Με διαφορετικές προτεραιότητες και επιδιώξεις ξεκίνησε η συζήτηση για τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας το 2015 και σε διαφορετική κατάληξη οδηγήθηκε το 2022. Αρχικά ο στόχος ήταν να επέλθουν ριζικές αλλαγές στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ώστε να αντιμετωπιστούν φαινόμενα ρουσφετιού, γραφειοκρατίας, δυσλειτουργίας, δυσκαμψίας και μειωμένης παραγωγικότητας, καθώς και η πρακτική ισοπεδωτικών αξιολογήσεων, με τις οποίες σχεδόν όλοι οι κυβερνητικοί υπάλληλοι αξιολογούνταν ως εξαίρετοι.

Με την πάροδο των χρόνων και μετά από παρατεταμένες συζητήσεις, η μεταρρυθμιστική προσπάθεια τελικά επικεντρώθηκε σε αναζήτηση μιας διαφορετικής διαχείρισης και αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς κόμματα και συνδικαλιστικές οργανώσεις διαφώνησαν με ουσιώδεις παραμέτρους νομοσχεδίων που προώθησε η Κυβέρνηση Αναστασιάδη.

Στην πράξη, η κουτσουρεμένη μεταρρύθμιση που εγκρίθηκε από το νομοθετικό σώμα τον Ιανουάριο του 2022 προκαλεί πρόσθετα προβλήματα στη λειτουργία της κρατικής μηχανής. Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται προς το παρόν να εντοπίζεται στο νέο σύστημα αξιολόγησης. Ήδη, η δημόσια υπηρεσία δονείται από αντιδράσεις συντεχνιών και υπαλλήλων για υπέρμετρο ζήλο και αυστηρότητα των αξιολογητών, οι οποίοι κατηγορούνται ότι ερμηνεύουν πολύ περιοριστικά τις εγκυκλίους του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού και βαθμολόγησαν, μέσα στον Φεβρουάριο, με χαμηλές βαθμολογίες την πλειοψηφία των εργαζομένων.

Στις σχετικές εγκυκλίους που εκδόθηκαν, το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού καλούσε τους αξιολογητές να βάζουν με φειδώ τα 9άρια και τα 10άρια, για να αποφευχθούν νέες ισοπεδωτικές αξιολογήσεις, όπως αυτές του προηγούμενου συστήματος. Ειδικότερα, το αρμόδιο τμήμα κάλεσε τους προϊσταμένους να βαθμολογούν με 9 και 10 μόνο τους εργαζόμενους που πραγματικά το αξίζουν και ξεχωρίζουν.

Όταν όμως οι εργαζόμενοι έλαβαν στα χέρια τους τις πρώτες αξιολογήσεις διαμορφώθηκε ένα ορμητικό κύμα αντιδράσεων και πλέον οι προστριβές και οι αντεγκλήσεις σε υπουργεία, κυβερνητικά τμήματα και υπηρεσίες να αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Εργαζόμενοι που έχουν βαθμολογηθεί χαμηλά ζητούν εξηγήσεις από τους αξιολογητές αλλά και τους προϊσταμένους τους. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε πως δεν τηρήθηκε ένα ενιαίο μέτρο κρίσης και αξιολόγησης, καθώς κάποιοι αξιολογητές βαθμολόγησαν τους κυβερνητικούς υπαλλήλους αυστηρά και άλλοι με μεγαλύτερη επιείκεια.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν εδώ και καιρό η αξιολόγηση κατά το 2024 να εφαρμοστεί πιλοτικά και συζητηθούν τρόποι διαφοροποίησης του νέου συστήματος, κάτι με το οποίο διαφωνεί προς το παρόν η Κυβέρνηση, θεωρώντας πως σε περίπτωση αλλαγών στο νομικό πλαίσιο θα αποδυναμωθεί και άλλο η μεταρρύθμιση. Στην αυριανή συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών θα συζητηθούν τα προβλήματα που προκλήθηκαν και θα κληθεί η Κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει αν προτίθεται ή όχι να προχωρήσει σε κάποιες διορθωτικές κινήσεις.

