Του Giacomo Tognini 

Έχουν περάσει επτά μήνες από τότε που η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανάγκασε τις δυτικές αρχές να επιβάλλουν κυρώσεις στους Ρώσους ολιγάρχες, βάζοντας στο στόχαστρο τις υπερπολυτελείς θαλαμηγούς τους: από την άμεση κατάσχεσή τους έως τη διαγραφή τους από νηολόγια – εμποδίζοντας αυτά τα πλωτά παλάτια να πλέουν νόμιμα στις θάλασσες. 

Πλέον αρκετοί Ρώσοι ή ρωσικής καταγωγής μεγιστάνες που τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις εγγράφουν τα γιοτ τους σε χώρες που έχουν αφήσει στο απυρόβλητο τη Μόσχα. Το Forbes εντόπισε έξι θαλαμηγούς Ρώσων δισεκατομμυριούχων που άλλαξαν πρόσφατα χώρα νηολόγησης ή “σημαία”. Μία εξ αυτών, η Nord –μήκους 140 μέτρων–, ιδιοκτησίας του μεγιστάνα του χάλυβα Alexey Mordashov, αξίας 521 εκατ. δολαρίων, φέρει πλέον σημαία Ρωσίας και όχι των Νήσων Κέιμαν.

Από τις Νήσους Κέιμαν αποχώρησαν ακόμα τρεις θαλαμηγοί, φέροντας πλέον σημαία Μαλαισίας ή Σιέρα Λεόνε, ενώ ένα ακόμα γιοτ άλλαξε σημαία από Βερμούδες σε Παλάου και άλλο ένα υπέστειλε τη σημαία της Νήσου Μαν για να ανεβάσει της Σιέρα Λεόνε.

Τα έξι γιοτ αξίζουν συνολικά 1,8 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τους ειδικούς της VesselsValue και τις εκτιμήσεις της ιταλικής κυβέρνησης. Εκπρόσωποι των πέντε από τους έξι δισεκατομμυριούχους που κατέχουν τις εν λόγω θαλαμηγούς δεν απάντησαν σε αίτημα για σχολιασμό. Ο επικεφαλής των δημοσίων σχέσεων του Andrey Melnichenko, Alexander Byrikhin, δήλωσε στο Forbes ότι το SY A είναι “ιδιοκτησίας ενός καταπιστεύματος με ανεξάρτητο διαχειριστή και ο κ. Melnichenko δεν έχει καμία σχέση με αυτό το καταπίστευμα”.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Το πιο σημαντικό πλοίο που έχει αλλάξει σημαία είναι το “Scheherazade”, το οποίο –τεχνικά– ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Eduard Khudainatov, σε βάρος του οποίου έχουν επιβληθεί κυρώσεις, αλλά θεωρείται ο άνθρωπος-βιτρίνα του Βλαντίμιρ Πούτιν. Το “Scheherazade” είναι από τις μεγαλύτερες θαλαμηγούς στον κόσμο και διαθέτει ελικοδρόμιο. Τον Μάιο δεσμεύτηκε από τις ιταλικές αρχές.

Εκτός από την αλλαγή νηολογίου, τέσσερα από τα έξι σκάφη με νέα σημαία –τα Galactica Super Nova, Le Grand Bleu, Scheherazade και SY A– καταχωρήθηκαν εκ νέου ως “πλωτές κατοικίες” και όχι ως σκάφη αναψυχής.

“Δεν είναι σαφές γιατί μερικά από αυτά τα σκάφη έχουν νηολογηθεί ως πλωτές κατοικίες”, σχολιάζει ο Benjamin Maltby, από τη νομική εταιρεία Keystone Law στο Λονδίνο. “Εκτός και εάν έχουν παροπλιστεί και δεν έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν – οπότε δεν έχει και πολύ νόημα η επανεγγραφή τους”.

