Ήταν 28 χρόνια η ψυχή της Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ). Στα δύσκολα και στις επιτυχίες ήταν εκεί, η επίσημη φωνή της Υπηρεσίας, ως υποδιοικητής, παρακολουθώντας το πρόβλημα των ναρκωτικών από κοντά.
Ο Στέλιος Σεργίδης είναι από τις 27 Δεκεμβρίου 2023 εκτός ΥΚΑΝ λόγω αφυπηρέτησης, ωστόσο, στα 28χρόνια παραμονής του εκεί είδε και έζησε πολλά. Μιλά στον «Φ» για την εξ αρχής λανθασμένη αντίληψη του προβλήματος των ναρκωτικών, τη λάθος αντιμετώπιση των χρηστών που διώκονταν, αλλά και στη σαφή βελτίωση των πραγμάτων από το 2001 και μετά με στρατηγικές πρόληψης, θεραπείας και καταστολής. Έζησε θλιβερά γεγονότα που στιγμάτισαν την ΥΚΑΝ και οδήγησαν σε παραιτήσεις υπουργών και αρχηγών Αστυνομίας, αλλά και σε μεγάλες επιτυχίες. Εξομολογείται ακόμα για όσα τον στιγμάτισαν και καθορίζει το πλαίσιο που πρέπει να κινούνται τα μέλη της Υπηρεσίας, τονίζοντας το «χωρίς προσωπικές ατζέντες».
Βλέποντας κανείς τους αριθμούς της χρονιάς που μόλις πέρασε διαπιστώνει μια πρωτοφανή κατάσταση με τις ποσότητες ναρκωτικών που κατασχέθηκαν. Ο υποδιοικητής της ΥΚΑΝ δίνει τη δική του εξήγηση: Πράγματι το 2023 έσπασε το φράγμα των προηγούμενων χρόνων στις ποσότητες κάνναβης που κατάσχονται. Φαίνεται πως η αύξηση των χρηστών κάνναβης που δείχνουν οι έρευνες, αντικατοπτρίζεται και στις ποσότητες που εντοπίζονται. Η ζήτηση αυξάνεται γι’ αυτό και αυξάνεται και η προσφορά, αναφέρει. Στόχος της ΥΚΑΝ, είπε, τα τελευταία χρόνια, ήταν η κατάσχεση μεγάλων ποσοτήτων πριν μπουν στην Κύπρο. Βάσει των στοιχείων τελευταία χρησιμοποιείται η θαλάσσια οδός (λιμάνια) για είσοδο ναρκωτικών, συν τα αεροδρόμια και η επαναφορά της παλαιάς μεθόδου εισαγωγής ναρκωτικών μέσω ταχυδρομείων και δεμάτων.
Η κάνναβη, σημειώνει, δεν αποτελεί τη μόνη απειλή, αφού τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της μεθαμφεταμίνης, όπου το 2023 κατασχέθηκαν 8,5 κιλά, διπλάσια από το 2022. Αυτό τεκμηριώνεται και από τα στοιχεία των θεραπευτικών μονάδων όπου εισάγονται πλέον άτομα που κάνουν χρήση crystal ice, μιας επικίνδυνης ουσίας που φέρει γρήγορα εξάρτηση. Παράλληλα, ο κ. Σεργίδης παρατηρεί σε σχέση με την κοκαΐνη πως παρά τη μείωση στις κατασχέσεις, αυτό δεν εξυπακούεται και μείωση της χρήσης της. Η κοκαΐνη, σημειώνει, τα τελευταία χρόνια καθίσταται η δεύτερη ουσία στην προτίμηση των χρηστών.
