Μπάμπης Χαραλάμπους
Η Μάσκα που με έδειχνε Γιάννη
Ευθυμογραφήματα
Λάρνακα 2021
Σπεύδω εκ προοιμίου να επισημάνω τους λίαν απαιτητικούς όρους, που συνεπάγεται η ολοένα και ελλείπουσα ποιοτική γραφίδα του λογοτεχνικού αυτού είδους στα κυπριακά ιδίως συγγραφικά δρώμενα. Το ευθυμογράφημα, εντούτοις, με την καθιερωμένη σφραγίδα των δημοφιλών Ελλήνων προπατόρων του, Ψαθά, Τσιφόρου, Παλαιολόγου, Φρέντυ Γερμανού, του δικού μας Παπαδημήτρη και τόσων άλλων σημαντικών, επαξίως και συστηματικώς το υπηρετεί ο γνωστός και διεθνώς βραβευμένος ευθυμογράφος μας Μπάμπης Χαραλάμπους. Το παρόν είναι το 12ο βιβλίο ευθυμογραφημάτων του από τα 20 έργα της πολυσχιδούς εκδοτικής του συγκομιδής για μεγάλους και παιδιά, παρότι και η παιδική του αφηγηματογραφία προκαλεί αμείωτο το ενδιαφέρον στους πάσης ηλικίας αναγνώστες.
Τα 25 εδώ ευθυμογραφήματα, ένα εκ των οποίων δανείζει στο βιβλίο τον ομώνυμο τίτλο, προϊδεάζοντας ταυτόχρονα το έναυσμα της έμπνευσής τους από την πανδημία του κορωνοϊού, διανθίζονται με τα καλλιτεχνικά σκιτσογραφήματα του Ζαχαρία Φουκαρίδη, συμπεριλαμβανομένου και του έγχρωμου σχεδίου που φιλοτεχνεί το εξώφυλλο. Εξόχως παραστατική η συνομιλία μεταξύ των χιουμοριστικών επεισοδίων των ευθυμογραφικών διηγημάτων και της εύστοχης σατιρικής απεικόνισής τους.
Αν η εικόνα, τουτέστιν, είναι κατά το κοινώς λεγόμενο χίλιες λέξεις, τα χιλιάδες φραστικά σχήματα των κειμένων εικονογραφούν την ευρηματικότητα της δημιουργικής σύλληψης και την απροσδόκητη μέχρι τέλους κορύφωση της πλοκής των ιστοριών, την αβίαστη κυρίως διέγερση του γέλιου μπροστά στο γελοίο όχι κακόγουστων αστεϊσμών αλλά ευφυών σκωπτικών στιγμιοτύπων και κωμικών αυτοσαρκασμών. Υπερδόσεις πηγαίου γέλωτος, που αναπηδούν από την εγγενώς χαρισματική φλέβα του ευθυμογράφου ως αντίδοτο στον πανδημικό φόβο και τη βλοσυρή διάθεση απέναντι στις δραματικές του επιπτώσεις, εξορκίζοντας γενικότερα το κακό ως υπονόμευση της αγέλαστης δύσθυμης εποχής μας. Ευθύβολο το ευθυμογράφημα «Μια συνταγή για γέλια».
Η πνευματώδης διάθεση, που συνέχει τα ευθυμογραφήματα, δεν έγκειται μόνο στην αυτοαναφορικότητα του πρωτοπρόσωπου αφηγητή, την προφορικότητα των ζωηρών διαλόγων με τους συμπρωταγωνιστές του καθημερινού του περίγυρου, τις γκάφες του αδέξιου συζύγου ή τις τυχαίες παρεξηγήσεις συγκυριακών συναντήσεων, αλλά και στα φαιδρά λογοπαίγνια της γλωσσικής πολυσημίας, ανάμεσα στις ακριβολογικές εκδοχές και τις μεταφορικές της εκφάνσεις.
Ενδεικτικές οι σημειολογικές επισημάνσεις, αρχίζοντας από το ευθυμογράφημα που τιτλοφορεί το βιβλίο «Η μάσκα που με έδειχνε Γιάννη», όπου ο Χαράλαμπος, το «alter ego» του συγγραφέως, σε έναν από τους περιπάτους μετά της παραπονούμενης συμβίας του ότι με τις μάσκες δεν αναγνωρίζουν κανένα γνωστό τους, την προσγειώνει λέγοντάς της ότι είτε φορούν είτε δεν φορούν μάσκες οι τέσσερεις στους πέντε μετανάστες που συναντούν είναι άγνωστοί τους. Στο συναπάντημα όμως με κάποιο Γιάννη, που τον ταυτίζει με τον συνονόματό του δάσκαλο του Δημοτικού, τραγελαφική η μεταξύ τους συνομιλία. Ενοχοποιείται η μάσκα της παρεξήγησης και αποφασίζεται η αλλαγή της για αποφυγή μελλοντικού μπερδέματος. Η κωμικότητα του μασκοφορεμένου προσώπου σαφώς αναδεικνύει την τραγική απώλεια της αυθεντικής του φυσιογνωμίας τόσο σε υπαρκτό επίπεδο πανδημίας όσο και στη συμβολική προέκταση αλλαγής ονομάτων λόγω αλλοίωσης της μνήμης, κατά το παρεμφερές ευθυμογράφημα «Παράξενη συνάντηση».
Δεσπόζουσα θέση κατέχει η πανδημική κρίση και σε άλλα ευθυμογραφήματα. Ο Χαράλαμπος πείθει τον εξοργισμένο του γείτονα να αποδεχθεί τον εγκλεισμό, παρωδώντας τη μεταστροφή τού γνωστού συνθήματος: «μένουμε έξω για να έχουμε την υγειά μας και κλείνουμε τον κορωνοϊό μέσα»! Στην απορία πότε θα αρθούν τα περιοριστικά μέτρα κυνική η απάντηση της μακροπρόθεσμης διάρκειάς τους, ενώ την κατάργησή τους θρηνεί ο Δημητράκης, χάνοντας την «έντυπη αυτοπεποίθησή του». Ευτυχώς το ραντεβού με τον γιατρό αναβάλλεται για το σφύριγμα στ’ αυτιά του Χαράλαμπου από τον καιρό του εγκλωβισμού, όταν η σύζυγός του Ελισάβετ τού υποβάλλει την υποψία ότι κορωνοϊό μπορεί να έχουν γιατροί, νοσηλευτές και παραϊατρικό προσωπικό. Καμιά όμως αναβολή δεν τίθεται για κολύμπι ύστερα από σαράντα έγκλειστες μέρες και μάλιστα με καλοκαιρία, διαψεύδοντας τα τηλεοπτικά βροχερά προγνωστικά.
Ωστόσο η επιθυμία του Χαράλαμπου να έχει ένα κατοικίδιο για τις εξόδους του εν καιρώ πανδημίας όπως οι γείτονές του, εκπληρώνεται μεν αλλά με απρόβλεπτες ανατροπές. Τραγικές και οι ανατροπές στη ζωή των ανθρώπων μέσα σε τόσους θανάτους, σύμφωνα με δύο αριστοτεχνικά ευθυμογραφήματα πρωτοστατούντος του Παναγή. Τις τελευταίες σελίδες επιστεγάζουν τα «Δυσαγγέλια» εξάπλωσης του κορωνοϊού σε νεοελληνική, αρχαΐζουσα και ξεκαρδιστική κυπριακή απόδοση.
