Σύμφωνα με όσα μας λένε οι αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες, η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύσσουν θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο ζουν, εργάζονται και παίζουν. Απλά ίσως όχι οι άνθρωποι στην Ευρώπη.
Τουλάχιστον προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν τις πιο πρόσφατες προηγμένες λειτουργίες στα iPhone της Apple. Η Meta Platforms επίσης δεν έχει συμπεριλάβει την ήπειρο στην κυκλοφορία του πιο ισχυρού μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο ο τεχνολογικός κολοσσός προωθεί ώστε άλλες επιχειρήσεις να μπορούν να αναπτύξουν τα δικά τους προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης. Οι κινήσεις αυτού του καλοκαιριού γίνονται περίπου έναν χρόνο αφότου ο Σαμ Άλτμαν, ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, προκάλεσε σάλο λέγοντας ότι η εταιρεία θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Ευρώπη εάν το ρυθμιστικό καθεστώς εκεί γίνει ανεφάρμοστο.
Η OpenAI, πάντως, αποστασιοποιήθηκε από τις δηλώσεις του Άλτμαν και εξακολουθεί να λειτουργεί κανονικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και οι περισσότερες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης με έδρα τις ΗΠΑ. Ωστόσο η απόφαση της Apple και της Meta να μην παρουσιάσουν στην Ευρώπη βασικά προϊόντα τους είναι μια δυσοίωνη κλιμάκωση μιας μακροχρόνιας σύγκρουσης μεταξύ της Silicon Valley και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την τελευταία να έχει καθιερωθεί ως ο παγκόσμιος ηγέτης σε αυστηρούς τεχνολογικούς κανονισμούς και αντιμονοπωλιακό έλεγχο.
Οι αμερικανικές εταιρείες γενικά ασκούν την κριτική τους με τρόπο που να δείχνει ότι δεν είναι αντίθετες σε ρυθμίσεις συνολικά, αλλά σε αυτό που η Meta περιέγραψε ως “η απρόβλεπτη φύση του ευρωπαϊκού ρυθμιστικού περιβάλλοντος”. Οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι οι Ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής απειλούν να εμποδίσουν την πρόοδο μιας εξαιρετικά χρήσιμης τεχνολογίας, ενώ, από την πλευρά τους, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σημειώνουν ότι μια χαλαρή προσέγγιση θα μπορούσε να επιδεινώσει τη ζημιά που προκαλεί ήδη η κυριαρχία της Silicon Valley στην παγκόσμια τεχνολογία.
Οι αμερικανικές εταιρείες του Διαδικτύου έχουν παραπονεθεί ότι οι τοπικές πολιτικές σε χώρες όπως η Ταϊλάνδη και η Ινδονησία συνιστούν ουσιαστικά λογοκρισία, ακόμα και όταν συμμορφώνονται με τέτοιες πολιτικές. Όταν λειτουργούν στην Κίνα, συχνά κάνουν δραματικές παραχωρήσεις, όπως η συνεργασία τους με το καθεστώς λογοκρισίας της χώρας, ενώ πολλές εταιρείες δεν δραστηριοποιούνται καθόλου εκεί. Ως αποτέλεσμα, η δυτική και η κινεζική έκδοση του Διαδικτύου διαχωρίζονται ολοένα και περισσότερο η μία από την άλλη. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε εάν η τρέχουσα αντιπαράθεση στην Ευρώπη είναι μια μικρή συνοριακή αψιμαχία ή η αρχή του τέλους της παγκόσμιας εμπειρίας του Διαδικτύου στον δυτικό κόσμο. “Έχουμε ένα νέο μέτωπο”, λέει χαρακτηριστικά ο Ματ Κάλκινς, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας λογισμικού Appian Corp.
