Ο σκηνοθέτης Ανδρέας Αραούζος αρέσκεται να κλονίζει τον θεατή.
Η παραγωγή με το έργο του Κεν Λούντβιγκ «Ο Σέρλοκ Χολμς και το λαγωνικό των Μπάσκερβιλ» σηματοδοτεί την πρώτη συμμετοχή της Alpha Square στο Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια. Το διάσημο μυθιστόρημα του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ παρουσιάζεται σε μια τολμηρή διασκευή όπου πέντε ηθοποιοί ενσαρκώνουν δεκάδες χαρακτήρες για να ξετυλίξουν έναν δαιδαλώδη ιστό. Με αυτό το έναυσμα, ο Ανδρέας Αραούζος εξηγεί γιατί προτιμά να επιλέγει κείμενα κι όχι θεάματα.
– Πώς έγινε η επιλογή του συγκεκριμένου έργου; Ο Άντης Παρτζίλης θεωρεί ότι ο κόσμος χρειάζεται την κωμωδία κι ίσως έχει δίκιο. Ωστόσο, βρέθηκα να κάνω κάτι που δεν έχω ξανακάνει. Το έργο αυτό είναι κωμωδία, που όμως περιλαμβάνει όλα τα είδη: σλάπστικ, sitcom, φάρσα, σάτιρα, μαύρη κωμωδία, μπουρλέσκ. Έχω πέντε ηθοποιούς όπου ο ένας ενσαρκώνει τον Σέρλοκ, ο άλλος τον Γουότσον και οι υπόλοιποι τρεις παίζουν συνολικά 37 ρόλους. Κι έχουμε σχεδόν 200 μουσικά σήματα. Γελάμε πολύ στην πρόβα. Οι πέντε ηθοποιοί μου είναι πολύ ικανοί κι έτσι βγαίνει τρομερή ενέργεια. Το κείμενο του Κεν Λούντβιγκ είναι μια υπέροχη πλατφόρμα για να κάνει ένας σοβαρός κωμικός πολλά πράγματα. Ο συγγραφέας παίρνει τον μύθο του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ και τον διασκευάζει σε παρωδία για πολλούς ρόλους, αλλά λίγους ηθοποιούς. Είναι γραμμένο με τον τρόπο αυτό. Το θεατρικό παιχνίδι βρίσκεται στο DNA του έργου.
– Θα έλεγες ότι είναι ένα «ελαφρύ» έργο; Σε καμία περίπτωση. Δεν θα μπορούσε. Ο Σέρλοκ παραμένει πάντα ο αντικοινωνικός και κυνικός τύπος που αναζητεί να απαλύνει την πλήξη στη ζωή του. Η ευφυία του φτάνει σε επίπεδα αγένειας προς τους γύρω του, ενώ βασίζεται στη «στεγνή» λογική και σε μια εξωπραγματική παρατηρητικότητα. Υπάρχουν σαφώς βαθύτερες και πιο υπαρξιακές νότες. Μιλάμε άλλωστε για έναν ήρωα επιβλητικό που έχει διασκευαστεί περίπου 25 χιλιάδες φορές για τον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση. Η διασκευή βασίζεται άλλωστε στο πλέον γνωστό και ίσως πιο περίπλοκο μυστήριο που έλυσε ο διάσημος ήρωας του Ντόιλ. Που έχει και μια μεταφυσική χροιά.
– Ποιο βρίσκεις το πιο γοητευτικό στοιχείο της προσωπικότητας του Σέρλοκ από ψυχολογικής σκοπιάς; Δεν είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος, έχει ιδιαίτερες ικανότητες, πολλοί τον θεωρούν και ψυχοπαθή. Δεν ξέρω αν συμφωνώ, εγώ διακρίνω έναν αξιοσημείωτο έλεγχο συναισθημάτων προς όφελος της λογικής σκέψης. Είναι σαφώς ψυχρός και αποστασιοποιημένος, αλλά απόλυτα συγκεντρωμένος στην υπόθεσή του. Υπάρχει πάθος στη ζωή του, αλλά εξαντλείται στην επίλυση του μυστηρίου, του αινίγματος. Είναι ένας ζήλος στα όρια της εμμονής. Ωστόσο, δεν είναι εξωπραγματικός χαρακτήρας. Είναι φτιαγμένος από σάρκα. Υπάρχει μια ωραία ισορροπία που είναι μέρος της υπερηρωικής γοητείας του.