Η αλλαγή σημαίας δεν σημαίνει ότι τα εν λόγω σκάφη θα ταξιδέψουν και σε μακρινές χώρες. Για παράδειγμα, δύο από τις έξι θαλαμηγούς –το Scheherazade και το SY A– έχουν ακινητοποιηθεί εδώ και μήνες σε λιμάνια της Ιταλίας, λόγω των ευρωπαϊκών κυρώσεων σε βάρος των ιδιοκτητών τους. Το Pacific του Leonid Mikhelson βρίσκεται στην Τουρκία – έναν δημοφιλή προορισμό για τα ρωσικής ιδιοκτησίας σούπερ-γιοτ, αφού η Άγκυρα δεν έχει ακολουθήσει τον “χορό των κυρώσεων”. Το Le Grand Bleu του Eugene Shvidler εθεάθη τελευταία φορά στις 20 Σεπτεμβρίου στο Πουέρτο Ρίκο. Το Galactica Super Nova του Vagit Alekperov απενεργοποίησε τον αναμεταδότη του στα ανοιχτά των ακτών του Μαυροβουνίου στις αρχές Μαρτίου και το στίγμα του αγνοείται έως σήμερα. Το Nord του Alexey Mordashov, το οποίο πλέον φέρει σημαία Ρωσίας, βρήκε καταφύγιο τον Μάρτιο στο Βλαδιβοστόκ και αυτές τις μέρες πλέει προς το Χονγκ Κονγκ.

Πλοία φέρουν σημαίες υπεράκτιων περιοχών ή εγγράφονται στα νηολόγιά τους για να έχουν φορολογικά οφέλη και άλλα πλεονεκτήματα, όπως το απόρρητο της ιδιοκτησίας. Τα έξι σκάφη με τη νέα σημαία είχαν νηολογηθεί στις Βερμούδες, στα Νησιά Κέιμαν και στη Νήσο Μαν – δημοφιλή μέρη για εγγραφή πλοίων στα μητρώα τους χάρη στην πολιτική τους σταθερότητα, στο ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς και στο Red Ensign Group όπου ανήκουν (μια συνεργασία των ναυτιλιακών μητρώων του Ηνωμένου Βασιλείου) βάσει του οποίου τα πλοία απολαμβάνουν την προστασία του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Ως βρετανικά υπερπόντια εδάφη, όμως, και υπαγόμενα στο Στέμμα, οι περιοχές αυτές συμμετέχουν στο πακέτο κυρώσεων που επέβαλε το Ηνωμένο Βασίλειο στη Ρωσία. Έτσι, η Νήσος Μαν διέγραψε το MY A και το SY A του Andrey Melnichenko από το νηολόγιό της τον Μάρτιο – μάλιστα, το SY A δεσμεύθηκε τον ίδιο μήνα στην Ιταλία. Και μπορεί να έγινε γνωστό ότι η θαλαμηγός SY A πήρε σημαία Σιέρα Λεόνε, ωστόσο “θολό” παραμένει το νέο μητρώο εγγραφής του MY A, αξίας 230 εκατ. δολαρίων και μήκους 120 μέτρων ποδιών. Η θαλαμηγός απενεργοποίησε τον αναμεταδότη της τον Μάρτιο και εθεάθη τελευταία φορά τον Ιούνιο, στο Ras Al Khaimah στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η αλλαγή σημαίας ενός σκάφους που έχει δεσμευθεί –όπως το SY A του Melnichenko– δημιουργεί το ερώτημα: γιατί να μπει σε αυτήν τη φασαρία ο ιδιοκτήτης αν δεν έχει πρόσβαση στη θαλαμηγό του ή δεν μπορεί να τη μετακινήσει. Μια εξήγηση είναι ότι τα γιοτ θα μπορούσαν να ταξιδέψουν και πάλι νόμιμα υπό νέα σημαία, εφόσον αρθούν οι κυρώσεις και τα σκάφη αποδεσμευθούν. Τον Σεπτέμβριο, ο Melnichenko κατέθεσε αγωγή στο Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζητώντας την άρση των σε βάρος του κυρώσεων.

Μια δεύτερη εξήγηση είναι ότι οι δυτικές κυρώσεις έχουν δυσκολέψει την ασφάλιση των σκαφών. Πηγή με γνώση του θέματος ανέφερε πως οι Ρώσοι ολιγάρχες που τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αποπληρωμή δανείων –για τα οποία συχνά έβαζαν ως εγγύηση τις θαλαμηγούς τους– προς το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έτσι, επιδιώκουν να μεταφέρουν το χρέος τους σε ρωσικές τράπεζες και να βρουν νέα ασφάλιση για τα γιοτ τους, καθώς οι δυτικές ασφαλιστικές εταιρείες δεν θέλουν να εμπλακούν μαζί τους. Αυτό σημαίνει ότι τα γιοτ πρέπει να βρουν και νέα σημαία, καθώς οι Βερμούδες και οι Νήσοι Κέιμαν δεν θα κάνουν δεκτή τη νέα ασφάλιση ούτε τα χρέη.

