ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΑΤΤΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ
Η επίτροπος περιβάλλοντος Κλέλια Βασιλείου μιλά για τον αντίκτυπο της πανδημίας στο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος και αναδεικνύει τα οφέλη που απολαύουν οι επιχειρήσεις που πραγματοποιούν περιβαλλοντικές δράσεις. Σε συνέντευξη στο Insider μιλά επίσης για το θέμα της ανακύκλωσης, της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και για τις νέες καινοτόμες τεχνολογίες που θα αλλάξουν την καθημερινότητα μας.
Tι αντίκτυπο είχε η πανδημία του κορωνοϊού στο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος:
Κλείνουμε ήδη ένα χρόνο πανδημίας και όντως καταγράφεται σωρεία αποτελεσμάτων άμεσης ή έμμεσης σχέσης με το περιβάλλον. Αρκετά θετικά και αναπόφευκτα περισσότερα αρνητικά. Τον πρώτο καιρό και μη γνωρίζοντας την εξέλιξη της περίεργης αυτής συνθήκης που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε αξιολογήσαμε τον πρώτο μας εγκλεισμό ως ανάσα για το περιβάλλον, και σε ένα βαθμό ήταν. Σταμάτησαν για λίγο οι μεγάλες παραγωγικές μηχανές, περιορίστηκε η αεροπορική κίνηση όπως και στους δρόμους. Ήταν ένα καλό -προσωρινό -διάλειμμα για τη φύση που καταπονείται με τις πιέσεις της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας. Η διάρκεια όμως έβγαλε στην επιφάνεια αρκετά προβλήματα που συνδέονται άμεσα με τα μέτρα προστασίας, τις μάσκες, γενικότερα τα υλικά μίας χρήσης τα οποία οπωσδήποτε ήταν και είναι απαραίτητα για την διαφύλαξη της δημόσιας υγείας. Είδαμε μάσκες να αφήνονται ελεύθερες στη φύση, και με αυτές να πνίγονται θαλάσσια είδη, ή πουλιά. Επιπλέον, η διάσταση προτεραιοτήτων ως προς την διασφάλιση της δημόσιας υγείας έφερε στην επιφάνεια κι άλλα προβλήματα όπως το έλλειμα μηχανισμών ελέγχου που επέβαλε η αναδιοργάνωση της λειτουργίας της Κρατικής μηχανής αλλά και των πολιτών. Πολλά ζητήματα πέρασαν υποχρεωτικά σε δεύτερη μοίρα χωρίς να αναγνωρίζουμε εξαρχής ότι η ρίζα ακόμα και αυτής της ίδιας της πανδημίας εδράζεται στην κακή μας σχέση με το περιβάλλον. Η κλιματική και περιβαλλοντική κρίση των τελευταίων 3 δεκαετιών, δυστυχώς δημιουργεί τεράστιες επιπλοκές τόσο στην δημιουργία απειλών για την δημόσια υγεία αφού οι πράξεις μας αποδυναμώνουν την ικανότητα της φύσης να μας προστατεύει. Η βιοποικιλότητα προσβάλλεται συνεχώς κατά τρόπο που να μας στερεί την υπηρεσία ανθεκτικών οργανισμών ικανών να αντισταθούν σε κάθε λογής ιούς που δημιουργούνται από τις πληγές που δημιουργούμε στο περιβάλλον.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΔΙΣΤΑΖΟΥΝ ΝΑ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΟΥΝ
Ποιες είναι οι σημαντικότερες δράσεις που τρέχει το γραφείο σας;
Προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο ωφέλιμοι μπορούμε βάσει και των δυνατοτήτων που μας παρέχονται ως Γραφείο. Επαναλαμβάνουμε κι εδώ ότι δεν έχουμε εκτελεστική εξουσία, και ούτε διαθέτουμε προϋπολογισμό ως γραφείο. Πάνω σε αυτή τη βάση, προσπαθούμε να λειτουργούμε καταλυτικά και οριζόντια ως προς την συμβολή μας στην επίλυση ζητημάτων που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση της ποιότητας ζωής που οι πολίτες απολαμβάνουν. Όταν πριν ένα χρόνο ανέλαβα καθήκοντα, είχα εντελώς διαφορετική στοχοθέτηση κινήσεων απ’ ό,τι εντέλει οι περιορισμοί της πανδημίας επιβάλλουν. Στόχος μας ήταν όπως περνάμε όσο περισσότερο χρόνο μπορούμε έξω, κοντά στους πολίτες, στις επιχειρήσεις, μιλώντας, συζητώντας επιλύοντας θέματα. Να γινόμαστε δημιουργικοί, να συνασπίζουμε πράξεις συνέργειας, να εξηγούμε αλλά και να μαθαίνουμε. Η πανδημία άλλαξε όλη την στοχοθέτηση προς αυτή την κατεύθυνση. Ναι γίνονται προσπάθειες μέσω διαδικτύου, παρουσιάσεων κλπ, αλλά το περιβάλλον δεν είναι πατρόν, κι οπωσδήποτε η ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία δεν μπορούν να αντικατασταθούν με κανένα τρόπο.
