Πακέτο μέτρων και εισηγήσεων υπέβαλε το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο (ΕΤΕΚ) στην Πολεοδομία με στόχο την ανάκαμψη της υπαίθρου με τη υιοθέτηση θετικών προνοιών των Τοπικών Σχεδών, απόρριψη των αρνητικών και υιοθέτηση νέων δράσεων και πολιτικών στηριγμένων στην ιδιομορφία της κάθε περιοχής. Όπως ανέφερε στον «Φ» ο πρόεδρος του ΕΤΕΚ κ. Κωνσταντίνος Κωνσταντής, οι προτάσεις εκπονήθηκαν από ομάδα του ΕΤΕΚ με αφορμή την διαδικασία ετοιμασίας της Δήλωσης Πολιτικής για την ανάπτυξη των ορεινών κοινοτήτων Τροόδους.
Ο κ. Κωνσταντής ανέφερε, πως είναι καιρός να αντιστραφεί η πορεία κάμψης της υπαίθρου κάτι το οποίο περνά και από τη στήριξη των κατοίκων της, μέσω τολμηρών μέτρων και προς την κατεύθυνση αυτή στόχευε και το Επιμελητήριο με τις προτάσεις του.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έπεσαν οι υπογραφές για το αστεροσκοπείο στο Τρόοδος
Το ΕΤΕΚ θεωρεί πως οι ορεινές κοινότητες πρέπει να συγκροτηθούν σε αναπτυξιακή οντότητα και να αποτελέσουν ελκυστικό τόπο διαβίωσης, με οικονομία υψηλής αξίας, βασισμένη στην κληρονομιά του τόπου και σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.
Θεωρεί επίσης, πως τρεις βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας για την υλοποίηση του οράματος είναι:
• Η επίτευξη συναίνεσης των επηρεαζόμενων μερών
• Η διαμόρφωση του απαραίτητου θεσμικού και διαχειριστικού πλαισίου για την αποτελεσματική εφαρμογή της πολιτικής
• Η εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών για τη διαμόρφωση μεθοδολογίας, σχεδιασμός και υλοποίηση της πολιτικής
Ανάμεσα σε άλλα, το ΕΤΕΚ εισηγείται και τα ακόλουθα:
-Αποφυγή χωροταξικών, κυκλοφοριακών, ή άλλης μορφής αναπτυξιακών σχεδιασμών όπως π.χ. επεκτάσεις ζωνών, έργα, υποδομές, αλλαγές χρήσεων, που να καταργούν ή συρρικνώνουν ζώνες, περιοχές ή στοιχεία προστασίας.
-Διαμόρφωση οδικού δικτύου με σχεδιασμό νέων δρόμων ή αναβαθμίσεων υφιστάμενων, ενταγμένων στις ιδιαιτερότητες του τοπίου με στόχο τη χωρική και διοικητική αναδιοργάνωση της περιοχής.
-Πρωτοβάθμια σύνδεση αστικών κέντρων με κεφαλοχώρια, διαμόρφωση δευτεροβάθμιου συνδετικού δακτυλίου μεταξύ κεφαλοχωριών και τριτοβάθμιων ακτινωτών συνδέσεων μεταξύ κεφαλοχωριών και μικρότερων κοινοτήτων. Προς τούτο το ΕΤΕΚ θεωρεί πως απαιτείται επιστημονικός καθορισμός των πραγματικών αναγκών της αναβάθμισης του οδικού δικτύου.
-Με τη Δήλωση Πολιτικής πρέπει να προστατεύεται από επέκταση αναπτύξεων ή έργων υποδομής η γεωργική γη, μέσω του καθορισμού περιοχών γεωργικής γης ψηλής παραγωγικότητας, παραδοσιακών καλλιεργειών, ξερολιθιών ή κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, επιτρέποντας μόνο δραστηριότητες και εγκαταστάσεις που έχουν άμεση συνάφεια με την αγροτική δραστηριότητα.
-Ενεργοποίηση της ευχέρειας για την επιβολή τέλους βελτιώσεως στη βάση του άρθρου 80 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου.
-Διαμόρφωση στοχευμένων δημοσιονομικών και πολεοδομικών κινήτρων, όπως για τη συμπλήρωση αναπτύξεων, τη μεταφορά δικαιωμάτων ανάπτυξης, κ.λπ.
