Την επιτακτική ανάγκη για έξυπνα δίκτυα ενέργειας στην Κύπρο αναδεικνύει σε συνέντευξή του στον «Φ» ο καθηγητής και επίτιμος πρόεδρος του Ινστιτούτου Κύπρου, Κώστας Ν. Παπανικόλας.
Αναπτύσσοντας τη μοναδική γεωγραφική θέση του νησιού και ταυτόχρονα το ενεργειακό τοπίο, ο κύριος Παπανικόλας πιστώνει στα οφέλη των έξυπνων δικτύων τη βελτιστοποίηση της απόδοσης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την ισορροπία μέσω ψηφιακής τεχνολογίας παραγωγής, κατανάλωσης και μεταφοράς ενέργειας, που έχουν ως αποτέλεσμα τους μειωμένους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
Ο επίτιμος πρόεδρος του Ινστιτούτου Κύπρου αναφέρεται σε σειρά πολιτικών και κινήτρων, που θα οδηγήσουν σε παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ), φοροαπαλλαγές και επιχορηγήσεις για την ενεργειακή απόδοση κτηρίων, κάτι το οποίο, όπως επισημαίνει, θα συμβάλει και στους ευρωπαϊκούς στόχους, με ορίζοντα το 2030, κατά της κλιματικής αλλαγής και ενίσχυσης μέσω των ΑΠΕ της ενεργειακής απόδοσης.
Τι εννοούμε έξυπνα δίκτυα και σε τι μπορεί να βοηθήσουν στο μέλλον το περιβάλλον και τον άνθρωπο;
Τα «έξυπνα δίκτυα» είναι ηλεκτρικά δίκτυα που χρησιμοποιούν ψηφιακή τεχνολογία για να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται την παραγωγή, διανομή και την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, πιο αποτελεσματικά και αξιόπιστα.
Ενσωματώνουν διάφορες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια και βελτιστοποιούν τη χρήση αυτών των πόρων. Αυτό εξασφαλίζει πιο ασφαλή και οικονομικό ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας.
Είναι προφανές ότι τα έξυπνα δίκτυα συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και συνεισφέρουν στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης.
Η Κύπρος απέχει από τους συγκεκριμένους στόχους; Υπάρχουν, πιστεύετε, διαδικασίες που βραχυκυκλώνουν την εφαρμογή έξυπνων δικτύων ενέργειας με γοργούς ρυθμούς;
Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος σημειώνει σημαντικά βήματα προόδου προς ένα βιώσιμο ενεργειακό μέλλον, εστιάζοντας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και την ενεργειακή απόδοση.
Εντούτοις, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ είναι εξαιρετικά δύσκολη λόγω των διακυμάνσεων που τις χαρακτηρίζει και της δυσκολίας πρόβλεψης και προγραμματισμού της παραγωγής τους.
Τρεις αλληλο-συμπληρωματικές λύσεις είναι δυνατές και τεχνολογικά αποδεδειγμένες: ενεργειακή αποθήκευση, ηλεκτρική διασύνδεση με γειτονικές χώρες και έξυπνα δίκτυα ηλεκτροδότησης.
Η Κύπρος – χώρα απομονωμένη από το ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας- βασίζεται στους δικούς της πόρους για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών.
Η Κύπρος σε μεγάλο βαθμό είναι εξαρτημένη από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, τα οποία αντιπροσωπεύουν λίγο κάτω από το 90% του πρωτογενούς ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας.
Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι μόνο περιβαλλοντικά μη βιώσιμη, αλλά και οικονομικά επισφαλής, καθώς οι διακυμάνσεις στις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο ενεργειακό κόστος.
Το δίκτυο της Κύπρου είναι πεπαλαιωμένο και σχεδιασμένο σύμφωνα με ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης του προηγούμενου αιώνα.
Οι σχετικές αναβαθμίσεις είναι απαραίτητες και η καθυστέρησή τους είναι πραγματική τροχοπέδη προς την ψηφιοποίηση και τα έξυπνα δίκτυα.
