Ελληνοκύπριοι που πηγαίνουν στα κατεχόμενα και αγοράζουν σεξουαλικές υπηρεσίες από αλλοδαπές γυναίκες θύματα trafficking εργαζόμενες σε νυχτερινά κλαμπ, καζίνο, μπυραρίες και άλλους χώρους «αναψυχής», περιλαμβάνονται στους άνδρες πελάτες που συμβάλλουν στην αυξημένη ζήτηση, την ενδυνάμωση και την εδραίωση του σωματεμπορίου στην κατεχόμενη Κύπρο.
Τούρκοι στρατιώτες, αλλά και άλλοι υπήκοοι Τουρκίας, κάποιοι από τους οποίους επισκέπτονται την περιοχή για σεξουαλικό τουρισμό «του σαββατοκύριακου», όπως και άνδρες από άλλες χώρες, είναι επίσης καθημερινοί πελάτες-χρηματοδότες της εμπορίας γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση στην κατεχόμενη Κύπρο, όπως αποκάλυψε η Τουρκοκύπρια ερευνήτρια Mine Yucel σε δικοινοτικό συνέδριο στις 12 Μαρτίου 2024 στο Σπίτι της Συνεργασίας στη Λευκωσία, με θέμα «Εμπορία γυναικών στην Κύπρο».Το έγκλημα αυτό συμβαίνει βέβαια και στις ελεύθερες περιοχές του νησιού, αλλά και διεθνώς, αφού ευνοείται από τη γενικότερη κουλτούρα της κοινωνικής αποδοχής της αγοράς σεξ από τους άνδρες. Τη δικοινοτική αυτή εκδήλωση συνδιοργάνωσαν η ελληνοκυπριακή ανθρωπιστική οργάνωση Cyprus STOP Trafficking και η τουρκοκυπριακή KAYAD. Τη στήριξεη πρεσβεία της Ελβετίας στην Κύπρο και παρών σε αυτήν ήταν και ο Ελβετός πρέσβης Christoph Burgener. Η Cyprus STOP Trafficking που από το 2007 εντοπίζει, παρέχει καταφύγιο και βοηθά γυναίκες θύματα σωματεμπορίου να ξεφύγουν από τους εκμεταλλευτές τους, αναφέρει σε ανακοίνωσή της ότι έχει συνεργαστεί συχνά με την KAYAD και άλλες τουρκοκυπριακές οργανώσεις, όπως η Human Rights Platform, που στηρίζουν ανυπεράσπιστες γυναίκες θύματα βίας. Στο πάνελ της συζήτησης που διεξήχθη στην αγγλική γλώσσα, ήταν μαζί με τη Mine Yucel, η πολιτική επιστήμονας Έφη Ξάνθου, η νομικός-διεθνολόγος Σταύρη Καλοψιδιώτου και η δικηγόρος Sevilay Yildirimer. Συντονίστρια ήταν η πολιτική ακτιβίστρια και νομικός Mine Atli.
Όπως δήλωσε στον «Φ» ο γραμματέας του Cyprus STOP Trafficking Νέλσων Νεοκλέους «διαπιστώθηκε στη συζήτηση πως η στυγνή κακοποίηση και η εμπορία προσώπων, δυστυχώς συνεχίζονται στην Κύπρο, λόγω των ελλείψεων στο ρυθμιστικό πλαίσιο, της ανεπάρκειας πολιτικής θέλησης, της παραδοσιακής κουλτούρας, της έλλειψης πληροφόρησης και της υπερβολικής ανοχής του κοινού. Διαπιστώθηκε ακόμα – πρόσθεσε – πως ενόσω διαρκεί η εκκρεμότητα του Κυπριακού, η συνεργασία για καταπολέμηση της εμπορίας γυναικών (προσώπων γενικότερα) σε ολόκληρη την Κύπρο, είναι δύσκολη και χρειάζεται πραγματικά μεγάλη προσπάθεια, ενώ είναι πολύ πιο εύκολο για τους εγκληματίες να συνεργάζονται μεταξύ τους με επιτυχία». Πρόσθεσε ότι «η πολιτική πίεση και η νομοθεσία του 2014 και 2019 στις ελεύθερες περιοχές και συναφώς το κλείσιμο της πλειονότητας των κακόφημων νυκτερινών κέντρων, μετέφερε ως επί το πλείστον το πρόβλημα του σεξουαλικού τουρισμού στα κατεχόμενα. Πάντως – συνέχισε – η οργάνωση μας αναγνωρίζει τις προσπάθειες του δημάρχου της κατεχόμενης Λευκωσίας Mehmet Harmanci, με ενέργειες του οποίου έκλεισαν το τελευταίο διάστημα, πολλά κακόφημα νυκτερινά κέντρα της Λευκωσίας». Σημειώνουμε ότι το 2009 καταργήθηκαν από το υπουργείο Εσωτερικών (επί υπουργίας Νεοκλή Συλικιώτη) οι «άδειες καλλιτέχνιδος» («visa artist») και το επόμενο διάστημα έκλεισαν περίπου 90 από τα 108 καμπαρέ που λειτουργούσαν στις ελεύθερες περιοχές.
