Η εικόνα για την πορεία των συνομιλιών ήταν ζοφερή μετά τη λήξη της συνεδρίας του Εθνικού Συμβουλίου την περασμένη Δευτέρα. Τι κι αν άνθρωποι και από τις δύο κοινότητες που λαμβάνουν ενεργό μέρος στις συνομιλίες έλεγαν παρασκηνιακά ότι τελευταία τα πράγματα στο τραπέζι πάνε πολύ καλά. Και μάλιστα σε ακανθώδη ζητήματα, όπως η αποτελεσματική συμμετοχή στις ομοσπονδιακές δομές, αλλά και απαίτηση να απολαμβάνουν Τούρκοι πολίτες τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ (διακίνηση προσώπων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών) μετά τη λύση.
Φαίνεται πως η ομάδα του κ. Ακιντζί (προφανώς και η Τουρκία) αντελήφθη ότι το δικαίωμα βέτο σε κάθε απόφαση της ομοσπονδίας, αλλά και η ισότιμη αριθμητικά μεταχείριση Ελλαδιτών και Τούρκων δεν περπατά, ούτε και μπορεί να περάσει σε δημοψήφισμα.
Μπορεί βέβαια οι διαπραγματευτές, Μαυρογιάννης και Ναμί, να έχουν σημειώσει πρόοδο, αλλά αν η συναντίληψη αυτή δεν λάβει πολιτικό βάπτισμα από τους ηγέτες θα είναι ως μη γενόμενη. Και μεταξύ μας, κρίνοντας από τις δημόσιες δηλώσεις, τις αλληλοκατηγορίες και την ευρύτερη στάση τους, δεν βλέπω τον Νίκο Αναστασιάδη, τον Μουσταφά Ακιντζί ή την Τουρκία να δείχνουν όρεξη για λύση μέχρι το καλοκαίρι. Στις 13 Ιουλίου η Total πρόκειται να ξεκινήσει γεώτρηση στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη και η Άγκυρα – το έχει ήδη πει – θα αντιδράσει. Επιπλέον μέχρι τον Ιούλιο, η εκστρατεία για τις προεδρικές του ερχόμενου Φεβρουαρίου θα έχει χτυπήσει κόκκινο.
Έθεσα το θέμα αυτό σε στελέχη των δύο μεγάλων κομμάτων – που στηρίζουν σθεναρά την υπόθεση της λύσης – αλλά και σε διπλωμάτες που επιδιώκουν διευθέτηση του προβλήματος. Όλοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει χρόνος μέχρι το καλοκαίρι για κάτι ουσιαστικό. Πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι όλοι δεν πιστεύουν πια ότι οι ηγέτες μπορούν να συνεννοηθούν. Η δυνατότητα επικοινωνίας, η εμπιστοσύνη, δεν χαρακτηρίζουν εδώ και καιρό τη σχέση τους.
Αρκετοί από τους συνομιλητές μου, ημεδαποί και αλλοδαποί, μου το είπαν καθαρά. Είναι αφελής όποιος πιστεύει πως σε περίπτωση αδιεξόδου θα μπορούν οι δύο πλευρές, μετά τις προεδρικές εκλογές και το πέρας των γεωτρήσεων, να πιάσουν το νήμα της διαπραγμάτευσης από εκεί που το άφησαν. Αντίθετα, ανέφεραν, το αδιέξοδο έχει τίμημα και τα σενάρια για το ποια μπορεί να είναι τα επόμενα βήματα, όχι μόνο δεν είναι ευχάριστα, αλλά είναι ιδιαίτερα επιζήμια και για τις δύο πλευρές.
Η «ταϊβανοποίηση» του Κυπριακού θα είναι υπό τις ανωτέρω συνθήκες το λιγότερο κακό σενάριο. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να συμφωνήσουν το πλαίσιο που θα εκχωρεί στο βορρά καθεστώς πολιτικής οντότητας. Δεν θα είναι επίσημα αναγνωρισμένο κράτος, αλλά θα μπορεί να συνάπτει εμπορικές (και όχι μόνο) σχέσεις με άλλες χώρες. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξακολουθεί να διεκδικεί τον βορρά ως μέρος της επικράτειάς της, όπως ακριβώς πράττει και η Κίνα με την Ταϊβάν. Οι δυο πλευρές θα κληθούν να διαπραγματευθούν εδαφικές προσαρμογές και περιουσιακό, με τους Ελληνοκύπριους να αποδέχονται πως οι αποζημιώσεις θα είναι ίσως η μοναδική θεραπεία. Οι Τουρκοκύπριοι θα κληθούν να επιλέξουν υπηκοότητα, αφού δεν θα μπορούν πλέον να έχουν ταυτότητες και της «ΤΔΒΚ» και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το θέμα των όποιων ενεργειακών αποθεμάτων θα είναι το τελευταίο που θα συζητηθεί. Και οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούν να διεκδικήσουν μόνο ένα μέρος (ενδεχομένως αρκετά μικρό) από τα μελλοντικά κέρδη.
Το «βελούδινο διαζύγιο», η διαπραγμάτευση της διχοτόμησης, είναι μια δεύτερη εκδοχή για το τι μπορεί να φέρει ένα αδιέξοδο στις συνομιλίες. Σε αυτή την περίπτωση θα υπάρχουν δύο κράτη στο νησί, που θα πρέπει να χωρίσουν όχι μόνο το έδαφος και τις περιουσίες αλλά και τις θαλάσσιες ζώνες, δηλαδή την ΑΟΖ. Διπλωμάτες μού είπαν ότι μια συμφωνημένη διχοτόμηση θα συναντήσει την αντίδραση της ΕΕ, ενώ θα ετοιμάσει το έδαφος και για προσάρτηση του βορρά στην Τουρκία.
Με δυο λόγια, η ενσωμάτωση θα είναι η χειρότερη επίπτωση ενός αδιεξόδου. Οι Κύπριοι δεν θα έχουν κανένα λόγο στο βορρά που θα διοικείται απευθείας από την Άγκυρα. Η πράσινη γραμμή θα είναι σκληρό σύνορο μεταξύ της Δημοκρατίας και της Τουρκίας. Για εδαφικές αναπροσαρμογές και ρύθμιση περιουσιών ούτε λόγος θα γίνεται. Οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι αντιδρούν σθεναρά σε αυτή την προοπτική. Στην Άγκυρα, όμως, ακόμα και στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης προωθούν αυτό το σενάριο, ενώ μια πρώτη διαδικασία ενσωμάτωσης έχει ήδη αρχίσει με τη μεταφορά νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και ισλαμικής κουλτούρας από την Τουρκία.