Ο υποδιοικητής της Υπηρεσίας αναφέρει, παράλληλα, πως εκτός από τις μεγάλες ποσότητες που κατάσχονται, έχουν συλληφθεί και εγκληματικά στοιχεία που ανήκουν σε ομάδες διακίνησης ναρκωτικών, οι οποίες καταπιάνονται πλέον και με άλλα εγκλήματα ή εμπλέκονται και στο οργανωμένο έγκλημα. Τα ναρκωτικά, τονίζει, χρηματοδοτούν πλέον άλλα αδικήματα. Το οργανωμένο έγκλημα και τα ναρκωτικά πάνε πλέον μαζί, κάτι που παλαιότερα δεν υπήρχε.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Στέλιος Σεργίδης μπήκε στην ΥΚΑΝ το 1997, την τότε Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών. Τα πράγματα, λέει, τότε ήταν τελείως διαφορετικά απ’ ότι σήμερα. Τότε, υπήρχε γενικά μια εσωστρέφεια όσον αφορά στο θέμα των ναρκωτικών. Ήταν ένα θέμα ταμπού, ακόμα και η Πολιτεία το προσέγγιζε μ’ έναν λανθασμένο τρόπο, αφού ανέμενε από την Αστυνομία να φέρει θετικά αποτελέσματα, δηλαδή να το καταπολεμήσει και τίποτε άλλο δεν γινόταν, όπως και άλλες χώρες έκαναν το ίδιο.
Το φαινόμενο των ναρκωτικών, σημειώνει, πέρασε από τρία στάδια: Πρώτον, ήταν η άρνηση, δηλαδή όλοι αρνιόντουσαν να παραδεχτούν ότι άρχισε το πρόβλημα να αγγίζει και την Κύπρο. Γύρω από αυτό δημιουργήθηκαν διάφοροι μύθοι, ότι δηλαδή με τα ναρκωτικά καταπιάνονται άτομα χαμηλών κοινωοικονομικών στρωμάτων και στιγματίζαμε τους χρήστες, χωρίς να ασχολούμαστε βαθιά με το πραγματικό πρόβλημα. Αφέθηκε, λοιπόν, η Αστυνομία να καταπολεμήσει τα ναρκωτικά από μόνη της, ένα πρόβλημα πολυσύνθετο και οριζόντιο, όπου χρειαζόταν πρόληψη, θεραπεία, αποκατάσταση. Γι’ αυτό και δεν είχαμε τα επιθυμητά αποτελέσματα, γιατί αρνιόμαστε να παραδεχτούμε την ουσία του φαινομένου.
Το δεύτερο στάδιο ήταν αυτό του πανικού. Όταν πλέον μετά το 2000 που η ηρωίνη άρχισε να μπαίνει στην Κύπρο, είχαμε το φαινόμενο του πανικού για το πώς αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα. Τρίτο στάδιο ήταν η λογική αντιμετώπιση του προβλήματος, δηλαδή η δημιουργία μιας στρατηγικής όπου από τη μια να μπει η καταστολή (μείωση της προσφοράς) και από την άλλη η πρόληψη–θεραπεία. Γι’ αυτό δημιουργήθηκε το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο (σήμερα Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων) και το ΕΚΤΕΠΝ, με τη στρατηγική μας να είναι ισόρροπη και να αντιμετωπίζει το πρόβλημα σε όλους τους τομείς.
Ωστόσο, ενώ παλαιά λέγαμε ονομαστικά ότι τα ναρκωτικά βρίσκονται στις τάδε περιοχές μόνο, τώρα εξαπλώθηκαν παντού. Ο υποδιοικητής της ΥΚΑΝ αναφέρει ότι το μεγάλο ερώτημα σήμερα είναι γιατί αυξάνεται η ζήτηση. Πρόκειται, ανέφερε για ένα πολιτικοκοινωνικό φαινόμενο. Όταν υπάρχουν προβλήματα στην κοινωνία αυξάνεται και η χρήση. Η φτώχεια, ο εγκλεισμός λόγω Covid, η ανεργία, η έλλειψη προτύπων κ.ά. οδηγούν σε ουσίες. «Εγώ, αυτό που λέω είναι πως ένας χρήστης κάνει χρήση για ν’ αντέξει την πραγματικότητά του. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, είναι η αλήθεια. Ζητούν δεκανίκια γιατί έτσι νομίζουν ότι μπορεί να ξεφύγουν».
