Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δρομολογήθηκε από τον Δεκέμβριο του 2019 και αποτελεί τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Οι στόχοι της εν λόγω συμφωνίας προωθούνται μέσω της δέσμης των μέτρων του πακέτου Fit for 55. Από το 2019 μέχρι σήμερα, η πανδημία και στη συνέχεια οι γεωπολιτικές εξελίξεις οδήγησαν την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να ενισχύσουν και να επιταχύνουν τη διαδικασία για την πράσινη μετάβαση τους θέτοντας πιο φιλόδοξους στόχους.
Ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια αυτή είναι η αναθεώρηση των Σχεδίων Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Στο ΕΣΕΚ παρουσιάζεται ένας αναλυτικός οδικός χάρτης για την επίτευξη συγκριμένων Ενεργειακών και Κλιματικών Στόχων με ορίζοντα το έτος 2030. Τα Κράτη Μέλη κατέθεσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα ΕΣΕΚ τους για πρώτη φορά το 2019. Στις 27 Ιουλίου 2023, η Κύπρος κατέθεσε το δικό της αναθεωρημένο ΕΣΕΚ. Η Κύπρος έχει δεσμευτικό στόχο τη μείωση κατά 32% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ που κατατέθηκε από την Κύπρο η μείωση αυτή μπορεί να ανέλθει μόλις στο 23,1%.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την αξιολόγηση του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ, επισήμανε την αδυναμία των υφιστάμενων προβλέψεων του, καθώς αυτές δεν είναι αρκετές για να επιτευχθούν οι νέοι φιλόδοξοι εθνικοί στόχοι. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε συστάσεις προς την Κύπρο οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την αναδιαμόρφωση του τελικού ΕΣΕΚ.
Πέραν του δεσμευτικού στόχου για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου υπάρχουν και άλλοι σημαντικοί στόχοι, οι οποίοι θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Για παράδειγμα, η Κύπρος θα πρέπει να επιτύχει μείωση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μέσω της δέσμευσής του από το έδαφος και τα δάση κατά 0.352 Mt CO2eq. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω των κανόνων για τη μείωση των εκπομπών και τις απορροφήσεις άνθρακα στον τομέα της χρήσης γης, για την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοπονία. Με βάση το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ που κατατέθηκε (που προνοεί μείωση 0.24 Mt CO2eq) φαίνεται η Κύπρος να μην μπορεί να φτάσει το συγκεκριμένο στόχο. Επίσης, ο στόχος για την ενεργειακή απόδοση καθορίζει ότι η τελική κατανάλωση ενέργειας της Κύπρου το 2030 θα πρέπει να ανέλθει μέχρι τους 1.8 Mtoe. Στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ υπολογίστηκε ότι η τελική κατανάλωση της Κύπρου θα φθάσει το 1.9 Mtoe, με αποτέλεσμα ούτε και σε αυτή την περίπτωση ο στόχος να επιτευχθεί. Τέλος, η Κύπρος έχει σαν στόχο να αυξήσει την χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό της μίγμα κατά 33%. Με βάση το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ η Κύπρος θα μπορέσει να επιτύχει διείσδυση των ΑΠΕ κατά 26,5%, ποσοστό μικρότερο και πάλι από τον στόχο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά την αξιολόγηση της και θέλοντας να ενισχύσει τις προσπάθειες για τη διασφάλιση της επίτευξης των σχετικών στόχων, επισήμανε διάφορα σημεία βελτίωσης στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ της Κύπρου. Για παράδειγμα, προτείνεται όπως επισημανθούν σε μεγαλύτερο βάθος οι σχετικοί κίνδυνοι για το κλίμα και να ενταχθούν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις δράσεις της Κύπρου για την κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων και να επεξηγηθούν οι πολιτικές και τα μέτρα για υπηρεσίες ευελιξίας και ανταπόκρισης στη ζήτηση ενέργειας. Προτείνεται επίσης η ενίσχυση των δράσεων σχετικά με την έρευνα, καινοτομία, και ανθεκτικότητα της προμήθειας τεχνολογιών καθαρής ενέργειας αλλά και η διαθεσιμότητα πληροφοριών σχετικές με τις εκτιμήσεις των κοινωνικών επιπτώσεων, της απασχόλησης και τις νέες δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτήσει το εργατικό δυναμικό για να είναι συμβατό με τους στόχους.
Η Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) ως ένας από τους κυριότερους εταίρους της πολιτείας και λαμβάνοντας υπόψιν τη σημαντικότητα της επίτευξης των στόχων της Κύπρου, κατέθεσε προς το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης & Περιβάλλοντος εμπεριστατωμένες εισηγήσεις και σχόλια για την επίτευξη των στόχων κατά τη διαβούλευση που έγινε για την αναθεώρηση του ΕΣΕΚ. Οι εισηγήσεις της ΟΕΒ εστιάστηκαν κυρίως σε 4 πυλώνες, στην αύξηση της διείσδυσης των έργων ΑΠΕ και αποθήκευσης, στην ένταξη καθαρότερων καυσίμων στο τομέα των μεταφορών και της παραγωγής ενέργειας, στην εμβάθυνση των μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας/πρώτων υλών και τέλος στην εύρεση χρηματικών πόρων για τη χορήγηση περιβαλλοντικών λύσεων και καινοτομιών που συμβάλλουν στην μείωση των αέριων εκπομπών.
Παρόλα τα σημεία βελτίωσης για τα οποία έχει κάνει σχετικές συστάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναδείξει και πολύ σημαντικά θετικά στοιχεία στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, για παράδειγμα η δημιουργία ψηφιακής ενιαίας πλατφόρμας για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών χορήγησης αδειών σε έργα ΑΠΕ. Επίσης, πολύ ενθαρρυντική είναι και η συμπερίληψη προγραμματισμένων μέτρων σε διάφορους τομείς πολιτικής για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης μέχρι το 2030. Σημαντική αναφορά αποτελούν επίσης τα κτίρια, τα οποία περιλαμβάνουν πρόσθετες πολιτικές και μέτρα που ευθυγραμμίζονται με την ενημερωμένη στρατηγική μακροπρόθεσμης ανακαίνισης.
Η Κύπρος θα πρέπει να αναθεωρήσει το ΕΣΕΚ της, με τελική ημερομηνία κατάθεσης του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις 30 Ιουνίου 2024. Κύριο μέλημα της ΟΕΒ είναι η διασφάλιση ότι η εφαρμογή των οποιονδήποτε αλλαγών, δεσμεύσεων και πολιτικών του κράτους να είναι πάντα με σεβασμό προς την ανθεκτικότητα και την βιωσιμότητα των κυπριακών επιχειρήσεων. Τα μέτρα που θα ληφθούν θα πρέπει, να συμβαδίζουν με τις ιδιαιτερότητες που έχει η Κύπρος ως χώρα και να εφαρμοστούν σταδιακά, δίνοντας το απαραίτητο περιθώριο προσαρμογής στις επιχειρήσεις αλλά και την κατάλληλη υποστήριξη και καθοδήγηση.
- Λειτουργός, Τμήμα Ενέργειας και Περιβάλλοντος
