Εκατόν εξήντα μια ελληνικές αρχαιότητες «άγνωστης προέλευσης», που είχαν δωρηθεί από τον Αμερικανό πολυεκατομμυριούχο Λέοναρντ Στερν στο «Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ, επαναπατρίζονται, σύμφωνα με το ΥΠΠΟΑ και η συμφωνία αυτή θα γίνει «χωρίς καμία απολύτως οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου».
Δεκαπέντε αρχαιότητες πρώτου μεγέθους ως προς την αξία τους, έρχονται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και 161 θα έρθουν τα επόμενα 50 χρόνια, αφού πριν εκτεθούν στο Μητροπολιτικό μουσείο της Νέας Υόρκης. Πραγματικά μοναδικές και σπάνιες είναι οι αρχαιότητες που θα έρθουν στην Αθήνα από τη συλλογή Στερν. Πρόκειται για αρχαία κυρίως της κυκλαδικής περιόδου, ενώ ανάμεσά τους θα είναι μερικά νεολιθικά ειδώλια καθώς και ένα με διπλή φιγούρα: μια γυναίκα έχει πάνω από το κεφάλι της φιγούρα κοριτσιού, κάτι που ερμηνεύεται ως γέννηση.
Χθες Δευτέρα εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία στη Βουλή των Ελλήνων η συμφωνία για την επιστροφή των 161 αρχαιοτήτων στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία από την κοινοβουλευτική επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων το σχέδιο νόμου «Κύρωση της Συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ, σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα ιδιωτικής συλλογής 161 αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, ευρισκόμενης στη Νέα Υόρκη και την έκθεση αυτής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».
Υπέρ της κύρωσης της συμφωνίας τάχθηκε η ΝΔ, καταψήφισαν ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25, ενώ επιφύλαξη για την Ολομέλεια δήλωσαν το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής και η Ελληνική Λύση.
Κόντρα στις αιτιάσεις του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων αλλά και της αντιπολίτευσης που καταγγέλλουν ότι ουσιαστικά πρόκειται για νομιμοποίηση προϊόντων αρχαιοκαπηλίας και, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη υποστήριξε ότι «επιστρέφει στην Ελλάδα η μεγαλύτερη, σε αριθμό αρχαιοτήτων συλλογή, που έχει επιστρέψει ποτέ».
Θα επιστρέψει δε, σημείωσε, χωρίς δικαστική αντιδικία, που σε πολλές περιπτώσεις έχει ουσιαστικές δυσχέρειες και αβέβαιο αποτέλεσμα. Η σημαντικότερη διάσταση της συμφωνίας όμως, όπως είπε, είναι η πρόταση που κομίζει η Ελλάδα, σχετικά με τις επιστροφές πολιτιστικών αγαθών, χωρίς να αλλάζει σε τίποτα η αρχαιολογική νομοθεσία.
Στις αιτιάσεις που προβλήθηκαν ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε δικαστικά να διεκδικήσει την επιστροφή των αρχαιοτήτων, η Λίνα Μενδώνη αναρωτήθηκε «γιατί η Ελλάδα να διεκδικήσει δικαστικά μια συλλογή η οποία της δίνεται» και επισήμανε ότι η Ελλάδα αποκτά τη συλλογή στο σύνολο της, δηλαδή και τις 161 αρχαιότητες.
Επίσης, υποστήριξε ότι η συμφωνία που τίθεται προς κύρωση στη Βουλή, δεν εμποδίζει σε τίποτα την Ελλάδα να διεκδικήσει άλλες αρχαιότητες, που τυχόν υπάρχουν σε άλλες χώρες.
«Είναι μια πρόταση που εξασφαλίζει το θεμελιώδες πρόταγμα της πολιτιστικής πολιτικής του υπουργείου Πολιτισμού, που είναι η ανάκτηση των αγαθών της Ελλάδας, και μάλιστα το εξασφαλίζει κυριαρχικά και εκτός δικαστικού πλαισίου», είπε η Λίνα Μενδώνη. «Η επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών της χώρας συνιστά νομική και ηθική υποχρέωσή της – τόνισε η υπουργός. Η ανταπόκριση στην υποχρέωση αυτή, δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω δικαστικής διεκδίκησης αλλά και μέσω ήπιων στρατηγικών, που σκοπούν στην οικειοθελή παράδοση των αγαθών, χωρίς τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει μια δικαστική εμπλοκή».
Απαντώντας στο αίτημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την απόσυρση του σχεδίου νόμου, η υπουργός είπε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «ζητάει από την κυβέρνηση να αποσύρει ένα νομοσχέδιο που φέρνει πίσω 161 αρχαιότητες, τις οποίες δεν ξέραμε ότι υπάρχουν, δεν ήταν καταγεγραμμένες σε καμία υπηρεσία του υπουργείου και συνεπώς, δεν θα τις αποκτούσαμε, δεν θα τις διεκδικούσαμε».