Όπως γράφει στο βιβλίο της «Η ιστορία μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης», η ιδρύτρια και επίτιμη πρόεδρος του Cyprus Stop Trafficking Ανδρούλλα Χριστοφίδου Henriques, «οι κοπέλες αυτές έρχονταν με συμβόλαιο τραγουδίστριας ή χορεύτριας, αλλά όταν έφταναν στα νυκτερινά κέντρα, τις υποχρέωναν να παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες σε όσους πελάτες τις αγόραζαν και τα χρήματα φυσικά τα τσέπωνε ο καμπαρετζής». Το 2014 η κυπριακή Βουλή ψήφισε νόμο που ποινικοποιεί τον πελάτη του sex trafficking και προνοεί αυστηρότερες ποινές στους δράστες. Το 2019 η Βουλή ψήφισε τροποποιητική πρόταση της Χριστιάνας Ερωτοκρίτου, που μετατρέπει ουσιαστικά σε αδίκημα αυστηρής ευθύνης, τη ζήτηση, λήψη και χρήση υπηρεσιών από θύματα εμπορίας προσώπων. Με βάση αυτή την πρόνοια, ο νόμος προβλέπει ακόμα αυστηρότερες ποινές και έχει προφανή πρόθεση να κάνει ευκολότερη την απόδειξη του αδικήματος. Ο κ. Νεοκλέους, μας είπε ότι η Cyprus STOP Trafficking συνεργάζεται με κρατικούς φορείς όπως το Γραφείο της Αστυνομίας για Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων και οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας.
«Σύμμαχος» το κατοχικό καθεστώς
Όπως τεκμαίρεται από την παρουσίαση της Mine Yucel, «σύμμαχος» των σωματεμπόρων στην «Τουρκοκυπριακή κοινότητα», είναι η νομοθεσία και ειδικότερα το μεταναστευτικό μοντέλο του κατοχικού καθεστώτος, που απαγορεύει στις γυναίκες αυτές να εγκαταλείπουν την εργασία τους και τον εργοδότη τους στο νυχτερινό κλαμπ στο οποίο προσλήφθηκαν αρχικά με βάση την άδεια εισόδου (visa) τους. Σε αντίθετη περίπτωση, θα απελαθούν. Ουσιαστικά, το κατοχικό καθεστώς, τις «υποχρεώνει» να αποδεχτούν την εκπόρνευση τους από τους σωματέμπορους, έστω και αν δεν τους αρέσουν οι συνθήκες της δουλειάς τους, προκειμένου να διασφαλίσουν την παραμονή τους και την εργασία τους, καθιστώντας τις έτσι περισσότερο ευάλωτες στην εκμετάλλευση. Η Mine Yucel παρουσίασε συγκλονιστικά στοιχεία από την πρώτη έρευνα που έκανε το 2006 για το σωματεμπόριο αλλοδαπών γυναικών στα κατεχόμενα, με περιγραφές και μαρτυρίες εξευτελιστικής μεταχείρισης θυμάτων. Σε μια περίπτωση μια γυναίκα εργαζόμενη σε καμπαρέ, αποκάλυψε ότι δουλεύει μέρα νύχτα στο καμπαρέ. «Βγαίνω έξω – είπε – μόνο όταν με πάρει έξω ο πελάτης που με αγοράζει. Δεν μας αφήνουν να πάμε ούτε στο μπακάλικο, λίγο πιο κάτω. Δεν έχουμε διακοπές.