«Εκείνο που κρατώ όλα αυτά τα χρόνια στην ΥΚΑΝ», τονίζει ο Στέλιος Σεργίδης, «είναι ότι η Υπηρεσία, εργάζεται εντελώς διαφορετικά απ’ ότι η υπόλοιπη Αστυνομία και βασίζεται στον ενθουσιασμό και την εντιμότητα των ατόμων που την υπηρετούν, που θεωρούν ως λειτούργημα να προσφέρουν, με κίνδυνο τη ζωή τους, κάτι που δεν υπάρχει σε τόσο βαθμό αλλού. Υπάρχει το αίσθημα να βοηθήσουν τον συνάνθρωπο που υποφέρει και σήμερα η Αστυνομία διαχειρίζεται τον χρήστη τελείως διαφορετικά απ’ ότι παλαιότερα με στόχο να τον βοηθήσει. Αυτό άρχισε από το 2007 όπου εφαρμόζεται ένα πρωτόκολλο, γεγονός το οποίο θεωρείται πλέον ως βέλτιστη πρακτική στην ΕΕ και που βραβεύτηκε ως καινοτομία και πολλές χώρες έδειξαν ενδιαφέρον».
Η ΥΚΑΝ πέρασε πολλές φορές από σαράντα κύματα, έτυχε επικρίσεων, κατηγοριών και βρέθηκε ουκ ολίγες φορές στο στόχαστρο. Ο επί σειρά ετών υποδιοικητής της παραδέχεται ότι υπήρχαν και τα πάνω και τα κάτω της Υπηρεσίας. Εκεί που υπήρχαν λανθασμένες ενέργειες, τονίζει, δεν έγιναν ανεκτές ούτε από την ηγεσία της Αστυνομίας ούτε από την Πολιτεία. «Περάσαμε δύσκολες περιόδους. Ήταν η περίπτωση Κίτα και πολλές άλλες που οδήγησαν μέχρι και σε παραιτήσεις υπουργού και Αρχηγού Αστυνομίας. Όλα όμως ξεπεράστηκαν γιατί η ΥΚΑΝ κάνει πολύ σημαντικό έργο με θετικά αποτελέσματα προς την κοινωνία. Να πω τέλος πως τα μέλη της Υπηρεσίας πρέπει να υπηρετούν με ταπεινότητα, εχεμύθεια και χωρίς προσωπικές ατζέντες».
«Θυμάμαι νέους πνιγμένους στα ναρκωτικά…»
Ο κ. Σεργίδης έζησε πολλά γεγονότα και είδε κατάματα τραγικές περιπτώσεις χρηστών που προσπαθούσαν να σταθούν στα πόδια τους. «Θυμάμαι όταν πρωτοπήγα στην ΥΚΑΝ υπήρχε μια νεαρή 16 χρονών που έκανε χρήση ηρωίνης. Στη συνέντευξη μαζί της και όταν οι γονείς της έλεγαν «εμείς σου δώσαμε τα πάντα γιατί μας το ’κανες αυτό;», η απάντησή της ήταν αποστομωτική: «Μου δώσατε τα πάντα, υλικά αγαθά, αλλά ποτέ δεν είσαστε εκεί για μένα».
Ένα δεύτερο περιστατικό που στιγμάτισε τον κ. Σεργίδη ήταν στην Αγία Σκέπη. «Πήγα σε ένα θεατρικό δρώμενο “Το μαύρο καράβι” στο οποίο λάμβαναν μέρος άτομα που ετύγχαναν θεραπείας για να πουν τις εμπειρίες τους. Στα παρασκήνια προσπαθούσαμε να εμψυχώσουμε τους συμμετέχοντες και υπήρχε μια κοπέλα από την Ελλάδα, η οποία ήταν πάρα πολύ ανήσυχη. Την πλησίασα και μου λέει, “ξέρεις στο κοινό είναι ο πατέρας μου που ήρθε από την Ελλάδα, ο οποίος με είχε ξεγράψει”. Βλέπεις πλέον την ανάγκη που έχουν αυτά τα άτομα που χρειάζονται αγάπη, βοήθεια αλλά πάντα με ειδικό χειρισμό…».
