Εδώ και καιρό ο Βλαντιμίρ Πούτιν πρέπει να έχει την ομιλία που θα εκφωνήσει απόψε όταν θα γίνει γνωστή η νίκη του στις προεδρικές εκλογές.
Την σιγουριά ότι θα εξασφαλίσει μια νέα θητεία στο Κρεμλίνο δεν την βασίζει στο ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως θα έχει μια άνετη νίκη. Θα παραμείνει στον προεδρικό θώκο αφενός γιατί το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ελεγχόμενο και προκαθορισμένο, αλλά και γιατί ο ίδιος και ο περίγυρος του έχουν φροντίσει να μην υπάρχει αξιόλογος αντίπαλος.
Ο 71χρονος ηγέτης βρίσκεται στην εξουσία στη Ρωσία ως πρόεδρος ή πρωθυπουργός από το 2000. Σε αυτές τις εκλογές αντιμετωπίζει τρεις αντιπάλους, κανένας από τους οποίους δεν τον έχει επικρίνει. Πρόκειται για ένα θέατρο υποστήριξε στην συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο ο Μάρκου Κανγκασπούρο καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικής, Διευθυντής του Aleksanteri Institute (Φινλανδικό Κέντρο για Ρωσικές Σπουδές) στο πανεπιστήμιο του Ελσίνικι, εξηγώντας πως οι κάλπες έχουν στηθεί σε ένα σκηνικό στο οποίο τα μέσα ενημέρωσης είναι ελεγχόμενα, η αντιπολίτευση ανύπαρκτη και η ελευθερία έκφρασης έννοια που απλά δεν υπάρχει. Οι Ρώσοι φοβούνται να εκφραστούν, εξήγησε ο Φινλανδός ειδικός, τονίζοντας πως στη Ρωσία σήμερα υπάρχουν περισσότερες φυλακές με πολιτικούς κρατούμενους από ό,τι υπήρχαν στην τελευταία δεκαετία επί Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, όπως και να έχει καθόρισε τη μοίρα της Ρωσίας. Τα επόμενα χρόνια της ηγεσίας του δεν θα είναι εύκολα, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει μια σειρά σημαντικών προκλήσεων, με μια από τις σημαντικότερες να είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία. Οι κινήσεις που έκανε όμως για να τα βγάλει πέρα στην αντιπαράθεση με την Δύση, έχουν ρίξει την Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας. Οικονομικά και γεωστρατηγικά, εξήγησε ο Μάρκου Κανγκασπούρο η Ρωσία είναι μια μεσαία δύναμη που δεν μπορεί να σταθεί ισάξια ούτε απέναντι στις ΗΠΑ ούτε απέναντι στη Ρωσία. «Η Μόσχα εξαρτάται όλο και περισσότερο από το Πεκίνο και η οικονομική συνεργασία των δύο χωρών προκαλεί και πολιτική εξάρτηση», επεσήμανε.
-Ποιο είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιούνται οι προεδρικές εκλογές στη Ρωσία;
-Το ζητούμενο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ότι να νομιμοποιήσει την εξουσία του μέσα από τις εκλογές για αυτό τόσο ο ίδιος όσο και οι άνθρωποι γύρω του είναι έτοιμοι να κάνουν ότι χρειάζεται για να κερδίσει. Δεν θα δίσταζα να πω πως οι εκλογές στη Ρωσία αυτή τη στιγμή δεν είναι πραγματικές εκλογές, αλλά ένα είδος θεάτρου.