– Το θεσμικό πλαίσιο του Φεστιβάλ Κύπρια πόσο επηρεάζει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα; Οπωσδήποτε, το πλαίσιο του φεστιβάλ προϋποθέτει μια μεγαλύτερη κλίμακα για την παράσταση σε επίπεδο παραγωγής. Τη «χτίζουμε» για τις σκηνές του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας και του Παττιχείου Λεμεσού, αξιοποιούμε όλες τις τεχνικές δυνατότητες, σταγκόνια, φωτισμούς κ.λπ. Παρά το γεγονός ότι οι ηθοποιοί είναι μόλις πέντε, υπάρχει η αίσθηση της μεγάλης κλίμακας. Αυτό φαίνεται και στη δουλειά του Γιώργου Κολιά στη μουσική, ενός σπουδαίου Κύπριου συνθέτη. Το μυστήριο ως θέμα, μάς βόλεψε. Προσθέσαμε μερικά γκροτέσκ στοιχεία, οπότε το όλο πράγμα γίνεται λίγο πιο «λαρτζ». Στόχος είναι να παραδώσουμε μια χορταστική παραγωγή για όλη την οικογένεια.
– Ποιο είναι το διαχρονικό μήνυμα που στέλνει ο Ντόιλ μέσω του τόσο δημοφιλούς αυτού ήρωα; Ειδικά στο «Λαγωνικό των Μπάσκερβιλ», η λύση του αινίγματος είναι πολύ υπαρξιακή. Έχει να κάνει με το τέρας που ζει μέσα μας. Είναι το κακό και πώς διογκώνεται από τον φόβο, σε σημείο που να βλέπουμε ένα άκακο σκυλάκι ως θηρίο. Όλα είναι στο κεφάλι μας κι αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης.
– Ποια είναι η προτεραιότητά σου σε σχέση με την αποτύπωση των χαρακτήρων; Μ’ ενδιαφέρει πάντα η αντίληψη του θεατή. Ο θεατής διαθέτει λιγότερες πληροφορίες από εμάς που αναλύουμε για δύο μήνες το έργο, το οποίο μάλιστα σε «βομβαρδίζει» με πληροφορίες. Δεν μπορεις να απαιτήσεις από τον θεατή να συγκρατήσει πλήρως τον χάρτη με τα ονόματα και τις λεπτομέρειες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει και να χάσει το νήμα της πλοκής. Χωρίς λοιπόν να παραβλέπουμε τη φαντασμαγορία των κωμικών στοιχείων, στόχος μας είναι να μη χαλαρώνει το ενδιαφέρον για την ιστορία που αφηγούμαστε. Να μεταφέρεται η επαγωγική συλλογιστική του Σέρλοκ, ενώ παράλληλα γελάμε και διασκεδάζουμε.
– Ναι, αλλά συχνά κάθε θεατής ακολουθεί και διαφορετικό δρόμο… Σωστό αυτό. Μπορώ να φανταστώ και τον θεατή που θ’ αφήσει στην άκρη την πλοκή και θα απολαύσει το θέαμα. Ωστόσο, εγώ προτιμώ μια πιο εγκεφαλική σύνδεση. Μ’ ενδιαφέρει αυτό που οι αγγλοσάξoνες αποκαλούν «debate». Απεχθάνομαι τον διακοσμητικό διάλογο στο στόμα των ηθοποιών. Είμαι σκηνοθέτης του συγγραφέα, θέλω το έργο να πηγαίνει στον θεατή. Επιλέγω κείμενα κι όχι θεάματα. Μ’ ενθουσιάζουν τα έργα που μοιάζουν με αγώνα τένις, το κοινό να μην ταυτίζεται με μια άποψη αλλά να απολαμβάνει και την αντίθετη επιχειρηματολογία. Μ’ αρέσει να κλονίζω τον θεατή. Και στην πραγματική ζωή μού αρέσει ν’ ακούω τον άλλο ακόμη κι όταν διαφωνώ. Είναι μια ωραία άσκηση του μυαλού.
– Αυτό δεν πηγαίνει λίγο κόντρα στο ρεύμα της εποχής, που είναι μια εποχή ακραίας πόλωσης, φανατισμού και στενομυαλιάς; Υπάρχει όντως πόλωση και το ν’ ακούμε τον διπλανό μας είναι βαθιά επαναστατικό. Δεν είναι φαινόμενο που παρατηρείται μόνο στην Κύπρο, αλλά μάλλον παγκόσμιο. Έχουμε ήδη αποφασίσει. Εντούτοις, αφού μας αρέσει να κάνουμε τους δικαστές στο Facebook ή το Twitter τουλάχιστον ας το κάνουμε σωστά: ο δικαστής ακούει όλες τις απόψεις πριν λάβει μια απόφαση.
– Είναι όμως κακό κάποιος να εκφέρει άποψη και να είναι ισχυρή; Είναι κακό αν η άποψη αυτή είναι ακραία κι αν πολεμάς φανατικά την αντίθετη άποψη. Κι είναι κακό όταν υπερασπίζεσαι με πυγμή και απολυτότητα μια άποψη που δεν σχημάτισες έχοντας επαρκή ενημέρωση. Πώς μπορείς να παίρνεις θέση τόσο ακλόνητα όταν δεν γνωρίζεις όλες τις πτυχές ενός ζητήματος; Δεν γίνεται να εκφέρω γνώμη τόσο κάθετα υπέρ ή κατά όταν αναφέρομαι στο DNA και το mRNA. Τι γνωρίζω εγώ για τη φύση των αδενοϊών και την κυτταρική ανοσία; Η άποψή μου είναι ότι κάποια πράγματα πρέπει να τα αφήνουμε στους ειδήμονες.