Σαρωτικοί κανονισμοί
Ο σαρωτικός κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων, είναι ένα επώδυνο θέμα για ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ εδώ και χρόνια. Αυτό που ανεβάζει ακόμα περισσότερο τον πήχη είναι οι τρεις γενικοί νόμοι που τέθηκαν σε ισχύ φέτος, δίνοντας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξημένη εξουσία να στοχεύει τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές στοχεύει συμπεριφορές που η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι στρέφονται κατά του ανταγωνισμού, όπως όταν τεχνολογικές πλατφόρμες ευνοούν τις δικές τους υπηρεσίες ή συνδυάζουν τη χρήση προσωπικών δεδομένων σε διαφορετικές υπηρεσίες. Ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες περιλαμβάνει μια σειρά κανονισμών που έχουν στόχο να ενισχύσουν τις τεχνολογικές πλατφόρμες απέναντι σε παράνομο και επιβλαβές περιεχόμενο. Ο νόμος περί τεχνητής νοημοσύνης, στο μεταξύ, απαγορεύει ή περιορίζει τις χρήσεις τεχνητής νοημοσύνης που θεωρεί ιδιαίτερα υψηλού κινδύνου, ενώ θέτει επίσης κανόνες διαφάνειας σε ισχυρά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που προορίζονται για γενικότερη χρήση.
Τον Ιούνιο η Apple ανακοίνωσε ότι δεν θα παρουσιάσει στην Ευρώπη την Apple Intelligence, που αποτελεί μια νέα σουίτα λογισμικού για τις συσκευές της. Ταυτόχρονα με την απόφασή της η Apple ανακοίνωσε ότι ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές θα την ανάγκαζε να κάνει αυτό που η ίδια θεωρούσε απαράδεκτους συμβιβασμούς στην ασφάλεια. Ένας εκπρόσωπος της εταιρείας δεν απάντησε σε αίτημα για κάποιο σχόλιο.
Λίγο μετά το παράδειγμα της Apple ακολούθησε η Meta, καθυστερώντας τη νέα έκδοση του Llama, του μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα που μπορούν να κατεβάσουν και να τροποποιήσουν ελεύθερα τόσο οι προγραμματιστές όσο και άλλες εταιρείες. Η Meta ανακοίνωσε ότι η απόφασή της ήρθε έπειτα από μια συζήτηση με τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές για το εάν τα σχέδιά της να εκπαιδεύσει το Llama εν μέρει με δεδομένα που θα αντλούσε από δημόσιους λογαριασμούς στο Facebook και το Instagram στην Ευρώπη θα μπορούσαν να παραβιάζουν τους νόμους περί απορρήτου. Έναν μήνα αφότου η Meta ενημέρωσε αξιωματούχους για τις προθέσεις της, οι ρυθμιστικές αρχές τής είπαν να παγώσει όλες τις διαδικασίες και έστειλαν περισσότερες από 270 ερωτήσεις για το πώς οι πρακτικές αυτές συμμορφώνονται με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των δεδομένων. Αντί να απαντήσει στις ερωτήσεις, η Meta απλώς σταμάτησε το προϊόν.
Ο Έλον Μασκ έχει επίσης βρεθεί απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία πρόσφατα υποχρέωσε την πλατφόρμα του, το X, να σταματήσει τη συλλογή δεδομένων από Ευρωπαίους χρήστες για το Grok, το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης του.
Οι άμεσες συνέπειες, είτε για τις εταιρείες είτε για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, είναι μικρές. Τα εν λόγω προϊόντα δεν έχουν βοηθήσει ακόμη στην πώληση iPhone, διαφημίσεων στο X ή συσκευών εικονικής πραγματικότητας της Meta.
Οι εταιρείες, όμως, στοιχηματίζουν ότι οι μελλοντικές εξελίξεις –ή η έλξη που οι ίδιες ασκούν στους καταναλωτές– θα είναι τόσο κρίσιμες, που οι Αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα χαλαρώσουν στο τέλος τις ρυθμίσεις. Ο ευρωπαϊκός νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη τέθηκε σε ισχύ αυτό το καλοκαίρι, αλλά οι εταιρείες που επηρεάζει δήλωσαν ότι παραμένει ασαφές πώς θα εφαρμοστούν οι διάφοροι περιορισμοί και απαιτήσεις που προβλέπονται.