-Μπορείτε να επεκταθείτε στο τι εννοείτε ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα κάνει τα πάντα για να κερδίσει;
-Η ελευθερία της έκφρασης είναι ανύπαρκτη και ο έλεγχος των μέσων ενημέρωσης έντονος. Και αυτή η ελευθερία χάθηκε πολύ πριν η Ρωσία επιτεθεί στην Ουκρανία. Όλα τα ελευθέρα μέσα ενημέρωσης και εκείνα που ασκούσαν έλεγχο στις αρχές έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Οι Ρώσοι δεν μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα και οι διαμαρτυρίες είναι απαγορευμένες. Γνωρίζετε πως είναι ποινικό αδίκημα να μιλήσει κάποιος εναντίον του πολέμου στην Ουκρανία. Έχουμε το παράδειγμα ενός υποψηφίου που τόλμησε να μιλήσει εναντίον του πολέμου και που ενώ μάζεψε τις απαραίτητες 100,000 υπογραφές για να συμμετάσχει στις εκλογές, τελικά δεν του επιτράπηκε να το κάνει. Το καθεστώς φρόντισε να υπάρχουν δεύτερης κλάσης υποψήφιοι σε αυτές τις εκλογές. Δεν υπάρχει πραγματική αντιπολίτευση καμιά πραγματική πρόκληση. Στις μέρες μας στη Ρωσία υπάρχουν περισσότερες φυλακές με πολιτικούς κρατούμενους από ό,τι υπήρχαν στην τελευταία δεκαετία επί Σοβιετικής Ένωσης.
-Αυτό θα έχει επιπτώσεις στο ποσοστό συμμετοχής των εκλογών;
-Βεβαίως. Αναμένεται πως το ποσοστό συμμετοχής θα είναι μικρό και αυτό ενδεχομένως να αποτελέσει εμπόδιο στην προσπάθεια του καθεστώτος να εξασφαλίσει νομιμοποίηση μέσω της εκλογικής διαδικασίας. Για αυτό το λόγο υπάρχει μεγάλη ανάγκη να προστεθούν ψήφοι μέσα στις κάλπες και ίσως κάτι τέτοιο να συμβεί. Ενδεχομένως το αποτέλεσμα να αλλοιωθεί με το ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας και να προστεθούν οι απαραίτητες θετικές ψήφοι προς τον Ρώσο πρόεδρο, ώστε να έχει το αποτέλεσμα που επιθυμεί.
-Εκτός Ρωσίας φαίνεται να υπάρχει μια καλή αντίληψη για το τι γίνεται εκεί. Τι συμβαίνει, όμως με τους ίδιους τους Ρώσους;
-Αν και υπάρχουν σοβαρά εμπόδια, πολλοί Ρώσοι έχουν επίγνωση της κατάστασης και για αυτό είναι που δεν επιθυμούν να λάβουν μέρος στις εκλογές. Καταλαβαίνουν πως είναι ένα θέατρο και πως ο ρόλος τους είναι να πάνε να ψηφίσουν για να εκλέξουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν αλλά δεν θέλουν να το κάνουν. Είναι όμως δύσκολο να αντιδράσουν και γνωρίζουν πολύ καλά πως διαμαρτυρηθούν ή πουν κάτι πως κινδυνεύουν με φυλάκιση, πολυετείς μάλιστα ή σε καταναγκαστική εργασία. Καταλαβαίνουν τι σημαίνει αυτό για την κοινωνία τους, αλλά την ίδια στιγμή προτεραιότητά τους είναι να επιβιώσουν.
-Όπως έχετε πει το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ήδη γνωστό. Πέρα από τη νίκη διακυβεύεται κάτι για το ρωσικό καθεστώς και τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν;
-Λοιπόν, οι αντικαθεστωτικοί εκτός της Ρωσίας ήδη μιλούν για τη νομιμότητα των εκλογών και απαιτούν από τη Δύση να μην αναγνωρίσει το αποτέλεσμά τους, όπως έχει γίνει με την εκλογή του Αλεξάντρ Λουκασένκο στη Λευκορωσία. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι να δούμε πως θα αντιδράσει και η εσωτερική αντιπολίτευση και πιστεύω πως θα γίνουν κάποιες κινήσεις, ίσως κάποιες διαμαρτυρίες. Για παράδειγμα, κάλεσαν τον κόσμο να προσέλθει στα εκλογικά κέντρα την ημέρα της ψηφοφορίας στις 12 το μεσημέρι και να πραγματοποιήσουν μια σιωπηλή διαμαρτυρία. Ενδιαφέρον θα έχει, επίσης, να δούμε αν θα υπάρξουν κινήσεις από πλευράς Ουκρανών, αν δηλαδή θα επιδιώξουν να αποσταθεροποιήσουν με κάποιο τρόπο την εκλογική διαδικασία ίσως με επιθέσεις drones ή με εκρηκτικά και να χαλάσουν τη «γιορτή» που ετοιμάζει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Το βλέμματα στρέφονται με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις προσαρτημένες περιοχές της Ουκρανίας που και εκεί θα στηθούν κάλπες. Είμαι σχεδόν βέβαιος πως οι Ουκρανοί θα επιχειρήσουν να κάνουν κάτι.