Κάτι τέτοιο συνέβη στην περίπτωση του μεγιστάνα του χάλυβα Dmitry Pumpyansky. Το σκάφος του, με την ονομασία Axioma, μήκους 72 μέτρων, που είχε νηολογηθεί στη Μάλτα, κατασχέθηκε στο Γιβραλτάρ τον Μάρτιο, αφού η JPMorgan ισχυρίστηκε ότι ο Pumpyansky παραβίασε τους όρους ενός δανείου ύψους 20 εκατ. δολαρίων. Η JPMorgan υποστήριξε ότι ο Pumpyansky είχε αθετήσει την αποπληρωμή του δανείου που είχε χορηγηθεί σε μια εταιρεία του, βάζοντας ως εγγύηση το πολυτελές γιοτ. Το Axioma βγήκε στο σφυρί και πωλήθηκε έναντι 37,5 εκατ. δολαρίων τον Αύγουστο – η VesselsValue εκτιμούσε την αξία του στα 42 εκατ. δολάρια. Εκπρόσωπος του Pumpyansky δεν ανταποκρίθηκε σε αίτημα για σχολιασμό.

Το περίεργο είναι να βλέπεις τέτοιου είδους υπερπολυτελείς θαλαμηγούς να εγγράφονται στο νηολόγιο του Παλάου και της Σιέρα Λεόνε. Αντιθέτως, η Μαλαισία διαθέτει ένα διεθνές νηολόγιο σκαφών αναψυχής στο Langkawi –το νησί χωρίς φόρους–, δημοφιλής επιλογή μεταξύ των Ασιατών ιδιοκτητών σκαφών αναψυχής. “Το Langkawi είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και έχει γίνει δημοφιλές τα τελευταία χρόνια”, λέει η Cheryl Pereira, υπεύθυνη του νηολογίου σκαφών αναψυχής στην εταιρεία Simpson Marine, με έδρα το Χονγκ Κονγκ.

Σύμφωνα με την υπηρεσία εντοπισμού σκαφών VesselFinder, υπάρχουν 13 πολυτελείς θαλαμηγοί –με μήκος άνω των 24 μέτρων– εγγεγραμμένες στη Μαλαισία. Το Forbes εντόπισε τους ιδιοκτήτες τριών εξ αυτών: ο Μαλαισιανός βαρόνου του καουτσούκ Vinod Sekhar έχει στην ιδιοκτησία του το Petra Tara  ενώ δύο Ρώσοι, στους οποίους δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις είναι οι ιδιοκτήτες των άλλων δύο γιοτ. Ο δισεκατομμυριούχος ολιγάρχης Anatoly Lomakin κατέχει το Sea & Us, αξίας 59 εκατ. δολαρίων και μήκους 62 μέτρων, και ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ρωσίας Vitaly Mutko το Vector, αξίας 32 εκατ. δολαρίων και μήκους 26 μέτρων. Το Sea & Us του Lomakin πήρε μαλαισιανή σημαία –ενώ έφερε των Νήσων Μάρσαλ–κάποια στιγμή μετά τον Ιούνιο, πιθανώς για να προλάβει τυχόν μελλοντικές κυρώσεις. Εκπρόσωπος του Lomakin δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό.

Τα νηολόγια του Παλάου και της Σιέρα Λεόνε είναι λιγότερο αξιόπιστα από εκείνα της Μαλαισίας. Και οι δύο χώρες βρίσκονται στην “γκρίζα λίστα” του Μνημονίου Συνεννόησης των Παρισίων, μιας πρωτοβουλίας μεταξύ 25 ευρωπαϊκών χωρών και του Καναδά για τον συντονισμό των επιθεωρήσεων ασφάλειας των λιμένων και την κατά προτεραιότητα δέσμευση μη ασφαλών πλοίων. Η Σιέρα Λεόνε βρίσκεται επίσης στη “μαύρη λίστα” του Μνημονίου Συνεννόησης του Τόκιο, ενός παρόμοιου οργανισμού για 21 χώρες που συνορεύουν με τον Ειρηνικό Ωκεανό, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας – το Παλάου βρίσκεται στην “γκρίζα λίστα” του Μνημονίου Συνεννόησης του Τόκιο.

