Αρκετές φορές τον χρόνο, οι δημοσιογράφοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα από τα πιο σκληρά διλήμματα του επαγγέλματός μας. «Νεκρός εντοπίστηκε στην Χ τοποθεσία, μάλλον πρόκειται για αυτοκτονία», λέει η πληροφορία που φθάνει συνήθως στα κινητά μας τηλέφωνα. Τις περισσότερες φορές προβληματιζόμαστε και καταλήγουμε να ακολουθούμε το ρεύμα, προσπερνώντας την είδηση και τις προεκτάσεις που πιθανόν να τη συνοδεύουν. Είναι βαριά η ευθύνη να κάνεις τη διαφορά σε τέτοια θέματα, όσο κι αν μέσα σου πιστεύεις πως η Ψ υπόθεση δεν είναι δυνατόν να κρατηθεί κάτω από το χαλί, μόνο και μόνο επειδή πρόκειται για αυτοχειρία. Αφού οι αυτοχειρίες —κατά κανόνα— δεν δημοσιοποιούνται, σύμφωνα με τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εκτός αν πρόκειται για «εξαιρετικές περιπτώσεις», ώστε να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες για περιστατικά μιμητισμού. Αυτό μάθαμε από τα φοιτητικά μας χρόνια.

Το δίλημμα για τους δημοσιογράφους, ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, είναι σκληρό. Για πολλούς από εμάς, οι αυτοκτονίες δεν είναι ένα απλό γεγονός που το αγνοούμε για να πάμε παρακάτω, ιδιαίτερα όταν αυτές σημειώνονται σε δομές που είναι υπό την ευθύνη του κράτους. Πώς εξυπηρετεί την κοινωνία και το δημόσιο συμφέρον η απόκρυψή τους, που ενδεχομένως να συμβάλλει στη διαιώνιση παθογενειών από τις οποίες πηγάζει ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα παγκοσμίως; Μόλις χθες κυκλοφόρησε η είδηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι ένα στα επτά παιδιά και εφήβους στην Ευρώπη ζει με ψυχική διαταραχή, με την αυτοκτονία να παραμένει η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νέων ηλικίας 15-29 ετών.

Το philenews, με αφορμή τη δημόσια συζήτηση περί αυτοχειριών και τον τρόπο κάλυψής τους από τα ΜΜΕ, ζήτησε την άποψη του Δρος. Γιώργου Μικελλίδη. Ο ψυχίατρος και Κλινικός Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας εξηγεί γιατί ενοχλούν τόσο πολύ οι λέξεις αυτοχειρία και αυτοκτονία στην Κύπρο και τοποθετείται στο καίριο ερώτημα αν θα πρέπει ή όχι να δημοσιεύονται τέτοια περιστατικά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Παράλληλα, απαντά για το ενδεχόμενο μιμητισμού στον κόσμο της απεριόριστης πληροφόρησης του 2025 και μιλά για τη διαφορά σε σύγκριση με άλλα δυσάρεστα γεγονότα, όπως δολοφονίες ή κακοποιήσεις.

«Η σιωπή τρέφει το στίγμα, όχι τη λύση»

Ο Δρ. Γιώργος Μικελλίδης εξηγεί ότι η λέξη «αυτοκτονία» εξακολουθεί να προκαλεί έντονα συναισθήματα στην κυπριακή κοινωνία, γιατί αγγίζει βαθιά ριζωμένα ταμπού γύρω από τον θάνατο, την ψυχική οδύνη και το κοινωνικό στίγμα.

«Σε μια μικρή κοινωνία όπως η δική μας υπάρχει ακόμη έντονος ο φόβος για το “τι θα πει ο κόσμος”. Υπάρχει η ανάγκη να κρυφτεί ο πόνος, να προστατευτεί η εικόνα της οικογένειας. Όμως η αυτοκτονία δεν είναι πράξη που πρέπει να κριθεί· είναι μια τραγική έκφραση απελπισίας, που στις περισσότερες περιπτώσεις πηγάζει από ψυχική νόσο — και αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αν δεν μιλήσουμε ανοιχτά, δεν μπορούμε να προλάβουμε. Η σιωπή τρέφει το στίγμα, όχι τη λύση», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Ναι στη δημοσίευση με υπευθυνότητα

Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ΜΜΕ, ο κ. Μικελλίδης τονίζει ότι το ζήτημα δεν είναι αν πρέπει ή όχι να δημοσιεύονται αυτοκτονίες, αλλά πώς γίνεται αυτή η δημοσίευση.