-Μια ολόκληρη γενιά Ρώσων έχει μεγαλώσει γνωρίζοντας ως μοναδικό ηγέτη τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Πιστεύεται πως θα παραμείνει στην εξουσία εφ΄ όρου ζωής και ποιες είναι οι συνέπειες;
-Ο Ρώσος ηγέτης έχει αρκετή δύναμη στα χέρια του ώστε να παραμείνει εφ΄ όρου ζωής στην εξουσία. Ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης έχει μαζί του την πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας και δεν υπάρχει κάποιος που να τον αμφισβητεί τουλάχιστον στα φανερά. Αυτό δεν σημαίνει πως τα πράγματα θα εξελιχθούν με αυτό τον τρόπο και πως δεν θα προκύψουν γεγονότα που θα τον απομακρύνουν. Ταυτόχρονα να μην ξεχνούμε και την ηλικία του, είναι 72 χρονών και κανένας δεν γνωρίζει πότε θα έρθει το τέλος. Βέβαια και αυτοί που θα ήθελαν να τον διαδεχθούν δεν είναι νεότεροί του και επιπλέον το καθεστώς κατάφερε να αποτρέψει τη νεότερη γενιά από το να έχει ενεργό ρόλο στην οικονομία και στην πολιτική. Αλλά, ακόμη και οι νέοι που εμφανίζονται στην ρωσική πολιτική σκηνή είναι το ίδιο οπορτουνιστές και κουβαλούν την ίδια νοοτροπία με τους μεγαλύτερους.
-Πιστεύετε πως ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει οποιοδήποτε αντίκτυπο στο αποτέλεσμα των εκλογών;
-Αναμένεται πως θα έχει κάποιο αποτέλεσμα στο εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά ας μην ξεχνούμε πως ήταν και ένα θέμα απαγορευμένο για συζητήσεις. Όπως ανέφερε ο υποψήφιος που τόλμησε να το θίξει, τελικά δεν συμμετείχε στις εκλογές. Ο μόνος που το έκανε ήταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν για να επαινέσει την εισβολή και για να εξηγήσει πόσο καλά πηγαίνουν τα πράγματα στο μέτωπο. Σίγουρα, πάντως δεν ακούστηκαν απόψεις εναντίον του πολέμου.
Δημογραφικό, κλιματική αλλαγή και οικονομία οι μεγάλες προκλήσεις
-Ποια είναι τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο Ρώσος πρόεδρος;
-Υπάρχουν πολλά προβλήματα και η Ουκρανία απλά αποτελεί ένα μέρος τους. Η Ρωσία έχει χάσει στα πεδία των μαχών σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού της, ενώ επιπλέον πολλοί επαγγελματίες καταρτισμένοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Και σε αυτούς πρέπει να προστεθούν και οι νεκροί από την πανδημία, που ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες, ίσως και ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Αυτό επιβαρύνει το δημογραφικό πρόβλημα που ήδη αντιμετωπίζει η χώρα. Ο ρωσικός πληθυσμός μειώνεται και δεν υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν για αυτό οι ρωσικές αρχές, την ίδια στιγμή που δεν μπορούν να προσελκύσουν μετανάστες για να γεμίσουν τα κενά που υπάρχουν στην αγορά εργασίας. Κυρίως όσο αφορά το ποιοτικό, εξειδικευμένο ποιοτικό εργατικό δυναμικό. Είναι για αυτό που ξεκίνησε μια προσπάθεια ανακατεύθυνσης της οικονομίας, η οποία, όμως είναι ακόμη σε εξέλιξη. Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν προκάλεσαν προβλήματα στη Μόσχα, ίσως όχι στο βαθμό που επιθυμούσε η Δύση αλλά δεν είναι αμελητέες. Ωστόσο να πούμε πως οι κυρώσεις είχαν και μια θετική επίπτωση, καθώς ανάγκασαν τη Ρωσία να στραφεί στην δική της γεωργία και βιομηχανία και να καταστεί έτσι λιγότερο ευάλωτη σε εξωτερικούς κινδύνους. Από την άλλη υπάρχουν ελλείψεις σε θέματα τεχνολογίας, καινοτομίας και τεχνογνωσίας με αποτέλεσμα οι Ρώσοι να στρέφονται όλο και περισσότεροι προς τους Κινέζους και τους Ινδούς για βοήθεια. Τα πράγματα, όμως δεν είναι απλά και η Ρωσία οικονομικά μιλώντας έχει πέσει ολοκληρωτικά στην αγκαλιά της Κίνας. Η Μόσχα εξαρτάται όλο και περισσότερο από το Πεκίνο και η οικονομική συνεργασία των δύο χωρών προκαλεί και πολιτική εξάρτηση. Η μόχλευση που έχει η Κίνα πάνω στη Ρωσία συνεχώς αυξάνεται και αυτή είναι μια τεράστια πρόκληση για τη Μόσχα, που χρειάζεται την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να ισοζυγίσει την κινεζική ισχύ.
-Υπάρχουν άλλες προκλήσεις για την ρωσική ηγεσία;
-Σαφώς και ίσως μια από τις μεγαλύτερες αφορά την κλιματική αλλαγή. Υπάρχουν περιοχές στη Σιβηρία που τα τελευταία χρόνια καταγράφουν αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι και πέντε βαθμούς Κελσίου. Αυτό σημαίνει πως οι μόνιμοι πάγοι λιώνουν με μεγάλη ταχύτητα. Και αυτό βέβαια είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά είναι η Σιβηρία που θα βιώσει τις άμεσες συνέπειες. Δεκάδες αν όχι εκατοντάδες πόλεις και χωριά που είναι σε αυτή την περιοχή κινδυνεύουν και εκτός από τους ανθρώπους εκτεθειμένες είναι και πολλές βιομηχανικές ζώνες, γεωργικές εκτάσεις, υποδομές, όπως επίσης και εγκαταστάσεις που έχουν να κάνουν με τον ενεργειακό τομέα.
-Γιατί η δημοκρατία απέτυχε στη Ρωσία; Τι πρέπει να γίνει ώστε η χώρα να γίνει δημοκρατική;
-Είναι ένα μεγάλο ζήτημα και απαιτεί βαθιά αλλαγή των θεσμών. Ενδεχομένως, η χώρα πρέπει να αλλάξει τρόπο διακυβέρνησης και να στραφεί σε ένα πραγματικά πρωθυπουργικό αντί προεδρικό σύστημα που χρησιμοποιεί την επιβολή του νόμου και τις δυνάμεις ασφαλείας για να καταπιέζει την αντιπολίτευση. Για να γίνει δημοκρατική η Ρωσία πρέπει να περιορίσει το ρόλο της FSB και των άλλων υπηρεσιών και να τις θέσεις υπό έλεγχο. Εκτός από το ρόλο της βουλής πρέπει να ενισχυθεί και ο ρόλος του υπουργικού συμβούλιου. Επιπλέον, να δοθεί έμφαση στις τοπικές κοινωνίες, ώστε να κινητοποιηθούν και να συμμετέχουν στα κοινά. Σε ένα διεφθαρμένο σύστημα οι πολίτες νιώθουν πως δεν έχουν ρόλο και αυτό πρέπει να αλλάξει. Είναι μια δύσκολη διαδικασία, ωστόσο έχουμε παραδείγματα χωρών όπως η Ισπανία, η Χιλή και η Πορτογαλία που κατάφεραν να βρουν το δρόμο προς τη δημοκρατία. Στο παρελθόν η Ρωσία είχε ζήσει δημοκρατικές περιόδους, και έκανε μεταρρυθμίσεις. Γιατί όχι και τώρα.