Ανησυχία και για τις προαγωγές

Εκείνο, όμως, που επιπρόσθετα ανησυχεί όλους είναι τα προβλήματα που ενδεχομένως να προκύψουν από την εφαρμογή του θεσμού των διατμηματικών προαγωγών αλλά και τη λειτουργία των εξεταστικών κέντρων για τις προαγωγές.

Για τις διατμηματικές προαγωγές έγιναν πολύωρες συζητήσεις και επιτεύχθηκε νέα συμφωνία μεταξύ ΠΑΣΥΔΥ και Υπουργείου Οικονομικών για τα κριτήρια αλλά και τη μοριοδότηση που θα λαμβάνουν οι εργαζόμενοι. Εκτιμάται πως οι αλλαγές που έγιναν θα περιορίσουν τα προβλήματα από τις διατμηματικές προαγωγές, όπως αυτά που παρουσιάστηκαν με το νέο σύστημα αξιολόγησης.

Αναλυτικά, η μεταρρύθμιση του Δημοσίου, που τέθηκε σε εφαρμογή φέτος, προβλέπει την εισαγωγή νέου συστήματος αξιολόγησης της απόδοσης των δημοσίων υπαλλήλων, με πρόνοιες για ετήσια αριθμητική αξιολόγηση των υπαλλήλων κάτω από τη μισθολογική κλίμακα Α13, η οποία θα λαμβάνεται υπόψη τόσο για σκοπούς ανάπτυξης, όσο και για σκοπούς προαγωγής, αφού θα αποτελεί μέρος των κριτήριων και της διαδικασίας αξιολόγησης των υποψηφίων για προαγωγή στη Δημόσια Υπηρεσία.

Περαιτέρω, εισάγεται νέα κατηγορία θέσεων, για τις οποίες θα γίνονται διατμηματικές προαγωγές. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται επιστημονικές/επαγγελματικές θέσεις στη Δημόσια Υπηρεσία, στην κλίμακα Α13 του κυβερνητικού μισθολογίου. Στόχος των διατμηματικών προαγωγών είναι η ενίσχυση της κινητικότητας των υπαλλήλων, καθώς και η εισαγωγή νέου πλαισίου αξιολόγησης και επιλογής υποψηφίων από την Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας (ΕΔΥ) για πλήρωση όλων των ανελικτικών θέσεων της Δημόσιας Υπηρεσίας.

Η βασική αρχή είναι η διασφάλιση της επιλογής των καταλληλότερων υποψηφίων και της αποτελεσματικής εφαρμογής των βασικών αρχών της αντικειμενικότητας και της αξιοκρατίας. Σημειώνεται ότι οι διαδικασίες για την πλήρωση θέσεων διατμηματικών προαγωγών (κλίμακας Α13), καθώς και των θέσεων Πρώτου Διορισμού και Προαγωγής (κλίμακας Α14 και άνω), περιλαμβάνουν απαίτηση για αξιολόγηση των υποψηφίων σε εξεταστικό κέντρα. Αξίζει να σημειωθεί πως ήδη η ΕΔΥ έχει προκηρύξει διαγωνισμό για την αγορά υπηρεσιών για τη λειτουργία των εξεταστικών κέντρων για την εφαρμογή της νέας διαδικασίας προαγωγών.

Πονεμένη ιστορία

Η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας είναι μια μακρά και πονεμένη ιστορία, καθώς πέρασε από χίλια μύρια κύματα. Η πρώτη κρούση για την ανάγκη μεταρρύθμισης του Δημοσίου έγινε την περίοδο του μνημονίου, από την τρόικα, καθώς οι μελέτες που διενεργήθηκαν είχαν καταδείξει πως η Δημόσια Υπηρεσία ήταν ασύμφορη, δυσλειτουργική και έντονα γραφειοκρατική. Μετά από εντατικό διάλογο και διαβουλεύσεις, η Κυβέρνηση Αναστασιάδη, τον Αύγουστο του 2015, έδωσε τα χέρια με την ΠΑΣΥΔΥ για τη μεταρρύθμιση στο Δημόσιο.