«Η ενημέρωση είναι απαραίτητη, αλλά χρειάζεται υπευθυνότητα. Δεν πρέπει να περιγράφεται ο τρόπος, να προβάλλονται φωτογραφίες ή σημειώματα, ούτε να γίνεται ρομαντικοποίηση ή ηρωοποίηση του θύματος. Αντίθετα, η είδηση μπορεί να δοθεί με σεβασμό, εξηγώντας ότι πρόκειται για μια ψυχική ασθένεια που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί, και —το πιο σημαντικό— να αναφέρει πού μπορεί κάποιος να ζητήσει βοήθεια. Όταν το ρεπορτάζ στοχεύει στην κατανόηση και την πρόληψη, τότε επιτελεί κοινωνικό έργο. Όταν στοχεύει στο σοκ ή στο δράμα, τότε απλώς πληγώνει», υπογραμμίζει.

Ο μιμητισμός και η διαφορά της αυτοκτονίας

Παρά τη διάχυτη πληροφόρηση του 2025, ο ψυχίατρος επιμένει ότι ο κίνδυνος «μιμητισμού» παραμένει υπαρκτός και τεκμηριωμένος επιστημονικά.

«Δεν είναι θέμα ηθικής ή λογοκρισίας. Είναι θέμα επιστήμης. Το λεγόμενο “φαινόμενο Werther” έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες: όταν προβάλλονται αυτοκτονίες με λεπτομέρειες ή με δραματοποίηση, ακολουθεί αύξηση περιστατικών, ειδικά σε άτομα που ήδη βιώνουν απελπισία. Υπάρχει όμως και το αντίθετο — το “Papageno effect”. Όταν προβάλλονται ιστορίες ανθρώπων που βρήκαν βοήθεια και ξεπέρασαν την κρίση, τότε οι αυτοκτονίες μειώνονται. Ο δημοσιογραφικός κώδικας, λοιπόν, δεν είναι αναχρονισμός. Είναι πρόληψη ζωής», αναφέρει.

Αναφερόμενος στη διαφορά με άλλα δυσάρεστα γεγονότα, όπως δολοφονίες, κακοποιήσεις ή υποθέσεις ναρκωτικών, ο Δρ. Μικελλίδης εξηγεί ότι «η αυτοκτονία ενεργοποιεί ταύτιση. Ένα άτομο που βρίσκεται σε ψυχική κρίση μπορεί να δει τον εαυτό του μέσα στην είδηση και να νιώσει επιβεβαίωση της απελπισίας του. Αντίθετα, μια δολοφονία ή μια υπόθεση ναρκωτικών γεννά φόβο ή αποστροφή, όχι ανακούφιση. Η αυτοκτονία αγγίζει την υπαρξιακή μας ευαισθησία, γι’ αυτό και απαιτεί έναν διαφορετικό, πολύ πιο προσεκτικό λόγο. Κάθε λέξη έχει δύναμη. Μπορεί να τραυματίσει ή να θεραπεύσει, να βυθίσει ή να δείξει τον δρόμο προς το φως».

Γραμμές βοήθειας

  • 112 ή 199 Αριθμοί Έκτακτης Ανάγκης στην Κύπρο
  • 116111 Ευρωπαϊκή Γραμμή Στήριξης Παιδιών και Εφήβων (Κοινοπραξία “Hope For Children”, UNCRC Policy Center (HFC) – Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ).
  • 1466 «Φωνή» – Για παιδιά και εφήβους, λειτουργεί επί 24ωρου βάσεως
  • 1410 για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Η Γραμμή Επικοινωνίας, Συμβουλευτικής και Στήριξης του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου
  • 80007773 Cyprus Samaritans – Εμπιστευτική συναισθηματική υποστήριξη σε όσους αισθάνονται αγχωμένοι, μοναχικοί ή ανίκανοι
  • 70000116 για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Η Γραμμή Βοήθειας για θέματα χρήσης του διαδικτύου του Κυπριακού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου «CyberEthics»
  • 1455 για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Γραμμή στήριξης για θέματα σεξουαλικής υγείας και ευημερίας, Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού.