Πολιτικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες, οικονομολόγοι, αρθρογράφοι και δημοσιογράφοι ασχολούνται καθημερινά με την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού και των ακροδεξιών κομμάτων. Προσπαθούν να ανακαλύψουν και ερμηνεύσουν τις αιτίες και τους λόγους και να εφεύρουν λύσεις αντιμετώπισης του τεράστιου κινδύνου που συνιστά το φαινόμενο για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Προβάλλονται πολλοί λόγοι, πλην όμως, κατά την ταπεινή μου γνώμη, ουδείς είναι πρωτεύων. Είναι όλοι δευτερεύοντες!
Γιατί; Επειδή οι θεμελιώδεις αιτίες είναι τεχνολογικο-πολιτικο-οικονομικές και οι συνέπειες πρωτεύοντος οικονομικές, δευτερευόντως κοινωνικές και τέλος πολιτικές, ενώ η υπαιτιότητα είναι κυρίως πολιτική!
Γενεσιουργοί αιτίες
Δύο συν μία γενεσιουργοί αιτίες μας έχουν φέρει στη μέση μιας μετάβασης από μια εποχή σε μια αναδυόμενη «νέα» για την οποία η ανθρωπότητα δεν ήταν/είναι έτοιμη με αποτέλεσμα να υφίσταται κλυδωνισμούς και να υποφέρει τις οδυνηρές συνέπειες της μετάβασης:
Η επανάσταση της μικροηλεκτρονικής, της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και της πληροφορικής με αποτελέσματα:
Την απώλεια μεγάλου αριθμού θέσεων εργασίας εργατών λευκού κολλάρου και χειρωνάκτων λόγω επιχειρησιακού επανασχεδιασμού και αυτοματοποίησης διεργασιών.
Τη διάχυση των πληροφοριών και την έκρηξη των κινητών επικοινωνιών, του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με την ταυτόχρονη απαξίωση των παραδοσιακών έντυπων και ραδιοτηλεοπτικών μέσων μαζικής επικοινωνίας.
- Η παγκοσμιοποίηση με κυριότερα αποτελέσματα:
Τη φιλελευθεροποίηση της διακίνησης κεφαλαίων και αγαθών με το «άνοιγμα» του διεθνούς εμπορίου.
Τη μετακίνηση μεγάλου μέρους του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας (βιομηχανικής παραγωγής και μεταποίησης) και του εύγραμμου ηλεκτρονικού (online) εμπορίου από τον Πρώτο Κόσμο, τη Δύση στον Τρίτο, την Άπω Ανατολή κυρίως. - Ο άκρατος καπιταλισμός που αντικατέστησε το κομμουνιστικό οικονομικό μοντέλο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ακόμη και στην Άπω Ανατολή και συμπαρέσυρε ακόμη και δυτικές σοσιαλδημοκρατικές κοινωνίες.
Οι πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες των πιο πάνω συνιστούν τα χαρακτηριστικά της μεταβατικής εποχής μας:
Άμεσες, κυρίως οικονομικές, συνέπειες
Μετακίνηση πλούτου από τον Πρώτο στον Τρίτο Κόσμο.
Απώλεια μεγάλου αριθμού χαμηλόμισθων θέσεων εργασίας.
Διαδοχικές κρίσεις-εταιρειών .com, χρηματιστηρίων, ακινήτων και ενταύθα κουρέματος αποταμιεύσεων-που φτωχοποίησαν κυρίως τη μεσαία τάξη και την εργατική.
Μείωση των κρατικών εσόδων παράλληλα με την αύξηση των αναγκών και του κόστους του Κοινωνικού Κράτους (κοινωνικών ασφαλίσεων και προνοίας) και αδυναμία διατήρησης του προηγούμενου επιπέδου ζωής.
Αύξηση των εισοδηματικών και περιουσιακών ανισοτήτων.
Πρόσφατα, τις πιο πάνω επιδείνωσαν η πανδημία και η πολεμική σύρραξη Ρωσίας-Ουκρανίας, που με τη σειρά τους προκάλεσαν:
(6) Ενεργειακή κρίση και πληθωρισμό.
(7) Ραγδαία αύξηση του κόστους ζωής.
(8) Μείωση των συντάξεων και της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων και των κοινωνικών επιδομάτων.
(9) Περαιτέρω φτωχοποίηση μεγάλων λαϊκών μαζών παγκοσμίως. - Κοινωνικές συνέπειες
Στη Δύση
Αύξηση ορίων συνταξιοδότησης.