Στο γραφείο κάθε μέρα χειριζόμαστε καταγγελίες πολιτών. Όσο οι δυνάμεις μας το επιτρέπουν η εξέταση κάθε καταγγελίας γίνεται επί τόπου ούτως ώστε να διαπιστώνεται το πρόβλημα ιδίοις ώση και ιδίοις όμμασι. Το γεγονός μας βοηθά στο να κατανοούμε περισσότερο πιθανές δυσλειτουργίες του συστήματος ή και σε περιπτώσεις εκμετάλλευση νομοθετικών κενών για τα οποία προτείνουμε διορθώσεις.
Τη δεδομένη στιγμή η προτεραιότητα η οποία υπάρχει στο γραφείο είναι η αποκατάσταση της καθαριότητας του τόπου μας από τα σκουπίδια, και η εξεύρεση τρόπων και μηχανισμών ελέγχου της παράνομης απόθεσης αποβλήτων σε όλο το εύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι κάτι που μας θλίβει και μας ταλαιπωρεί αφού δεν μπορεί να γίνει εύκολα τεκμηρίωση των παρανομούντων. Οι πολίτες διστάζουν να καταγγείλουν ονομαστικά και το πρόβλημα διογκώνεται. Αρκεί να σας αναφέρω ότι για την Europol, το θέμα απόβλητα – περιβαλλοντικό έγκλημα, κατατάσσεται ως τρίτο σε επίπεδο σοβαρότητας μετά από εκείνο των ναρκωτικών και της εμπορίας προσώπων.
Kατά την άποψή σας η Κύπρος επενδύει στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος όσο θα έπρεπε;
Πάντα μπορούμε και καλύτερα. Κάνουμε ήδη αρκετά, έχουμε σωρεία περιβαλλοντικών νομοθεσιών. Δεν στερούμαστε περιβαλλοντικών εργαλείων ενώ τα τελευταία χρόνια κάνουμε άλματα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η δουλειά που οφείλουμε να κάνουμε κατά την ταπεινή μου άποψη είναι να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες στο να αναγνωρίσουν την σημαντικότητα που έχει το περιβάλλον για την ποιότητα ζωής αλλά και της υγείας μας. Για πάρα πολλά χρόνια, οι πολίτες αντιλαμβάνονται το περιβάλλον ως εχθρική πράξη έναντι των συμφερόντων τους, ως μία άλλη επιβάρυνση ή απειλή ακόμα. Η Κυβέρνηση οφείλει κάτι σημαντικότερο: Να συνασπίσει τις περιβαλλοντικές τις δυνάμεις προς αξιοποίηση των νομικών εργαλείων που έχουμε στη διάθεση μας για να προστατευτεί ουσιαστικά ο σπουδαίος πάροχος ζωής που είναι ο τόπος μας και να αναδειχθεί ακριβώς η Κύπρος μας για τούτο τον πλούτο που κουβαλά από την δημιουργία της. Η χώρα μας αποτελεί σπάνιο συλλέκτη περιβαλλοντικού πλούτου που όχι μόνο πρέπει να διαφυλαχθεί αλλά και μέσω της προστασίας και αποκατάστασης να δώσει θέσεις εργασίας σε συναφή με το περιβάλλον και τον πολιτισμό επιστήμες.