Θεωρείτε πως είναι μονόδρομος η εφαρμογή τους, προκειμένου να έχουμε φθηνότερη ενέργεια για νοικοκυριά και επιχειρήσεις;
Σαφέστατα. Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος συμμετέχει στη δέσμευση της ΕΕ να επιτύχει μερίδιο 32% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας μέχρι το 2030, καθώς και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 32,5%.
Οι στόχοι αυτοί υποστηρίζονται από μια σειρά πολιτικών και κινήτρων, συμπεριλαμβανομένων των τιμολογίων τροφοδότησης για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, των φορολογικών απαλλαγών για ενεργειακά αποδοτικό εξοπλισμό και των επιχορηγήσεων για βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων.
Η επιτυχής εφαρμογή αυτών των πολιτικών και η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει σημαντικό μετασχηματισμό της ενεργειακής υποδομής της Κύπρου.
Είναι ακριβώς στον μετασχηματισμό αυτό που υπεισέρχονται τα έξυπνα δίκτυα.
Ποιοι μπορούν να εφαρμόσουν έξυπνα δίκτυα άμεσα και πώς μπορούν να παρασύρουν και άλλους να επενδύσουν σε αυτό τον υποσχόμενο τομέα;
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, το Ινστιτούτο Κύπρου, πρωτοπόρο στην έρευνα, την καινοτομία και την τεχνολογία ενεργειακών συστημάτων, καλλιεργεί ήδη την ανάπτυξη και εφαρμογή έξυπνων δικτύων, τα οποία αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο.
Μάλιστα, ο ρόλος και η συνεισφορά του Ινστιτούτου Κύπρου στον καίριο αυτό τομέα αιχμής αναγνωρίστηκε και επισημάνθηκε σε πρόσφατο άρθρο του έγκυρου Energy Portal EU.
Η φύση του έργου είναι τέτοια, που τον πρωταρχικό ρόλο έχει η πολιτεία, τα σοβαρά οφέλη αφορούν το κοινωνικό σύνολο.
Για τον λόγο αυτό, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι θα δούμε σημαντική ιδιωτική πρωτοβουλία ή ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα αυτό.
Σε τι μπορούν να βοηθήσουν την Κύπρο γενικότερα, πέραν των καταναλωτών που προσδοκούν σε χαμηλότερους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος;
Τα έξυπνα δίκτυα ρυθμίζουν και βελτιστοποιούν την ισορροπία παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο.
Αυτό βελτιώνει την απόδοση παραγωγής, μεταφοράς και κατανάλωσης ενέργειας, που οδηγεί σε χαμηλότερους λογαριασμούς.
Πέραν της μείωσης του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος, τα κύρια οφέλη αφορούν:
α) τη σημαντικά αυξημένη αξιοπιστία του συστήματος – πολύ λιγότερες διακοπές και γρήγορη επιδιόρθωση τους και
β) μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, που συνεπάγεται μειωμένες εκπομπές ρύπων, καθώς και καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Κύπρος πληρώνει μεγάλα ποσά σε πρόστιμα στη ΕΕ για τη μη συμμόρφωση της για την μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων.
Ποιες χώρες εφαρμόζουν ήδη έξυπνα δίκτυα, από τις οποίες ενδεχομένως η Κύπρος να μπορεί να αντιγράψει καλές πρακτικές;
Ο όρος «έξυπνο δίκτυο» περιλαμβάνει πολλές και διάφορες τεχνολογίες, όπως έξυπνους μετρητές, έξυπνες συσκευές, που μπορεί να ενεργοποιούνται όταν υπάρχει περίσσεια παραγωγής από ΑΠΕ στο δίκτυο, συσκευές ελέγχου μονάδων αποθήκευσης κ.α.
Πολλές χώρες πρωτοστατούν στην υιοθέτηση κάποιων ή όλων των πιο πάνω. Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγούνται του χώρου προς το παρόν, όπου τα πρότυπα λειτουργίας είναι ώριμα και δοκιμασμένα, οι τεχνολογίες στην 2η ή και 3η γενιά και οι εμπλεκόμενοι (πάροχοι και καταναλωτές) σχετικά εξοικειωμένοι.
