Οι γυναίκες στην Κύπρο ψήφισαν για πρώτη φορά το 1960. Ή μήπως όχι; Τα ιστορικά αρχεία στις αρχές του 20ού αιώνα λένε μια διαφορετική ιστορία. Μια παράλειψη στον Εκπαιδευτικό Νόμο του 1905 επέτρεψε σε όσες Κύπριες αστές είχαν ακίνητη περιουσία και πλήρωναν τους σχετικούς φόρους να ψηφίσουν για πρώτη φορά.
Το γεγονός περιγράφει η εφημερίδα «Αλήθεια» τον Ιούνιο του 1905 αναφέροντας τα εξής: «Διά του Στοιχειώδους Παιδείας Νόμου… δικαίωμα ψήφου εις την εκλογήν των Επιτροπών των Σχολείων έχει «πας φορολογούμενος κάτοικος». Αλλ’ η αόριστος έκφρασις εθεωρήθη… περιλαμβάνουσα και τας φορολογούμενας γυναίκας… και ούτω μιαν ωραίαν πρωΐαν αι Κυπριώτισσαι ευρέθησαν έχουσαι ό,τι μετά τόσης επιμονής και λύσσης ζητούν οι εν Ευρώπη και Αμερική ομόφυλοι αυτών. Το πράγμα… έχει αναμφιβόλως και δόσιν τίνα κωμικότητος….».
Σε μια εποχή στην οποία οι γυναίκες θεωρούνταν «ως πράγμα και ως ον άξιον μόνον της βαναυσότητος και της κτηνωδίας του ανδρός, ως πλάσμα υποδεέστερον και πολύ κατώτερον του ανδρικού σεβασμού και της αληθούς εκτιμήσεώς του», η γυναικεία ψήφος φαίνεται να είχε έρθει πολύ νωρίς. Σύμφωνα με τα άρθρα του κυπριακού Τύπου της εποχής οι γυναίκες είναι νευρικές και ευεπίφορες στις συγκινήσεις και για αυτό θα έπρεπε να προστατευθούν από τις «βρωμερότητες» των κομματικών ανταγωνισμών. «Πρέπει η γυνή πάντοτε να διατελή και να εργάζηται εντός του οίκου… Διότι εάν θελήση αυτή να επέμβη εις τα δικαιώματα της Πολιτείας προσβάλλει την αξιοπρέπειαν του ανδρός».
Παρ’ όλα αυτά, οι δυο πολιτικοί σχηματισμοί των Κιτιακών και Κυρηνειακών βρέθηκαν στην κρίσιμη περίοδο του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος να ανταγωνίζονται για το ποιος θα κερδίσει τη γυναικεία ψήφο. Ορισμένες από τις περίπου 900 γυναίκες που είχαν δικαίωμα ψήφου στη Λευκωσία και πολλές άλλες στις υπόλοιπες επαρχίες της Κύπρου φαίνεται να κατήλθαν στις κάλπες για την ανάδειξη των εκπαιδευτικών επιτροπών των δημοτικών σχολείων.
«Αι Αμερικανίδες των οποίων η υστερική προοδευτικότης εξωμίωσε τον γάμον προς απλήν διά του τηλεφώνου συνεννόησιν και το διαζύγιον κατέστησε ταυτόσημον προς αμοιβαίαν διάρρηξιν εταιρικού συμβολαίου, θα βλέπωσι με ζηλότυπο όμμα τας Κυπρίας γυναίκας, οίτινες ηυτύχησαν να προπορευθώσιν αυτών εν τω ζητήματι της πολιτικής χειραφεσίας» έγραφε η Φωνή της Κύπρου τον Ιούνιο 1905. Άραγε όμως ήταν άξιες φθόνου οι Κύπριες γυναίκες του 1905; Μήπως οι Κύπριες σουφραζέτες πέτυχαν όσα οι Ευρωπαίες και οι Αμερικανίδες ονειρεύονταν; Η αλήθεια είναι ότι το δικαίωμα ψήφου τους δόθηκε χωρίς ποτέ να το ζητήσουν. Κανένα γυναικείο κίνημα δεν ήταν ενεργό την εν λόγω περίοδο στην Κύπρο και καμία υπεράσπιση της αιφνίδιας χειραφέτησής τους δεν δημοσιεύθηκε στον εγχώριο τύπο.
Αλλά οι Κύπριες γυναίκες είχαν ήδη κατακτήσει πολλά. Η παγιωμένη άποψη που τις ήθελε εξαρτώμενες και υποταγμένες στον άνδρα καταρρίπτεται από τα ιστορικά αρχεία. Οι γυναίκες εκείνης της περιόδου όχι μόνο είχαν περιουσία, αλλά είχαν και το δικαίωμα να την διαχειρίζονται όπως αυτές επιθυμούσαν. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια βλέπουμε τις γυναίκες να επενδύουν τα χρήματά τους αγοράζοντας μετοχές στο πρώτο εγχώριο τραπεζικό ίδρυμα της Κύπρου, δηλαδή το Ταμιευτήριο «Η Λευκωσία». Η οικονομική δραστηριότητα των γυναικών λοιπόν τις βγάζει από τα σπίτια τους και τις καθιστά σημαντικό μέλος της κοινωνίας.
Η χειραφέτηση των Κυπρίων γυναικών κράτησε μόνο ένα χρόνο, καθώς το επόμενο έτος η Βρετανική Διοίκηση «διόρθωσε» τον σχετικό νόμο. Η επόμενη φορά που θα οδηγηθούν οι Κύπριες γυναίκες στις κάλπες θα είναι το 1960 με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Πηγές: Αλήθεια και Φωνή της Κύπρου 1905