Ποια κενά υπάρχουν στη συνεργασία και την αλληλεπίδραση κράτους και ιδιωτικού τομέα σε ό,τι αφορά στις περιβαλλοντικές δράσεις;
Εντοπίζω το πρόβλημα σε ζητήματα εργασιακής κουλτούρας. Οι ταχύτητες αλλά και η εξειδίκευση με την οποία οι δύο πόλοι λειτουργούν λειτουργούν συγκρουσιακά και δυσκολότερα συνεργατικά. Για να το πω πιο απλά, το Κράτος υποχρεούται σε όσα μόνο η νομοθεσία του επιτρέπει, ενώ ο ιδιωτικός τομέας κλίνει σε όσα δεν απαγορεύονται. Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα που αφορά στην πολυδιάσπαση των περιβαλλοντικών ζητημάτων σε πολλά διαφορετικά τμήματα αλλά και Υπουργεία με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να απαιτούν μεγαλύτερο χρόνο εξέτασης από όσο οι ιδιωτικοί ρυθμοί επιβάλλουν. Την ίδια ώρα, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι ελλείψει ενιαίας και ολιστικής διαχείρισης των ζητημάτων, αφήνεται χώρος «δημιουργικής ασάφειας» και πρωτοβουλιών που άλλοτε λειτουργούν θετικά ενώ σε άλλες περιπτώσεις με αρνητικό αποτύπωμα.
ΚΕΡΔΟΣ Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ποιο είναι το όφελος για μία επιχείρηση η οποία πραγματοποιεί περιβαλλοντικές δράσεις;
Καταρχάς το όφελος είναι πρώτα και κύρια για την ίδια την επιχείρηση. Καθίσταται σαφές ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα τίθενται πρώτα πλέον στην ατζέντα, τόσο παγκόσμια όσο και ειδικότερα σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο μέσω και της νέας Πράσινης Συμφωνίας που επιτάσσει νέες προσεγγίσεις. Πλέον οι συστάσεις που δίνονται στο επιχειρείν αφορούν σε φιλικότερες πρακτικές στη χρήση πρώτων υλών και πόρων, πράσινης δόμησης και αξιοποίησης καινοτόμων εργαλείων ως προς τη χρήση ενέργειας, ασφάλειας και προστασίας των εργαζομένων. Οι περιβαλλοντικές πρακτικές πέραν της ωφέλειας τους για το δημόσιο συμφέρον, επιφέρουν στην επιχείρηση αναβαθμισμένο πρόσωπο στην αγορά, ενώ καταγράφεται και μεγαλύτερη παραγωγικότερη συμπεριφορά των εργαζομένων που νιώθουν ασφαλέστεροι και πιο χαρούμενοι σε εργασιακό περιβάλλον το οποίο φροντίζει για την προσωπική τους ευημερία. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικές δράσεις που πραγματοποιεί μια εταιρεία αποδεικνύουν την ευαισθησία της αλλά και την ποιοτική της ευμάρεια στο πλαίσιο της κοινωνικής της ευαισθητοποίησης και προσφοράς. Σε αρκετές των περιπτώσεων φαίνεται μάλιστα ότι η περιβαλλοντική ποιοτική συμπεριφορά μιας επιχείρησης επιφέρει μεσοπρόθεσμα πολλά περισσότερα οφέλη τα οποία μεταφράζονται ως οικονομικό κέρδος τόσο σε επίπεδο εξοικονόμησης αλλά και καθαρών εσόδων.