Αύξηση ανεργίας.
Μείωση επιπέδου ζωής.
Αύξηση εισροής μεταναστών.
Έντονη δυσαρέσκεια και ανασφάλεια των χαμηλομεσαίων κυρίως στρωμάτων.
Αύξηση της διαφθοράς σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και της μαύρης οικονομίας.
Σημαντική μείωση της πίστης και εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς και δημόσιους θεσμούς.
(2) Στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική
Φτώχεια, διαφθορά, διενέξεις.
Φονταμενταλισμός.
Έξαρση εκτοπισμού, προσφυγοποίησης και τάσης για μετανάστευση.
(3) Παγκοσμίως
Παντελής αδυναμία της εγκυκλίου (κρατικής κυρίως, αλλά και ιδιωτικής) εκπαίδευσης να προετοιμάσει τη νεολαία για τη «νέα» εποχή και τις τεράστιες διαφορές της από εκείνη των γονιών και των παππούδων τους.
Παντελής αδυναμία της ανώτερης/ανώτατης εκπαίδευσης να μεταδώσει κοινωνικές αρχές και αξίες παράλληλα με τη (στενή) τεχνοκρατική εξειδίκευση/επιμόρφωση και ειδικότερα της εκπαίδευσης στην εκτελεστική διεύθυνση (ΜΒΑ) να μεταδώσει ηγετικές αξίες και ικανότητες.
Παραπληροφόρηση.
Επικράτηση Κουλτούρας Σταδίου 3 (ανώτερων και εξουσιαστικών τάξεων εγωκεντρικών, συμφεροντολόγων ατομικιστών που ασκούν άκρατο καπιταλισμό) και Σταδίου 2 (χαμηλότερων τάξεων απογοητευμένων, απαισιόδοξων/απελπισμένων, γκετοποιημένων ατόμων) με εξαίρεση ελάχιστες χώρες κυρίως της Βόρειας Ευρώπης, όπου η Κουλτούρα Σταδίου 4 (συνεργάσιμων ευτυχισμένων ατόμων με ηγετικά χαρακτηριστικά και αξίες) διατηρεί σημαντική ισχύ.
Έξαρση της ριζοσπαστικοποίησης.
3. Πολιτικές συνέπειες
Παντελής αδυναμία της πολιτικής να προβλέψει τα πιο πάνω, να εφεύρει λύσεις και να προετοιμάσει κράτη και λαούς για τη «νέα» εποχή.
Απαξίωση του (αποτυχημένου) σοσιαλισμού/αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας, που είχε πετύχει στην απερχόμενη βιομηχανική, μεταπολεμική εποχή.
Σταδιακή μείωση της εκλογικής δύναμης της φιλελεύθερης κεντροδεξιάς, που αντικατέστησε τη σοσιαλδημοκρατία.
Αυξανόμενη απαξίωση των παραδοσιακών κομμάτων, των πολιτικών και της πολιτικής τους στις μεσαίες και τις λαϊκές μάζες.
Έξαρση του ακροδεξιού λαϊκισμού.
Το μέλλον
Η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται επειδή επιπρόσθετα πριν καν ωριμάσει η «νέα» εποχή (παγκοσμιοποίησης, ηλεκτρονικής και πληροφορικής) βρισκόμαστε ήδη στα αρχικά στάδια μετάβασης στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής.
Το μέλλον προβάλλει δυσοίωνο αφού επιπλέον η πολιτική διαφθορά απομακρύνει επιτυχημένους τεχνοκράτες και συνειδητοποιημένους πολίτες από πολιτική, κόμματα και δημόσια αξιώματα.
Μοναδική λύση: Δραστηριοποίηση νέων επιστημόνων σε νέους πολιτικούς σχηματισμούς (όπως το Volt) και ανάληψη απ’ αυτούς των ηνίων παραδοσιακών (όπως ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, αν και απίθανο) με αξιοποίηση ώριμων τεχνοκρατών και φιλοσόφων ως συμβούλων, εκσυγχρονισμός πολιτικής και εκπαίδευσης και κίνηση προς το μοντέλο του Κοινωνικού Καπιταλισμού-στο οποίο όλοι οι εργαζόμενοι είναι και μέτοχοι, ως άτομα και άρα συμμέτοχοι στη λήψη αποφάσεων και στις κερδοζημίες.