– Γιατί οι άνθρωποι πηγαίνουν θέατρο σήμερα; Όχι πάντως μόνο για να διασκεδάσουν. Θέλω να πιστεύω ότι ο θεατής έρχεται σε μια παράσταση συνειδητά, γιατί κάτι τον έλκυσε στη θεματολογία του έργου. Κι όχι επειδή παίζει ο τάδε ηθοποιός. Υπάρχουν βέβαια οι θεατές που ελκύονται από την αναγνωρισιμότητα, αλλά κι αυτοί που τους αρέσει η υποκριτική αλλά μόνο από την τηλεόραση. Τους φοβίζει το θέατρο, δεν αντέχουν στην ιδέα ότι θα καθίσουν καρφωμένοι για δύο ώρες σε μια καρέκλα και θα έχουν τον ηθοποιό σε απόσταση αναπνοής.
– Εσένα, ως θεατή, τι σε ελκύει σε μια παράσταση; Το πόσο με αγγίζει. Έχω συγκινηθεί πολύ στην Κύπρο και το εξωτερικό τόσο σε δραματικά έργα, όσο και σε κωμωδίες. Το ζήτημα είναι ο δημιουργός να το φτιάξει με τέτοιο τρόπο που να συνεπάρει τον θεατή, να τον κάνει να ξεχαστεί.
– Σου αρέσει να αναζητάς νέες καλλιτεχνικές προκλήσεις; Καλλιτεχνική πρόκληση θα μπορούσε να είναι αυτή η προσαρμοστικότητα που από ανάγκη προκύπτει σε σχέση με την επιλογή των χώρων. Ίσως να είναι και ευλογία το γεγονός ότι δεν έχω δική μου στέγη κι έτσι έχουμε παίξει σε πινακοθήκες, ταράτσες, προαύλια, γραφεία και πλατείες. Εντούτοις, το ζήτημα είναι να κάνω το θέατρο που μου αρέσει κι αυτό να φτάνει στο κοινό. Θέλω να προτείνω έργα. Αυτό μ’ ενδιαφέρει.
– Δεν θέλεις να «φαίνεται» η σκηνοθετική σου άποψη; Δεν μου αρέσει να επιβάλλομαι του κειμένου. Αν ένας θεατής δεν κατάλαβε το κείμενο γιατί να πει «είναι καλός ο Αραούζος»; Δεν μπορώ να εννοήσω αυτό που λένε «μου άρεσε η σκηνοθεσία, αλλά όχι η παράσταση». Είναι αντιφατικό. Η παράσταση θέλει κάτι να πει κι αν δεν το έπιασες σημαίνει ότι δεν πέτυχε τον σκοπό της.
– Πώς βίωσες τις αναταράξεις που επέφερε η πανδημία στον τομέα σου; Σίγουρα, η οποιαδήποτε κρίση ακονίζει τις κεραίες του δημιουργού. Στην πρώτη καραντίνα ανασυντάχθηκα, διάβασα τόσο πολλά βιβλία που βίωσα μια νέα έκρηξη έμπνευσης. Ο ΘΟΚ με το Σχέδιο Θυμέλη στάθηκε πραγματικά αρωγός. Το καλό να λέγεται. Εκεί ένιωσα ότι η αρχή του κυπριακού θεάτρου βρέθηκε, όσο γίνεται, στο πλευρό μας. Ακόμη και το ΥΠΠΑΝ έκανε κάποιες προσπάθειες να στηρίξει ή να ακούσει τους επαγγελματίες του χώρου, όσο κι αν έμειναν πολλοί παραπονεμένοι. Τελικά κλείσαμε για 2-3 μήνες όταν στην Ελλάδα τα θέατρα έβαλαν λουκέτο για ένα ή ενάμιση χρόνο. Εύλογα, η προσέλευση έχει μειωθεί μετά από μια περίοδο όπου σημειωνόταν άνοδος. Υπάρχει κόσμος, σοβαροί θεατρόφιλοι, που φοβούνται να προσέλθουν σε χώρους συνάθροισης. Αυτό είναι κατανοητό. Έτσι κι αλλιώς, η αβεβαιότητα είναι στη φύση του επαγγέλματός μας. Μάθαμε να ζούμε μ’ αυτή.
* «Ο Σέρλοκ Χολμς και το λαγωνικό των Μπάσκερβιλ», Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια, 11 & 12/9 Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, 15/9 Παττίχειο Δημοτικό Θέατρο Λεμεσού, 8.30μ.μ. 77777040, tickethour.com.cy