Βλέπουμε κατά καιρούς εικόνες που παρουσιάζουν την Κύπρο ως ένα απέραντο σκουπιδότοπο. Τι θα μπορούσε να γίνει κατά την άποψη σας πέραν από τη λειτουργία των πράσινων σημείων;
Ήδη τρέχουν διάφορες προτάσεις που μπορούν να βελτιώσουν σε σημαντικό βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση. Υπάρχει πρόθεση από το Υπουργείο να ενισχυθούν τα Πράσινα Σημεία και σε περιοχές που δεν καλύπτονται σήμερα, συζητείται στη Βουλή η νέα νομοθεσία που βάζει ένα νέο και πιο αυστηρό πλαίσιο στην Περί Αποβλήτων Νομοθεσία, ενώ πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στους άξονες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων. Θα πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να παράγουμε σκουπίδια με τον ίδιο ρυθμό. Η κουλτούρα και συνειδητότητα μας για το θέμα ξεκινά από τη στιγμή που θα μπούμε σε μία υπεραγορά. Ο τρόπος με τον οποίο θα επιλέξουμε τις αγορές μας αυτόματα προσδιορίζει και την παραγωγή των αποβλήτων μας, είτε λέγεται καφετέρια, υπεραγορά, ρούχα ή έπιπλα. Αυτό θα έχει και σαν αποτέλεσμα την προσαρμογή και των ίδιων των επιχειρήσεων σε φιλικότερες προσεγγίσεις. Αν για παράδειγμα όλοι μας επιλέγουμε γιαούρτια συσκευασμένα σε κεραμικό και δυνατότητα επιστροφής τους στην επιχείρηση για επαναχρησιμοποίηση τους αυτόματα σημαίνει τριπλό κέρδος : Μείωση κόστους συσκευασίας για τον παραγωγό, κατάργηση κόστους συσκευασίας για τους πολίτες, μείωση χρήσης πλαστικού για το περιβάλλον. Ενδεικτική είναι επίσης μια καταγραφή που έγινε στην Νορβηγία όπου οι πολίτες αποφάσισαν ότι θα αγοράζουν την οδοντόκρεμα χωρίς το χάρτινο κουτί το οποίο άφηναν στο ράφι της υπεραγοράς. Η εταιρείες έλαβαν το μήνυμα της σπατάλης και κατήργησαν την χάρτινη περιττή συσκευασία.
Πόσο ικανοποιημένη σας βρίσκει το θέμα της ανακύκλωσης στην Κύπρο;
Έχουν γίνει μέχρι σήμερα πολλές και σημαντικές προσπάθειες και μάλιστα μπορούμε να μιλάμε και για ωραία παραδείγματα. Έχουμε όμως ακόμα δρόμο να διανύσουμε αφού η ανακύκλωση πρέπει να μας γίνει συνείδηση όχι μόνον ως προς τον διαχωρισμό των υλικών αλλά και την επιλογή νέων προϊόντων που προκύπτουν από την ανακύκλωση και να γίνουν προτεραιότητα επιλογής τόσο σε επίπεδο κράτους όσο και μεταξύ των πολιτών. Η επαναχρησιμοποίηση είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να μας γίνει βίωμα ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να δοθούν κίνητρα σε επιχειρήσεις που επενδύουν στην επαναχρησιμοποίηση υλικών και πρώτων υλών.
ΟΧΙ ΣΤΟ ΞΟΔΕΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Πως σχολιάζετε τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην κυπριακή αγορά;
Η Κύπρος μας προσφέρεται για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. Δε νοείται για εμένα να υπάρχει σπίτι στην Κύπρο το οποίο να μην παράγει την δική του ενέργεια μέσω φωτοβολταϊκών πλαισίων. Σε αυτό το ζήτημα το Κράτος οφείλει να σταθεί αρωγός και παραστάτης. Ο ήλιος από μόνος του είναι ένας τεράστιος πλουτοπαραγωγικός πόρος για τον τόπο μας, κάτι που δεν μπορούμε να ισχυριστούμε με την ίδια ευκολία για τον άνεμο. Οφείλουμε να εξυπηρετήσουμε την χρήση ΑΠΕ κατά το μέγιστο δυνατό με τεράστια όμως προσοχή. Χρειάζεται ιδιαίτερη ισορροπία στην αποφυγή της αντίφασης ως προς το εγκαθιστώ ΑΠΕ για να προστατέψω το περιβάλλον διαταράσσοντάς το. Στην Κύπρο διαθέτουμε σωρεία επιλογών από ήδη βεβαρυμμένες επιφάνειες χωρίς να αντλούμε άλλη γεωργική γη, ή γενικότερα χωρίς το «ξόδεμα» άλλης φύσης. Οι συστάσεις τις Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ή της Συμφωνίας για το Κλίμα, ή της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα, επιτάσσουν την αποκατάσταση και υποστήριξη της βιοποικιλότητας, την προστασία του τοπίου και των οικοσυστημάτων, αφού οι πρότερες μας αμαρτίες μας έφεραν σε εξαντλητικό σημείο αποθέματος ως προς την διάθεση οικοσυστημικών υπηρεσιών χωρίς τις οποίες δε ζούμε. Ταυτόχρονα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ΑΠΕ μπορούμε να έχουμε και από την επεξεργασία αποβλήτων, τα οποία μπορούν να μας δώσουν εναλλακτικά, περιβαλλοντικά φιλικά καύσιμα.