Οι μόνες διακοπές μου, είναι όταν είμαι με την περίοδο μου. Τότε δεν με αναγκάζουν να βγαίνω με πελάτες, αλλά πρέπει να κάνω άλλες δουλειές στο καμπαρέ». Η Τουρκοκύπρια ερευνήτρια αναφέρθηκε και σε έκθεση που ετοίμασε το 2015 για την εκμετάλλευση που υφίστανται στα κατεχόμενα ξένοι εποχιακοί εργάτες στον γεωργικό τομέα, ιδιαίτερα από την Τουρκία. Εξευτελιστικά χαμηλοί μισθοί, άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, περιπτώσεις όπου ακόμα και τα ανήλικα παιδιά τους στρατολογούνται σε καθημερινή χειρωνακτική δουλειά στα χωράφια, αντί να βρίσκονται στο σχολείο, είναι μερικά από τα ευρήματα της έρευνας της. Συγκλονιστική είναι και μια πιο πρόσφατη έρευνα της του 2018 για την εκμετάλλευση ξένων γυναικών που φτάνουν ως φοιτήτριες στα κατεχόμενα, προερχόμενες κυρίως από χώρες της Αφρικής. Αναφέρει μεταξύ άλλων ότι πολλές από αυτές, έχουν υποστεί βιασμούς και κάποιες δολοφονήθηκαν. Μια από τις περιπτώσεις σωματεμπορίας που καταγράφει η έρευνα, αφορά ένα ζευγάρι ντόπιων που στρατολογούν φοιτήτριες από την Αφρική και τις εξωθούν στην πορνεία, χρησιμοποιώντας ως οίκους ανοχής διάφορα διαμερίσματα που ενοικιάζουν στην περιοχή της Κερύνειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι 30% του συνολικού πληθυσμού στα κατεχόμενα, είναι αλλοδαποί φοιτητές/τριες πανεπιστημίων, ιδιαίτερα από την υποσαχάρια Αφρική, τη Νότια και Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή.
Το αμερικανικό ΥΠΕΞ για το κατοχικό καθεστώς
Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί αυτή τη στιγμή σε ό,τι αφορά την εμπορία ανθρώπων στις δύο πλευρές του συρματοπλέγματος στο νησί, είναι η ετήσια έκθεση 2023 του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για το σωματεμπόριο στον κόσμο για την περίοδο 2023, όπου η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει στην τιμητική κατηγορία 1 (tier 1) των χωρών που πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων. Αντίθετα, σύμφωνα με την έκθεση, «οι τουρκοκυπριακές αρχές δεν συνέχισαν καμία προσπάθεια για την παροχή προστασίας και βοήθειας στα θύματα, ή την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων».
Η αμερικανική έκθεση αναφέρει ότι «οι τουρκοκυπριακές αρχές δεν πληρούν τα ελάχιστα πρότυπα για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων και δεν καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να το πράξουν». Προστίθεται ότι «οι τουρκοκυπριακές αρχές ανέφεραν ότι 26 νυχτερινά κέντρα στην περιοχή που διοικείται από Τουρκοκύπριους, απασχολούσαν 1.353 γυναίκες κατά την αναφερόμενη περίοδο, ενώ παρατηρητές αναφέρουν ότι τα νυχτερινά μαγαζιά λειτουργούν ως οίκοι ανοχής, όπου γίνεται σωματεμπόριο γυναικών. Οι σωματέμποροι εκμεταλλεύονται γυναίκες από την Κεντρική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και την Αφρική για σεξουαλική διακίνηση σε νυχτερινά κέντρα που έχουν άδεια και ρυθμίζονται από τις τουρκοκυπριακές αρχές».
Σύμφωνα με την έκθεση, «οι σωματέμποροι εξαναγκάζουν ευάλωτες αλλοδαπές φοιτήτριες σε σεξουαλικές συνευρέσεις με πελάτες σε διαμερίσματα, αφού προηγουμένως τις εξαπάτησαν με ψεύτικες υποσχέσεις μέσω στρατολόγων του κυκλώματος, να ταξιδέψουν στα κατεχόμενα, δήθεν για σπουδές. Κι όμως η τουρκοκυπριακή «αστυνομία» δεν εντόπισε θύματα εμπορίας ανθρώπων και δεν παρείχε προστασία σε θύματα, ή κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές υπηρεσίες».
Σε ό,τι αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία, η αμερικανική έκθεση αναγνωρίζει ότι «η χώρα κατέβαλε συνεχείς προσπάθειες για αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων, ενώ οι αρχές αναγνώρισαν περισσότερα θύματα και επέβαλαν αυστηρότερες ποινές για δράστες εγκλημάτων εμπορίας ανθρώπων. Για επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών, η Γενική Εισαγγελία έδωσε προτεραιότητα σε υποθέσεις εμπορίας προσώπων, ενώ επιτράπηκε η διαδικτυακή μαρτυρία, ώστε να προστατευτούν τα θύματα από ψυχολογικό επανατραυματισμό στη διάρκεια των δικών». Ωστόσο επισημαίνεται μεταξύ άλλων στην έκθεση ότι «οι διακινητές εκμεταλλεύονται τις βραχυπρόθεσμες τουριστικές βίζες που είναι διαθέσιμες σε άτομα από την Ουκρανία και τη Ρωσία για να στρατολογήσουν νεαρές γυναίκες για σεξουαλική εκμετάλλευση σε μπαρ και άλλες ιδιωτικές εγκαταστάσεις, ή με ψεύτικες υποσχέσεις γάμου ή εργασίας».