Παίκτης μεσαίας δυναμικής
-Στο μυαλό της η Ρωσία είναι υπερδύναμη. Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει στ΄ αλήθεια στο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον; Μπορεί να σταθεί ισάξια δίπλα στις ΗΠΑ και την Κίνα;
-Η Ρωσία είναι ισχυρή μόνο σε ό,τι αφορά στα πυρηνικά όπλα, για αυτό και επιδιώκει να παίξει ένα παγκόσμιο, γεωπολιτικό ρόλο. Και αυτός είναι και ο λόγος που η Δύση και η Ευρώπη την λαμβάνουν υπόψη. Φυσικά, διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους, τους οποίους και χρησιμοποιεί στην στροφή που κάνει τώρα η οικονομία της. Έχει να παίξει ένα ρόλο αλλά όλοι ξέρουν πως οικονομικά είναι μια μεσαία δύναμη και δεν παίζει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια παραγωγή. Ούτε καν μπορεί να συγκριθεί με τις ΗΠΑ ή την Κίνα, βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο που είναι η Γαλλία, η Ιταλία, η Βραζιλία. Ωστόσο να σημειώσουμε πως η Ρωσία είναι σημαντικός παίκτης στην περιοχή της Ευρασίας. Έτσι μπορούμε να πούμε πως είναι μια περιφερειακή παρά μια παγκόσμια δύναμη.
Απειλή για Φινλανδία
-Πρόσφατα η Σουηδία και νωρίτερα η χώρα σας η Φινλανδία έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ. Ένα μεγάλο βήμα, όπως επίσης και για τη Συμμαχία. Τι σημαίνει αυτό για τις δύο χώρες;
-Θα μιλήσω για τη Φινλανδία και θα επισημαίνω πως προς το παρόν το μεγαλύτερο μέρος των συνόρων με τη Ρωσία τα σύνορα είναι κλειστό. Ταξίδια και μετακινήσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν πραγματοποιούνται εύκολα και η φινλανδική κυβέρνηση είναι πεπεισμένη πως ο φράκτης εμποδίζει την είσοδο παράνομων μεταναστών από τη Ρωσία. Είναι δύσκολο να πούμε πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις των δύο πλευρών στο μέλλον. Με τη Νορβηγία τα σύνορα είναι ανοικτά και οι άνθρωποι τα διασχίζουν καθημερινά και υπάρχει έντονη οικονομική συνεργασία. Η Ρωσία είναι εντελώς διαφορετική ιστορία. Η κατάσταση, πάντως, είναι δύσκολη για μια μικρή χώρα, που έχει απέναντί της ένα ισχυρό αντίπαλο.
-Εμείς εδώ στην Κύπρο αισθανόμαστε πολλές φορές την Τουρκία ως μια μεγάλη απειλή. Σε ένα ανάλογο παραλληλισμό συμβαίνει το ίδιο στη Φινλανδία με τη Ρωσία;
-Χμμ, θα έλεγα πως ναι. Επιπλέον, η Ρωσία εκλαμβάνεται ως στρατιωτική απειλή και από πολλούς Φινλανδούς αναλυτές εδώ και δεκαετίες. Φυσικά, πάντα η Ρωσία είχε την ικανότητα να επιτεθεί στη Φινλανδία, το θέμα είναι αν έχει και την πολιτική βούληση να το κάνει. Και αυτό είναι το ζητούμενο. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η κοινή γνώμη στη Φινλανδία άλλαξε δραστικά και οι Φινλανδοί έχασαν την εμπιστοσύνη τους ότι μπορούν να έχουν σχέσεις με τη Ρωσία, χωρίς να έχουν μια ισχυρή στρατιωτική υποστήριξη. Πιο παλιά η κυρίαρχη σκέψη και στη Σουηδία και στη Φινλανδία ήταν να διατηρήσουν μια ισορροπία ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Ρωσία, εδώ στην περιοχή της Βαλτικής. Πλέον, αυτό δεν είναι εφικτό και για αυτό και η πλειοψηφία των Φινλανδών υποστήριξε την ένταξη της χώρας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