Στη συνέχεια, το Υπουργείο Οικονομικών κατάθεσε στη Βουλή πακέτο πέντε νομοσχεδίων, από τα οποία, όμως, τα τέσσερα καταψηφίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2016. Τα νομοθετήματα που σχετίζονταν με τη κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και την κατάργηση της προφορικής εξέτασης για υπαλλήλους στη μισθολογική κλίμακα Α7 ψηφίστηκαν μεταξύ 2017 και 2018. Μετά την απόρριψη των τεσσάρων νομοθετημάτων, η προηγούμενη Κυβέρνηση άρχισε νέες επαφές με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα την έγκριση νέου νομικού πλαισίου. Σημειώνεται πως τα νομοθετήματα είχαν εμβολιαστεί με τις θέσεις των κομμάτων αλλά και των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Τι καταψηφίστηκε το 2016 και τι προωθήθηκε αργότερα

Υπενθυμίζεται πως τα νομοσχέδια που καταψηφίστηκαν το 2016 προέβλεπαν τη διασύνδεση της αύξησης του κρατικού μισθολογίου με την ύπαρξη ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας. Η συγκεκριμένη νομοθετική πρόταση δεν περιλαμβανόταν στη δεύτερη προσπάθεια της Κυβέρνησης Αναστασιάδη.

Η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, όμως, έχει αναθέσει σε εμπειρογνώμονες τη διεξαγωγή μελέτης για εξορθολογισμό του κρατικού μισθολογίου. Φέτος, το κρατικό μισθολόγιο ανήλθε στα €3.7 δισ., από €3.2 δισ. που ήταν πέρσι και καλύπτει το 30% των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ αντιστοιχεί στο 12% του ΑΕΠ.

Το δεύτερο νομοσχέδιο που καταψηφίστηκε το 2016 προέβλεπε την καθιέρωση της γραπτής εξέτασης.

Το τρίτο νομοσχέδιο προέβλεπε την αλλαγή του τρόπου διεξαγωγής της προσωπικής συνέντευξης, με την εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων και δομημένων συνεντεύξεων.

Το τέταρτο νομοσχέδιο, που καταψηφίστηκε αφορούσε τις αξιολογήσεις, διασφάλιζε μια μη ισοπεδωτική αξιολόγηση υπαλλήλων και πραγματικούς μηχανισμούς ελέγχου. Θεσμοθετούσε επίσης συναντήσεις μεταξύ προϊσταμένων και υφισταμένων για να συζητούνται η απόδοση και οι ανάγκες εκπαίδευσης των υπαλλήλων.

Το πέμπτο νομοσχέδιο προέβλεπε το άνοιγμα των σχεδίων υπηρεσίας για τις διευθυντικές θέσεις της Δημόσιας Υπηρεσίας, με τρόπο που να διευρύνονται οι ευκαιρίες ανέλιξης των ικανών στελεχών, αλλά και να ενισχυθεί η κινητικότητα εντός της κρατικής μηχανής.

Επίσης, προέβλεπε αλλαγή του ρόλου της ΕΔΥ, ώστε, αντί τα μέλη της Επιτροπής να αποφασίζουν για κάθε μία από τις χιλιάδες προσλήψεις και προαγωγές να μετεξελιχθούν σε επόπτες και αναθέτες των εξετάσεων και των Κέντρων Αξιολόγησης, που θα λειτουργούν από πανεπιστήμια, και σε επιτηρητές του συστήματος αξιολόγησης που θα λειτουργεί με ευθύνη των υπουργείων.

Αξίζει να σημειωθεί πως το σημερινό νομικό πλαίσιο περιλαμβάνει κάποιες από τις πρόνοιες των νομοθετημάτων που είχαν καταψηφιστεί τον Δεκέμβριο του 2016.