Το “φαινόμενο των Βρυξελλών”
Η οικονομία της Ευρώπης αναπτύσσεται πιο αργά από αυτήν των ΗΠΑ εδώ και χρόνια. Κάποιοι άνθρωποι στην τεχνολογική βιομηχανία των ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει τον όρο “φαινόμενο των Βρυξελλών”, ο οποίος, αν και σε γενικές γραμμές αναφέρεται στο πώς οι πολιτικές της Ευρώπης συχνά γίνονται παγκόσμια πρότυπα, στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορά το πώς η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης συχνά επιβαρύνει την ίδια την ευρωπαϊκή οικονομία. Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο Bloomberg Originals, ο διευθύνων σύμβουλος της Meta, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, προειδοποίησε ότι η υπερβολική ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης “θα μπορούσε να σταματήσει την καινοτομία” και προειδοποίησε ότι “πολλές εταιρείες απλώς δεν λανσάρουν πράγματα εκεί [στην Ευρώπη]”.
Η άρνηση να κυκλοφορήσουν τα προϊόντα τους στην Ευρώπη έχει κάνει μερικούς ανθρώπους να επιδοκιμάζουν τη Silicon Valley επειδή τελικά τράβηξε μια κόκκινη γραμμή. “Είναι καλό να βλέπουμε ότι οι αμερικανικές εταιρείες δεν αφήνουν τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές να τις εκφοβίζουν”, σημειώνει ο Καρλ Σζάμπο, αντιπρόεδρος και γενικός σύμβουλος της NetChoice, ενός εμπορικού ομίλου που χρηματοδοτείται από εταιρείες τεχνολογίας όπως η Meta και η Google. Ο Σαμ Λέσιν, ένα αρχικό στέλεχος του Facebook, σε ανάρτησή του στο Διαδίκτυο σημείωσε ότι “η Ευρώπη μάλλον δεν μπορεί να έχει πλέον το αμερικανικό Διαδίκτυο”.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ότι ο στόχος της είναι να πετύχει μια ισορροπία μεταξύ της προώθησης της καινοτομίας και της προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών. Στο περιθώριο μιας πρόσφατης εκδήλωσης στο Άμστερνταμ, η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, η επικεφαλής ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ανακουφισμένη από την απόφαση της Apple να κρατήσει εκτός Ευρώπης το Apple Intelligence. Η επίτροπος σημείωσε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας πρέπει να εξετάσουν εάν τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης που προωθούν συμμορφώνονται με τους ευρωπαϊκούς αντιμονοπωλιακούς κανονισμούς, λέγοντας συγκεκριμένα ότι οι ηγέτες της Apple “θα πρέπει να κάνουν αυτή την ερώτηση και να βρουν απαντήσεις” πριν κάνουν τις αναγκαίες ενημερώσεις στο Apple Intelligence για την Ευρώπη.
Το πλήγμα στις νεοφυείς επιχειρήσεις
Για ορισμένους στην Ευρώπη το θέμα δείχνει πόσο πολύ τα συμφέροντα της ηπείρου σε επίπεδο καινοτομίας, ανταγωνιστικότητας και ασφάλειας εξαρτώνται στο τέλος από την αμερικανική τεχνολογία. Οι κινήσεις της Apple και της Meta είναι “άλλη μία απόδειξη ότι χρειαζόμαστε την ευρωπαϊκή τεχνητή νοημοσύνη”, λέει ο Ξαβιέρ Νιλ, ένας Γάλλος δισεκατομμυριούχος του κλάδου των τηλεπικοινωνιών. Ο Νιλ έχει υποστηρίξει πολλές γαλλικές νεοφυείς επιχειρήσεις που αναπτύσσουν γενετική τεχνητή νοημοσύνη. Μία από τις επενδύσεις του, η Mistral, είναι ο κύριος αντίπαλος της Meta στην παραγωγή μοντέλων ανοιχτού κώδικα.
