Και μόνο να γράφεις την ημερομηνία είναι ωσάν να ανοίγεις ένα κεφάλαιο της ιστορίας καθοριστικό για τα χρόνια που ακολούθησαν.
Όχι πως το κεφάλαιο έχει κλείσει, όχι πως αποδέχεσαι πως εκείνο το έγκλημα ήταν στιγμιαίο. Διάρκεσε εφτά χρόνια και τρεις μήνες, κόστισε πολλών τις ζωές και πολύ περισσότερων τις ελπίδες, είχε πολλαπλές επιπτώσεις στην Ελλάδα και τον Ελληνικό λαό, με προεκτάσεις τραγικές. Aνάμεσα σ΄αυτές, το φασιστικό (όχι απλώς άφρον που λένε στα μνημόσυνα και τους κενούς πολιτικούς λόγους) πραξικόπημα του ’74 (πρώτη φάση) κι η εισβολή και κατοχή (δεύτερη φάση) με χιλιάδες θύματα – ζωντανούς και νεκρούς, με συλημένη την πολιτιστική κληρονομιά, με εποικισμό και δημογραφική αλλοίωση, στρατικοποίηση και ισλαμοποίηση της κατεχόμενης Κύπρου.
Είναι εντυπωσιακό που οι νέοι γνωρίζουν πια όλο και λιγότερα για τη δικτατορία της 21ης Απριλίου. Η Ελλάδα και οι Έλληνες μπήκαν στον γύψο με παράφρονες δικτάτορες να μιλούν για «εγχειρήσεις του ασθενούς» (των ιδίων) και να περιφέρονται με ψαλίδια και μυστριά, κορδέλες και θεμέλιους λίθους, σε μια χώρα που διαφημιζόταν σαν «ένα απέραντο εργοτάξιο» αλλά ήταν «απλώς» μια απέραντη φυλακή.
Οι υποδομές «σωφρονισμού», δοκιμασμένες από τα μετεμφυλιακά χρόνια, αξιοποιήθηκαν κι επεκτάθηκαν – φυλακές και ξερονήσια και τόποι εξορίας. Οι βασανιστές και λοιποί αρρωστημένοι, με νέα τεχνολογία, εργαλεία και «κίνητρα», έδωσαν τον «καλύτερο» εαυτό τους στην υπηρεσία του καθεστώτος. Το πουλί της χούντας «κοσμούσε» δρόμους και πλατείες μέχρι και σπιρτόκουτα καθώς και τα μεγαλειώδη άρματα σε φιέστες για την «πολεμική αρετή των Ελλήνων», με τους δικτάτορες να σέρνουν σε κάθε ευκαιρία τον χορό. Κοσμούσε όμως (και να μην το ξεχνάμε) και κυπριακούς χώρους …λατρείας μιας παρανοϊκής εθνικοφροσύνης, ακόμα και μετά τη συμφορά που βρήκε την Κύπρο στα απόνερα της χούντας των συνταγματαρχών.
Πέρα στην Ισπανία κρατούσε ακόμα η εξουσία του ισόβιου δικτάτορα Φράνκο. Στην Πορτογαλία η δικτατορία του Σαλαζάρ. Στη μακρινή Χιλή, στις 11 του Σεπτέμβρη του 1973 ο φασίστας Πινοσέτ δολοφόνησε τον δημοκρατικά εκλεγμένο Σαλβατόρ Αλλιέντε κι εκατοντάδες άλλους υπερασπιστές της Δημοκρατίας βάζοντας κι αυτός σε γύψο τη χώρα. Κι αργότερα στις 24 του Μάρτη του 1976 ο Βιντέλα ανέτρεψε με τα όπλα την Κυβέρνηση της γειτονικής Αργεντινής…
Είχε τέτοια στοιχεία εκείνη η δεκαετία… Η Επανάσταση των Γαρυφάλλων (25 Απριλίου 1974) και η πτώση του Σαλαζάρ αποτέλεσε ένα ελπιδοφόρο μήνυμα «άντε και στα δικά μας», μόνο που άλλοι ήταν οι σχεδιασμοί στο υπερατλαντκό πρακτορείο για την «αναίμακτη επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα». Τον όρο αυτό επαναλάμβαναν πολιτικοί και δημοσιογραφοι στην Αθήνα κάθε 24 του Ιούλη στη δεξίωση της πολιτικής ελίτ, ακόμα και χρόνια μετά, χωρίς να δικαιολογείται η πολιτική «αμνησία» για την Κύπρο. Ούτε η πολιτική ασέβεια ούτε η μεγένθυσνη των γεωγραφικών παραμέτρων δικαιολογούσε αυτή τη θεώρηση. Και να που τώρα, οι εξελίξεις στην τεχνολογία, ίσως και τη …γεωγραφία που έφερε κοντά τα αφιλόξενα νερά της Ερυθράς Θάλασας, πρώτα για τη φρεγάτα «Ύδρα» και ύστερα τη φρεγάτα «Ψαρά»…
Πολύ λογικά το πραξικόπημα του 1967 συσχετίστηκε με τον πόλεμο των έξι ημερών ενάμιση μήνα αργότερα (5 Ιουνίου). Πενήντα εφτά χρόνια μετά, βρίσκεται σε εξέλιξη στην κατεχόμενη Παλαιστίνη μια ακόμα σύρραξη. Δεν είναι πόλεμος, είναι γενοκτονία των Παλαιστινίων, διακόσιες τόσες μέρες τώρα. Ξεκίνησε, διαφημίστηκε και υποστηρίχτηκε από τις περισσότερες χώρες σαν «νόμιμη άμυνα» του κράτους του Ισραήλ, γρήγορα όμως εξελίχτηκε σε προσπάθεια εξολόθρευσης του Παλαιστινιακού λαού. Είναι αξιοσημείωτο πως το Ισραήλ που αντιμετώπισε με επιτυχία την πρόσφατη επίθεση του Ιράν, δεν μας εξήγησε πώς και δεν εντόπισε, δεν αντιμετώπισε και δεν αναχαίτισε την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Ίσως γιατί ήρθε (μόνη της;) πολύ βολικά…
Κι εμείς τώρα εδώ, στην ημικατεχόμενη Κύπρο, μετρούμε τα χρόνια της χαμένης ελπίδας και την αναποτελεσματικότητα της ηγεσίας να προβάλει την ουσία του προβλήματος της συνεχιζόμενης κατοχής και της επαπειλούμενης πλήρους υποδούλωσης, αναζητώντας γεωγραφικές αναπροσαρμογές ωσάν να είναι «οικόπεδο που το καταπατούνε» – ο Σαββόπουλος μάς διορθώνει: «είναι η Κύπρος που οι εμπόροι τη μισούνε». Στο μεταξύ οι βάσεις του θανάτου συνεχίζουν να δικαιώνουν τον χαρακτηρισμό τους διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην περιοχή…
Οι πρωταίτιοι των πραξικοπημάτων απόλαυσαν χωρίς ενοχές, αρκετοί μέχρι βαθέος γήρατος, παχουλές συντάξεις για την προδοτική τους σταδιοδρομία στην υπηρεσία ξένων κέντρων αποφάσεων. «Τον φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον, δεν θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον…» (στίχοι Φώντα Λάδη). Είναι, όμως, και κάτι «προοδευτικοί» στο κλεινό άστυ που μας θυμώνουν γιατί, μισό αιώνα μετά, δεν συμβιβαζόμαστε με την κατοχή…