Σε ποιες καινοτομίες μπορούμε να προσδοκούμε τα επόμενα χρόνια ότι θα δούμε στην καθημερινότητα μας προς όφελος της προστασίας του περιβάλλοντος;
Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να γίνουν σπουδαίο εργαλείο ως προς την ιδιαίτερη τούτη προσέγγιση της προστασίας του περιβάλλοντος. Μπορούν να γίνουν εργαλείο στα χέρια των γεωργών μας για περιορισμένη ή ακριβοδίκαιη χρήση των φαρμάκων για τους απολύτως απαραίτητους ψεκασμούς. Αν για παράδειγμα ο γεωργός θα μπορεί να προσμετρήσει τις ανάγκες των καλλιεργειών του, βάσει εδαφολογικής ιδιαιτερότητας και μικροκλίματος στην ποσότητα και την ποιότητα των προϊόντων του θα έχει ακριβείς μετρήσεις ως προς τις ενέργειες του. Η παρέμβασή του δηλαδή θα έχει την μικρότερη δυνατή επίπτωση τόσο στη γη, όσο και στην παραγωγή τροφής. Σε αυτό, και στις υπέρμετρες ανάγκες που δημιουργούνται τα λογισμικά συστήματα υπολογισμού παραγωγής και διάθεσης τροφής θα έχουν καταλυτικό ρόλο, αφού καθίσταται για όλους μας σαφές πόσο απαραίτητη είναι η ορθολογιστική διαχείριση των τροφίμων και ο περιορισμός της σπατάλης η οποία μέχρι σήμερα είναι αλόγιστη. Η επισιτιστική ασφάλεια δεν αφορά μόνον στον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε και πετάμε, αλλά ταυτόχρονα, στην δυνατότητα παροχής ποσότητας και ποιότητας την ίδια ώρα που πρέπει να ξέρουμε την κατανάλωση πόρων που οι πράξεις μας δημιουργούν. Ένα άλλο τεράστιο ζήτημα αφορά και στην ανάγκη καταγραφής και κοστολόγησης των οικοσυστημικών υπηρεσιών τις οποίες η φύση μέσω της βιοποικιλότητας μας παρέχει. Αυτό δεν είναι μια ρομαντική θεώρηση αλλά αφορά στον τρόπο με τον οποίο κοστολογούμε όλες τις δωρεάν υπηρεσίες που η φύση προσφέρει και από την οποία εξαρτόμαστε. Για πάρα πολλά χρόνια καταναλώνουμε με την διάθεση των ανεξάντλητων πόρων. Αυτό που ζούμε είναι η απόλυτη συνειδητοποίηση ότι όχι μόνον ανεξάντλητοι δεν είναι αλλά τελειώνουν με ταχύτατους ρυθμούς και πρέπει να βιαστούμε προς αποκατάσταση. Στο τέλος της μέρας, αργά η γρήγορα ο πλανήτης θα ανακάμψει. Το ίδιο δεν μπορούμε να πούμε και για το μέλλον της ανθρωπότητας αν δεν προβούμε άμεσα σε ουσιαστικές αλλαγές που θα σκιαγραφήσουν καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας από αυτό που σήμερα προδιαγράφεται.
