως με νοσηλευτές και με φροντιστές υγείας. Θα στεγάσουμε τους 10 από τους 20 χρόνιους ασθενείς, ενώ οι άλλοι 10 θα μείνουν εκεί που είναι σήμερα…».
>Συγκατοίκηση και αποκοπές επιδομάτων
«Επιβεβαιώνω τη στασιμότητα των αιτημάτων των οργανωμένων ατόμων με ψυχικές αναπηρίες, εδώ και 12 χρόνια που είμαι πρόεδρος του «Ελπιδοφόρου», μας είπε ο Ξενοφών Ιωαννίδης. Πρόσθεσε ότι «πολλοί ασθενείς ζουν σε άθλιες συνθήκες, γιατί το μεγαλύτερο μέρος του ΕΕΕ ή και του αναπηρικού επιδόματος που λαμβάνουν, ξοδεύεται στα είδη πρώτης ανάγκης, κυρίως στα τρόφιμα, ειδικά τα τελευταία χρόνια που έχουν αυξηθεί οι τιμές. Το επίδομα ενοικίου – συνέχισε – έχει παραμείνει το ίδιο από το 2014, ενώ τα ενοίκια έχουν ανέβει στα ύψη! Άρα για να ζήσει κάποιος λήπτης του ΕΕΕ που είναι και άτομο με ψυχική αναπηρία, θα πρέπει να δώσει μέρος των επιδομάτων του για να συμπληρώσει το ενοίκιο. Νιώθω την ανάγκη να αναφέρω μια συγκεκριμένη περίπτωση μέλους του Ομίλου μας, όπου αποκόπηκε ποσόν 100 ευρώ από το επίδομα ενοικίου του, μετά από ψευδείς καταγγελίες ότι συγκατοικούσε με άλλο πρόσωπο.
Το θέμα διευθετήθηκε μετά από 8 μήνες οικονομικής και ψυχικής ταλαιπωρίας και αφού έστειλα ως πρόεδρος του «Ελπιδοφόρου» πολλές επιστολές διαμαρτυρίας προς την τέως υπουργό Εργασίας, τις κοινοβουλευτικές Επιτροπές Εργασίας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την Επίτροπο Διοικήσεως. Μάλιστα, μας εστάλη και επίσημη επιστολή από τον γενικό διευθυντή του υπουργείου Εργασίας, όπου αναφέρεται στην…πλασματική και ψευδή καταγγελία περί συγκατοίκησης. Εννοείται ότι δεν υπήρξε καμία συγγνώμη και κανένας αρμόδιος δεν ανάλαβε ποτέ την ευθύνη γι’ αυτή την 8μηνη ταλαιπωρία μας, που προκλήθηκε γιατί λήφθηκε υπόψη μια ανώνυμη καταγγελία, χωρίς να ελεγχθεί από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Προνοίας. Η νομοθεσία προνοεί ότι όταν συγκατοικείς, λαμβάνονται υπόψη τα εισοδήματα του συντρόφου σου και γίνονται αποκοπές. Πρέπει να τροποποιηθεί η νομοθεσία, ώστε τα εισοδηματικά κριτήρια να μην ισχύουν για τα άτομα με αναπηρία. Αυτά τα κριτήρια δεν ισχύουν για τα άτομα με τετραπληγία και έχουμε καταγγείλει με δεκάδες επιστολές στους αρμοδίους, αυτή τη διάκριση σε βάρος των ατόμων με ψυχική αναπηρία».
«Μου είπαν, ή το επίδομα, ή τον άντρα»…
Θύμα της διάκρισης των εισοδηματικών κριτηρίων είναι και νεαρή μονήρης γυναίκα μέλος του «Ελπιδοφόρου», χρόνια ασθενής με ψυχωσική διαταραχή που δεν μπορεί να εργαστεί, λήπτρια ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και επιδόματος αναπηρίας που διαμένει σε δικό της διαμέρισμα. Μας είπε ότι «για αρκετά τώρα χρόνια δεν προχωρεί να κάνει μια σχέση και να συγκατοικήσει με κάποιον, γιατί της είπαν οι κοινωνικοί λειτουργοί ότι θα της αποκοπούν ή μειωθούν τα επιδόματα. Μου λένε – πρόσθεσε – ότι μπορώ να έχω φίλο, αλλά…να μη μένει μαζί μου! Μια φορά έψαχναν τα ερμάρια μου για να δουν αν έχουν μέσα, ανδρικά ρούχα! Ή το επίδομα, ή τον άντρα, μου είπαν. Με λίγα λόγια, μας καταδικάζουν στη μοναξιά. Δεν μπορώ να κάνω παιδί, λόγω των φαρμάκων που παίρνω και της ασθένειας μου, αλλά ακόμα και αν δεν παντρευτώ, θέλω να έχω ένα σύντροφο, να μένω μαζί του, να ζούμε σαν ζευγάρι. Ζητώ τόσα πολλά; Εντάξει, πάσχω από αυτή την ασθένεια…ο μόνος άνθρωπος που με νοιάζεται πραγματικά, έστω κι αν δεν μένουμε μαζί, είναι η μάμα μου… αν αύριο τη χάσω, δεν πρέπει να έχω στον ήλιο μοίρα; Δεν μπορώ να έχω ένα άνθρωπο μαζί μου να μοιράζομαι τη ζωή μου; Κι επειδή δεν μπορώ να εργαστώ, πρέπει να με… συντηρεί αυτός ο άνδρας; Σήμερα στην κοινωνία μας, εργάζεται και ο άνδρας και η γυναίκα, είναι πολλά τα έξοδα της καθημερινότητας. Για να είμαστε μαζί, πρέπει δηλαδή να δουλεύει μόνο αυτός, χωρίς εγώ να μπορώ να συνεισφέρω στο σπίτι; Αν είναι δυνατόν…σε θέλουν να χάσεις την αξιοπρέπεια σου…».