Στην Ευρώπη: το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και οι Σκανδιναβικές Χώρες έχουν εκτεταμένα έξυπνα δίκτυα, που είναι πλέον απαραίτητα για τη βαθιά διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και κυρίως η Κίνα αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο, κυρίως λόγω της συμβολής τους στην ωρίμανση των τεχνολογιών και την μείωση του κόστους.
Να γίνει όπως έγινε με την τηλεργασία
Μπορεί η ψηφιακή τεχνολογία να εισέλθει για τα καλά στη ζωή μας, επιφέροντας οφέλη, όπως φθηνότερο ηλεκτρικό ρεύμα;
Αυτό είναι βέβαιο, το ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα γίνει η ενσωμάτωση αυτή, ώστε να απολαύσουμε τα οφέλη της.
Ο ρυθμός ενσωμάτωσης σίγουρα μπορεί να επιταχυνθεί. Το παράδειγμα της δραματικής επιτάχυνσης, εξ’ αιτίας της πανδημίας COVID-19, της χρήσης ψηφιακών πλατφόρμων επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται για τηλεργασίας, δείχνει ότι όταν υπάρξει κοινωνική και πολιτική βούληση οι ρυθμοί μπορούν να αλλάξουν και μάλιστα δραματικά.
Όπως σας ανέφερα, επενδύοντας σε «έξυπνα δίκτυα» και άλλες καινοτόμες τεχνολογίες, η Κύπρος όχι μόνο διασφαλίζει το δικό της ενεργειακό μέλλον, αλλά και συμβάλλει στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Το μικρο – δίκτυο του ΠΡΩΤΕΑ στο Πεντάκωμο και η απανθρακοποίηση της Λεμεσού
Είναι έτοιμη ή ανέτοιμη η Κύπρος, κ. Παπανικόλα, για έξυπνα ενεργειακά δίκτυα; Χρειάζονται ριζικές τομές και μεγάλες επενδύσεις;
Στην Κύπρο βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη αρκετά ερευνητικά προγράμματα «έξυπνων δικτύων», με την υποστήριξη τόσο εθνικών, όσο και ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων – ενδεικτικό της τεχνογνωσίας που έχουν τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματά μας.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι υποδομές έρευνας «έξυπνων δικτύων» του Ινστιτούτου Κύπρου, το οποίο αναπτύσσει καινοτόμες λύσεις για την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την αποθήκευση ενέργειας και τη διαχείριση της ζήτησης.
Το έργο του Ινστιτούτου Κύπρου ξεχωρίζει, καθότι, πέραν των θεωρητικών μελετών και των προσομοιώσεων, εφαρμόζει για πρώτη φορά στην Κύπρο σε πειραματικό επίπεδο τη δόμηση έξυπνου μικρο-δικτύου στις εγκαταστάσεις του ΠΡΩΤΕΑ στο Πεντάκωμο.
Στο έξυπνο αυτό μικρο-δίκτυο έχουν ενσωματωθεί συστήματα παραγωγής ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες και ηλιοθερμικές πηγές, συνδεδεμένα με ενεργειακή αποθήκευση σε συμβατικές και θερμικές μπαταρίες (μπαταρίες Carnot).
Ένα άλλο σχετικό και σημαντικό ερευνητικό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη και στο οποίο το Ινστιτούτο Κύπρου διαδραματίζει ηγετικό επιστημονικό ρόλο, είναι το έργο κατάθεσης ενός σχεδίου για την πλήρη απανθρακοποίηση της πόλης της Λεμεσού μέχρι το 2030.
Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας προτείνεται η εφαρμογή ενός έξυπνου δικτύου στην πόλη, το οποίο στοχεύει στην ενσωμάτωση τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών, ενεργειακής αποθήκευσης και έξυπνου ελέγχου της κατανάλωσης ενέργειας των νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε πραγματικό περιβάλλον.