Η συμφωνία, που έχει προκαλέσει αντιδράσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ να φτάνει στο σημείο να κατηγορεί την υπουργό ότι «συμπεριφέρεται ως να είναι εκπρόσωπος οίκου δημοπρασιών, που επιδιώκει να νομιμοποιήσει την αρχαιοκαπηλική δράση», βάζει ομότιμο συνομιλητή το νεοσύστατο Ίδρυμα Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού για τη διαχείριση των 161 αρχαιοτήτων, αναβαθμίζει τον ρόλο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με αρμοδιότητες και προνομιακή σχέση με τις εν λόγω αρχαιότητες και δεσμεύει τις ελληνικές κυβερνήσεις για τα επόμενα 50 χρόνια (25+25) να μείνουν στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Η κ. Μενδώνη επισήμανε ότι με βάση τον αρχαιολογικό νόμο, το ελληνικό Δημόσιο είναι ο μόνος κύριος των ελληνικών αρχαιοτήτων, αλλά ο νόμος δεν λέει ότι το ελληνικό Δημόσιο είναι και ο μόνος κάτοχος, «διότι η κατοχή μπορεί να δίνεται και σε τρίτους». Υπογράμμισε επίσης, ότι οι αρχαιότητες θα επιστρέψουν στην 25ετία, στην Ελλάδα, εκτός αν αποφασίσει το ελληνικό κράτος να την αφήσει στο ΜΕΤ, με όρους που τότε θα θέσει.
Καθώς τα κόμματα της αντιπολίτευσης έθεσαν ζήτημα παραβίασης του αρχαιολογικού νόμου, η Λίνα Μενδώνη κάλεσε όσους ισχυρίζονται ότι υπάρχει παραβίαση του νόμου, να παραθέσουν ποιες διατάξεις παραβιάζει η συμφωνία, ποιο είναι το υπηρεσιακό καθήκον που έχει υπερβεί ως υπουργός Πολιτισμού και σε τι συνίσταται η κατάχρηση εξουσίας στην οποία αναφέρθηκαν.
Οι όροι της συμφωνίας
Με τη συμφωνία, όπως εξήγησε η Λίνα Μενδώνη αποκλειστικός ιδιοκτήτης των αρχαιοτήτων είναι το ελληνικό Δημόσιο.
– Το ελληνικό κράτος δεν υπέγραψε συμφωνία με κανέναν συλλέκτη, αλλά με νομικό πρόσωπο στο οποίο ο συλλέκτης δώρισε τη συλλογή.
– Μέχρι 15 Οκτωβρίου 2021, θα φτάσουν στην Αθήνα 15 αρχαιότητες που αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της συλλογής και οι τύποι τους δεν εκπροσωπούνται ήδη στα ελληνικά μουσεία. Οι αρχαιότητες αυτές επελέγησαν από το υπουργείο Πολιτισμού. Προσδιορίζονται συγκεκριμένα στη συμφωνία, θα φτάσουν στην Ελλάδα με δαπάνη του Μητροπολιτικού Μουσείου και θα εκτεθούν για διάρκεια ενός έτους στην Αθήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Αυτή η έκθεση θα είναι η πρώτη παγκόσμια παρουσίαση μέρους της συγκεκριμένης συλλογής. – Ακολούθως, οι 15 αρχαιότητες θα αποσταλούν στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης και θα εκτεθούν μαζί με τις υπόλοιπες αρχαιότητες της συλλογής, σε μια αίθουσα κατάλληλα διαμορφωμένη, και επιτοίχια θα αναφέρει την ιδιοκτησία της Ελληνικής Δημοκρατίας και θα αναφέρει ότι τα συγκεκριμένα εκθέματα είναι δάνειο προς το Μητροπολιτικό Μουσείο. «Για εμάς, είναι σημαντικό για 25 χρόνια στο Μητροπολιτικό Μουσείο να ακούγεται και η ελληνική γλώσσα, και να προβάλλεται οπτικοακουστικό υλικό το οποίο θα αφορά το Αιγαίο, τις Κυκλάδες και τον Κυκλαδικό Πολιτισμό», είπε η Λίνα Μενδώνη.
– Η επιστροφή στην Ελλάδα των αρχαιοτήτων της συγκεκριμένης συλλογής, θα αρχίσει από τον 11ο χρόνο. Για τα δέκα πρώτα χρόνια της συμφωνίας, από τον Ιανουάριο του 2024 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2033, η συλλογή θα εκτίθεται στο ΜΕΤ. Τον ενδέκατο χρόνο θα αρχίσει η επιστροφή στην Ελλάδα 15 αρχαιοτήτων, ανά πενταετία, δηλαδή, 1.1.2034, 1.1.2039, 1.1.2044. Η μεταφορά του προς τη χώρα, δεν θα επιβαρύνει το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά θα επιβαρύνει το Μητροπολιτικό Μουσείο και θα εκτεθούν σε ελληνικά μουσεία, όπως θα εγκρίνει κάθε φορά το υπουργείο Πολιτισμού. Καθώς, τα κόμματα της αντιπολίτευσης επισήμαναν ότι η συλλογή θα πρέπει να εκτεθεί στο μουσείο της Νάξου, η Λίνα Μενδώνη είπε ότι πως, όταν το μουσείου της Νάξου ολοκληρωθεί, «προφανώς θα δεχθεί τις συγκεκριμένες αρχαιότητες, διότι εκεί είναι ο χώρος στον οποίο ανήκουν».