Μπορεί να φαίνεται ότι ακόμα και μια προσωρινή έλλειψη αμερικανικών προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη θα μπορούσε να βοηθήσει τις τοπικές νεοφυείς επιχειρήσεις να εδραιωθούν. Ωστόσο η ευρωπαϊκή βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης παραμένει πολύ πίσω από αυτήν των ΗΠΑ σε τεχνική ανάπτυξη και πρόσβαση σε κεφάλαια. Ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι η απόσυρση της Meta θα μπορούσε να δημιουργήσει καθυστερήσεις στην Ευρώπη, δεδομένου ότι οι νεοσύστατες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης είναι αυτές που θα επωφεληθούν περισσότερο από τη διάθεση του μοντέλου Llama για χρήση ως βάση για τις δικές τους τεχνολογίες. “Δεν υπάρχουν συγκρίσιμα μοντέλα αυτή τη στιγμή”, λέει ο Τζουλιέν Λενέι, συνιδρυτής της Adaptive ML, μιας startup τεχνητής νοημοσύνης με έδρα το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Η απώλεια της πρόσβασης στο Llama, προσθέτει, “θα ήταν καταστροφική για το οικοσύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.
Το πόσο σημαντικό θα αποδεχθεί αυτό θα εξαρτηθεί από το πόσο σημαντική θα γίνει στο τέλος η τεχνητή νοημοσύνη –μια τεχνολογία που βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια– για την παγκόσμια οικονομία. Οι επενδυτές έχουν δείξει σημάδια πως ο ενθουσιασμός τους υποχωρεί για τις μετοχές μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, οι οποίες ξοδεύουν πολλά σε υποδομές τεχνητής νοημοσύνης, όμως δεν παρουσιάζουν ακόμη κέρδη από αυτές τις δραστηριότητες. Η Apple και η Meta, σε κάθε περίπτωση, εξακολουθούν να αποτελούν εξαίρεση. Τόσο η Google όσο και η Anthropic, ανταγωνιστής του OpenAI, παρουσίασαν τα πιο πρόσφατα μοντέλα τους εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη συνέχεια τα έφεραν στην ήπειρο με κάποιες προσαρμογές στις προβλέψεις του απορρήτου.
Απειλές για μποϊκοτάζ και αποχωρήσεις
Η Silicon Valley έχει απειλήσει με μποϊκοτάζ και στο παρελθόν. Πριν από μία δεκαετία η Google απέσυρε την υπηρεσία ειδήσεών της στην Ισπανία λόγω διαφωνιών στα πνευματικά δικαιώματα, ενώ πιο πρόσφατα επικαλέστηκε τον Νόμο για τις Ψηφιακές Αγορές για να κρατήσει τις λειτουργίες ταξιδιωτικών κρατήσεων εκτός Ευρώπης. (Οι Ειδήσεις Google επέστρεψαν στην Ισπανία το 2022 έπειτα από τροποποίηση του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων της χώρας).
Η Meta απέσυρε τις υπηρεσίες ειδήσεων του Facebook στην Αυστραλία και τον Καναδά έπειτα από νομικούς καβγάδες και εξακολουθεί να μην έχει αυτές τις υπηρεσίες διαθέσιμες σε αυτές τις χώρες. Το περασμένο καλοκαίρι η εταιρεία αρνήθηκε επίσης να παρουσιάσει το Threads, τον ανταγωνιστή της για το X, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επικαλούμενη “επικείμενη ρυθμιστική αβεβαιότητα”. Πέντε μήνες αργότερα η Meta ανέφερε ότι είχε λάβει διευκρινίσεις και το Threads έφτασε στην Ευρώπη.