>Φροντιστές, δελτίο στάθμευσης και άλλα…
Ο Ξενοφών Ιωαννίδης απαρίθμησε στον «Φ» τα κυριότερα αιτήματα των οργανωμένων ατόμων με ψυχική αναπηρία, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «χρειάζονται φροντίστριες/στές που να είναι γνώστες της ψυχικής αναπηρίας και όχι απλώς…καθαρίστριες». Πρόσθεσε ότι η ΚΥΣΟΑ (Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων) είναι τώρα σε διαβούλευση με το ΤΚΕΑΑ, ώστε να προσληφθούν προσωπικοί βοηθοί με περισσότερες γνώσεις για τη ψυχική αναπηρία. Άλλα αιτήματα, όπως μας τα διατύπωσε, είναι: «Να εκδοθεί δελτίο στάθμευσης για τα άτομα με μόνιμη ψυχική αναπηρία, όπως υπάρχει για άτομα με κινητική και νοητική αναπηρία. Να παραχωρείται επίδομα διακίνησης για τα άτομα με μόνιμη ψυχική αναπηρία, όπως παραχωρείται σε άτομα με άλλες αναπηρίες. Να υπάρχει πρόσβαση σε λειτουργούς της Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας, που να μας εξυπηρετούν. Να τροποποιηθεί η νομοθεσία για επιδιορθώσεις των κατοικιών των ατόμων με ψυχική αναπηρία, ώστε να περιλαμβάνει τη φυσική φθορά. Να εξασφαλισθούν τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχική αναπηρία κατόχων ευρωπαϊκής κάρτας αναπηρίας, για να παραχωρούνται δωρεάν κρεβατάκια και ομπρέλες σε όλες τις παραλίες, αφού κάποιοι Δήμοι τα παραχωρούν μόνο στα άτομα με τροχοκάθισμα και στα άτομα με οπτική αναπηρία. Να υπάρξει απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία και την εφεδρεία, για άτομα με ψυχική αναπηρία».
«Κλειστό» το θέμα για το υφ. Πρόνοιας
Μας αναφέρθηκαν τα εξής από πηγές του υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας: «Το υφυπουργείο έχει μια συγκεκριμένη αποστολή κοινωνικής στήριξης, με τους κοινωνικούς του λειτουργούς. Δεν έχει κοινοτικούς νοσηλευτές, ψυχολόγους ή ψυχίατρους που είναι απαραίτητοι για την κοινωνική αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών. Αυτούς τους έχει το υπουργείο Υγείας και οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Το θέμα για μας είναι κλειστό, γιατί υπάρχει πολιτική απόφαση που λήφθηκε μεταξύ της μ. Ζέτας Αιμιλιανίδου, τότε υπουργού Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (2013-2022) και του τότε υπουργού Υγείας Γιώργου Παμπορίδη (2015-2018) που προνοούσε ότι η αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών, είναι αρμοδιότητα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Φυσικά όταν αυτά τα άτομα χρειάζονται κοινωνική στήριξη στο πλαίσιο της αποϊδρυματοποίησης και της επανένταξης τους στην κοινωνία, αυτή παρέχεται από το υφυπουργείο σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Το θέμα είναι πολύπλοκο…
Το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας παρέχει και σε αυτά τα άτομα, όλη την απαιτούμενη βοήθεια για κοινωνική επανένταξη στην αγορά εργασίας και οικονομική στήριξη με τα επιδόματα μέσω της Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιδομάτων Προνοίας. Το υφυπουργείο δεν αποποιείται τον ρόλο του, όμως αυτός φτάνει μέχρι ένα σημείο – δεν μπορούμε π. χ. να παρακολουθούμε τη φαρμακευτική αγωγή των ατόμων αυτών… αυτό πρέπει να γίνεται από τις ΥΨΥ. Θα ήταν ανεύθυνο να αναλάβουμε ένα ρόλο που δεν μπορούμε να… αναλάβουμε. Πάντως προγραμματίζουμε να θέσουμε το ΕΕΕ στο πλαίσιο μιας ευρύτερης κοινωνικής παρέμβασης για να επανεντάξουμε κόσμο σε προγράμματα κατάρτισης, εκπαίδευσης και γενικότερα ενεργοποίησης. Αυτή είναι η αποστολή μας, κάνουμε ό,τι πρέπει να γίνει και σαφώς γίνονται βήματα εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των υπηρεσιών μας».