– Τον 25ο χρόνο, δηλαδή το 2048, θα λήξει η περίοδος της έκθεσης της συλλογής στο ΜΕΤ, και οι αρχαιότητες που θα βρίσκονται εκεί, θα επιστρέψουν στην Ελλάδα, και θα εκτεθούν τα ελληνικά μουσεία. Όπως θα αποφασίσει τότε το υπουργείο Πολιτισμού.
– Μέχρι τον Νοέμβριο του 2022, θα υπογραφεί ξεχωριστό συμφωνητικό για τα ανταποδοτικά οφέλη από το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης (σ.σ. με την προς κύρωση συμφωνία, προβλέπεται ότι στην επιστημονική ομάδα του καταλόγου της συλλογής θα υπάρχουν Έλληνες ειδικοί που θα ορίσει το υπουργείο Πολιτισμού. Προβλέπεται επίσης ότι το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης θα χορηγεί υποτροφίες σε Έλληνες αρχαιολόγους για να μπορούν να δουλεύουν εκεί).
– Σε περίπτωση που ανακύψουν διαφωνίες οποιασδήποτε μορφής, αυτές θα επιλύονται από τα δικαστήρια της Αθήνας και η νομοθεσία που θα εφαρμόζεται θα είναι η ελληνική νομοθεσία. «Η σημασία αυτής της πρόβλεψης είναι μεγάλη», είπε η υπουργός Πολιτισμού.
Παγκόσμια πρώτη της συλλογής τον Οκτώβριο
Η Ελλάδα αποκτά 161 αρχαιότητες ιδιαίτερης σπουδαιότητας και ομορφιάς. Οι μισές από αυτές είναι γυναικεία ειδώλια. Υπάρχουν επίσης κεφαλές, μαρμάρινα αγγεία και κοσμήματα. Τα περισσότερα έχουν κατασκευασθεί από μάρμαρο, αλλά δεν λείπουν και κάποια από πηλό ή από χαλκό.
Δεκαπέντε αρχαία της συλλογής θα εκτεθούν από τον ερχόμενο Οκτώβριο και επί ένα χρόνο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας. Ανάμεσά τους:
- Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 5300- 4500 πΧ) της τελικής νεολιθικής, από μάρμαρο, με διαστάσεις 9.7 x 22 cm.
- Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 4000 πΧ) επίσης νεολιθικής περιόδου, από μάρμαρο, 20 Χ 9 cm.
- Γυναικείο ειδώλιο από την πρώιμη Κυκλαδική/ πρώιμη μινωική περίοδο, από μάρμαρο7 x 17.5 cm
- Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 4500- 3000 πΧ) τελικής νεολιθικής, επίσης από μάρμαρο, 16 x 5 cm
- Κυκλαδικό μαρμάρινο αγγείο με υψηλό πόδι και λαβές (περίπου 3200- 2800 πΧ) πρώιμης
- Διπλό γυναικείο ειδώλιο, (περίπου 2600- 2500 πΧ) πρώιμης κυκλαδικής εποχής,5.4 x 19.5 cm
- Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500) με ύψος 42.3 cm
- Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2800- 2700 πΧ), 5.3 x 25.3 cm
- Κυκλαδική κεφαλή με λαιμό από ειδώλιο περί το 2500- 2400 π.Χ. ,10.2 cm
- Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500 πΧ) με ύψος 132 cm.
- Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500 πΧ) 21.6 x 86.3 cm
- Κυκλαδικό μαρμάρινο αγγείο με λαβές (περίπου 3000- 2800 πΧ) 9.7 x 16.9 cm
Η συλλογή Στερν δωρήθηκε από τον ίδιον στην Ελλάδα, μέσω του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού που συστάθηκε με έδρα το Ντέλαγουέαρ. Εκείνος λαμβάνει φοροαπαλλαγή και η Ελλάδα την αποκλειστική ιδιοκτησία της αμύθητης αξίας συλλογής του, η οποία, μάλιστα, ήταν γνωστή μόνο σε πολύ λίγους, όπως η Ντόλλυ Γουλανδρή με την οποία διατηρούσε φιλική σχέση επί δεκαετίες.
Πηγή: ΑΠΕ/ efsyn.gr/ theartnewspaper.gr