Εκπρόσωπος της Ναυτιλιακής Διοίκησης της Σιέρα Λεόνε, η οποία διαχειρίζεται το κρατικό νηολόγιο, δήλωσε στο Forbes ότι “τα αιτήματα προς τη Σιέρα Λεόνε από Ρώσους πλοιοκτήτες για νέες εγγραφές έχουν αυξηθεί, αλλά τα περισσότερα δεν θα ικανοποιηθούν για διάφορους λόγους”. Ο εκπρόσωπος δεν απάντησε σε ερωτήσεις του Forbes σχετικά με τους λόγους για τους οποίους τα αιτήματα αυτά δεν προχωρούν.

“Τα σκάφη πρέπει να φέρουν κάποια σημαία, διαφορετικά είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δεσμευθούν στο πρώτο λιμάνι που θα πιάσουν”, εξηγεί ο Maltby. “Χωρίς νηολόγιο κανείς δεν θα εκδώσει τα πιστοποιητικά ασφαλείας που απαιτούνται διεθνώς”.

Η επιλογή ενός νηολογίου στο Παλάου ή στη Σιέρα Λεόνε έχει και μειονεκτήματα. Πέρα από τον αυξημένο κίνδυνο επιθεωρήσεων και συλλήψεων, η εγγραφή ενός σκάφους σε νηολόγιο που βρίσκεται σε κάποια “γκρίζα ή μαύρη λίστα” επηρεάζει την αξία μεταπώλησής του. Επίσης, δυσχεραίνει την ασφάλισή του –η οποία είναι απαραίτητη για να αποπλεύσει το σκάφος– καθώς οι ασφαλιστικές δεν θα ρισκάρουν τη συνεργασία με ένα σκάφος που είναι εγγεγραμμένο σε ένα αμφιλεγόμενο μητρώο. 

“Ιστορικά, τα μεγάλα σκάφη αναψυχής σπάνια επιθεωρούνταν, καθώς οι ιδιοκτήτες τους είχαν την πολυτέλεια να τα εγγράφουν στα πιο αξιόπιστα νηολόγια”, παρατηρεί ο Maltby. “Αν και το ζήτημα είναι περισσότερο θεωρητικό για άτομα σε βάρος των οποίων έχουν επιβληθεί κυρώσεις και η δυνατότητά τους να πραγματοποιούν διεθνείς τραπεζικές συναλλαγές έχει περιοριστεί, εντούτοις μια περίεργη επιλογή νηολογίου δίνει την εντύπωση ότι ο πλοιοκτήτης προσεγγίζει με μεγάλη επιπολαιότητα την ασφάλεια του σκάφους”.

Από τον Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ έχουν παγώσει, κατασχέσει ή μπλοκάρει τουλάχιστον 15 σκάφη αναψυχής που ανήκουν σε 13 υπό καθεστώς κυρώσεων Ρώσους μεγιστάνες, συνολικής αξίας 3,3 δισ. δολαρίων. Εκτός από το Axioma, το ιδιοκτησιακό καθεστώς έχει αλλάξει σε ακόμα δύο θαλαμηγούς. Πρόκειται για το Amadea του Suleiman Kerimov και το Tango του Viktor Vekselberg, τα οποία κατέσχεσαν οι ΗΠΑ.

“Στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ευρώπη, τίποτα δεν εμποδίζει τον ιδιοκτήτη να ξαναβάλει σημαία ανά πάσα στιγμή, με την προϋπόθεση ότι θα καταβάλει τα τέλη νηολόγησης και πως θα γίνουν οι απαραίτητες έρευνες”, σημειώνει ο Maltby. “Οι αρχές έχουν πάρει την κυριότητα – όχι την ιδιοκτησία. Σε αντίθεση με το καθεστώς στις ΗΠΑ”.

Πηγή: Forbes