Να δραστηριοποιηθεί η Πολυθεματική Ομάδα
«Η Πολυθεματική Συντονιστική Ομάδα κατά της Εμπορίας Προσώπων, δημιουργήθηκε με τον νόμο περί της Πρόληψης, Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και την Προστασία των Θυμάτων του 2014, αλλά από τότε συνεδρίασε ελάχιστες φορές!», παρατήρησε στη δική της τοποθέτηση η πολιτική επιστήμονας Έφη Ξάνθου. «Ο νόμος – πρόσθεσε – προνοεί ξεκάθαρα πως τα μέλη της πρέπει να συνεδριάζουν κάθε 3 μήνες, ή κατ’ ελάχιστο 3 φορές το χρόνο. Ο εκάστοτε υπουργός Εσωτερικών που προεδρεύει της Ομάδας ως Εθνικός Συντονιστής, προφανώς δεν θεώρησε αρκετά σημαντική αυτή του την υποχρέωση. Δεν έχει στηθεί καμία μονάδα για τη διαχείριση αυτού του ζητήματος, ούτε σε επίπεδο υπουργείου Εσωτερικών, ούτε σε επίπεδο Τμήματος Μετανάστευσης. Ο νόμος έπρεπε να είχε τύχει τροποποίησης από τον Ιανουάριο του 2021, όταν ιδρύθηκε το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, που πρέπει να συμμετέχει στην Πολυθεματική Ομάδα και σίγουρα πλέον πρέπει να τύχει τροποποίησης με την ίδρυση του νέου υφυπουργείου Μετανάστευσης. Υπενθυμίζουμε πως είχαν δοθεί υποσχέσεις για τροποποίηση του νόμου σε συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τον περασμένο Νοέμβριο. Ίσως η λύση είναι να τεθεί επικεφαλής της Πολυθεματικής Ομάδας ο νέος υφυπουργός Μετανάστευσης, όταν και εφόσον διοριστεί…».
Ένα «τρομακτικό εργαλείο» στα χέρια διακινητών
Όπως τόνισε στην τοποθέτηση της η νομικός-διεθνολόγος Σταύρη Καλοψιδιώτου, «οι αριθμοί αποκαλύπτουν τις τρομακτικές διαστάσεις που λαμβάνει η εμπορία προσώπων στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, της αυξημένης κινητικότητα εντός της ΕΕ, των μεταναστευτικών ροών λόγω συγκρούσεων, κλιματικών κρίσεων και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, με την ταυτόχρονη ανάπτυξη του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών». Πρόσθεσε τα εξής: «Αναγνωρίζοντας λοιπόν πως από το 2011 που εγκρίθηκε η υφιστάμενη Οδηγία για την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων, έχουν αναπτυχθεί αρκετές νέες προκλήσεις και κατόπιν επανειλημμένων εκκλήσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της κοινωνίας των πολιτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρησή της. Ιδιαίτερα ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η επέκταση των νέων τεχνολογιών έχει μετατραπεί σε ένα τρομακτικό εργαλείο στα χέρια των διακινητών για να «διαφημίσουν» την προσφορά και να αυξήσουν τη ζήτηση, να προσεγγίσουν και να εκμεταλλευτούν ευάλωτα άτομα.
Η προτεινόμενη αναθεώρηση – η έγκριση της οποίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί – αν υιοθετηθούν οι εισηγήσεις που συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα επικαιροποιήσει σημαντικά την ισχύουσα νομοθεσία. Αφού ανάμεσα σε άλλα θα συμπεριληφθούν διατάξεις σχετικά με τον καταναγκαστικό γάμο, την παράνομη υιοθεσία και την εκμετάλλευση της παρένθετης μητρότητας μεταξύ των μορφών εκμετάλλευσης που θα καλύπτονται από την Οδηγία. Ταυτόχρονα, το πεδίο εφαρμογής του εγκλήματος θα περιλαμβάνει ρητά τα αδικήματα εμπορίας ανθρώπων που διαπράττονται ή διευκολύνονται μέσω του διαδικτύου και του κυβερνοχώρου, ώστε οι εθνικές αρχές να είναι καλύτερα εξοπλισμένες για τη διερεύνηση και τη δίωξη αδικημάτων που διαπράττονται συνολικά ή μερικώς στο διαδίκτυο. Θα θεσπίσει υποχρεωτικές κυρώσεις κατά των εταιρειών που ευθύνονται για αδικήματα εμπορίας ανθρώπων και θα απαιτεί από τα κράτη-μέλη την επίσημη θέσπιση εθνικών μηχανισμών παραπομπής. Επιπλέον, αναμένεται ότι θα προνοεί την ποινικοποίηση της χρήσης υπηρεσιών που λαμβάνονται από θύματα εμπορίας ανθρώπων, όταν ο χρήστης το γνωρίζει και η συλλογή δεδομένων θα θεσμοθετηθεί σε ετήσια βάση».