-Αποτελεσματική διαχείριση των εγκαταλειμμένων οικοδομών μέσα από προγράμματα ανάπλασης είναι ουσιαστική για τη διατήρηση της συνοχής των ιστορικών οικισμών. Στις περιπτώσεις αυτές, όπου η επαναχρησιμοποίηση των οικοδομών ως κατοικίες δεν αποτελεί ρεαλιστική προοπτική, τότε η αλλαγή της οικιστικής χρήσης σε εμπορική ή τουριστική (π.χ. ξενώνες, καφεστιατόρια, καταστήματα) είναι θεμιτή, αφού με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επιδιόρθωση των οικοδομών, η συνοχή του πολεοδομικού ιστού και η ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Δημιουργία υποπεριφερειών και στόχοι
Λόγω μεγάλης ανομοιομορφίας και διαφορών στο βαθμό ανάπτυξης, τις προοπτικές, την εγγύτητα σε αστικά κέντρα, το ΕΤΕΚ θεωρεί πως η περιφέρεια χρειάζεται να διαχωριστεί σε υποπεριφέρειες, λαμβάνοντας υπόψη, γεωγραφικά, ιστορικά και άλλα κριτήρια.
Υποβάλλεται επίσης εισήγηση για καθορισμό ιεραρχημένου συμπλέγματος περιφερειακών κεφαλοχωριών για τη συγκέντρωση διοικητικών και άλλων δομών και υπηρεσιών, με στόχο την υποστήριξη της περιφέρειας και ιδιαίτερα των απομακρυσμένων και ακριτικών περιοχών.
Ανάμεσα στους στόχους που πρέπει να υλοποιηθούν, το ΕΤΕΚ καταγράφει τους ακόλουθους:
• Άνθρωπος: Αύξηση του πληθυσμού και βελτίωση της δημογραφικής του σύνθεσης με τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας με πολλαπλασιαστικά οφέλη, όπως είναι η βελτίωση των εισοδημάτων των κατοίκων μέσα από την έξυπνη παροχή εργασίας, υποδομών, υπηρεσιών κλπ.
• Ανάπτυξη: Προώθηση ενός ισορροπημένου, μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης προσαρμοσμένου στη φυσιογνωμία του χώρου και τις δυνάμεις της περιφέρειας, που να τονώνει την κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική και πολιτισμική διάσταση.
• Φύση: Προστασία, διεύρυνση και αποκατάσταση των προστατευόμενων περιοχών και διασφάλιση της συνεκτικότητας των οικοτόπων με περιορισμό των διάσπαρτων δραστηριοτήτων.
• Τοπίο: Αξιολόγηση και ανάδειξη της ποιότητας του φυσικού και κτισμένου τοπίου και των πολιτισμικών στοιχείων της περιφέρειας, με οδηγίες αξιολόγησης του τοπίου και διαχείρισης των επεμβάσεων.
• Οικισμοί: Βελτίωση της συνοχής των οικισμών και του δομημένου περιβάλλοντος γενικότερα και συγκέντρωση της ανάπτυξης κυρίως περιφερειακά των. οικισμών.
• Γεωργία: Διαφύλαξη της αγροτικής γης με κίνητρα για στήριξη της πράσινης καινοτομίας, της αγροτικής οικονομίας και της παραγωγής των τοπικών προϊόντων μέσα από μια νέα προσέγγιση στην ανάπτυξη.
• Κλίμα: Αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και περιορισμός των επιπτώσεων από τους τομείς της ενέργειας, των κατασκευών και των μεταφορών.
Πρόταση ενδυνάμωσης των πυρήνων
Το ΕΤΕΚ εισηγείται την αποφυγή δημιουργίας θυλάκων νέων αναπτύξεων και εξάπλωσης υπηρεσιών και οικοδομών εκτός των ορίων των κοινοτήτων και υποδεικνύει πως αντιθέτως απαιτούνται μέτρα συμπλήρωσης και ενδυνάμωσης των πυρήνων των κοινοτήτων.
Το Επιμελητήριο τάσσεται κατά της αλόγιστης επέκτασης ζωνών ανάπτυξης εκτός αν τεκμηριώνεται και τονίζει πως πρέπει να λαμβάνονται καθοριστικά υπόψη, οι δυνατότητες εξυπηρέτησης με δημόσιες υπηρεσίες, η αποφυγή διείσδυσης σε γεωργική γη, η μη επέκταση κοντά σε οχληρές χρήσεις και η αποφυγή επηρεασμού του φυσικού περιβάλλοντος. Είναι παράδοξο να διευρύνονται οι οικιστικές ζώνες στην περιφέρεια των οικισμών όταν υπάρχει συνεχής μείωση του πληθυσμού των ορεινών κοινοτήτων, παρατηρεί το ΕΤΕΚ.
Η ομάδα του ΕΤΕΚ υποδεικνύει επίσης, πως λόγω του ιδιαίτερου ανάγλυφου και του τοπίου της περιφέρειας, αλλά και της ανάγκης για την αποφυγή οικιστικής εξάπλωσης εκτός ορίων των κοινοτήτων, η περιοριστική πολιτική για τη μεμονωμένη κατοικία ενδείκνυται να μετατραπεί σε απαγορευτική και να μην υπόκειται σε διακριτική ευχέρεια. Για ιδιοκτήτες αγροτικής γης με ανάγκη ιδιοκατοίκησης, το ΕΤΕΚ θεωρεί πως μπορούν να διαμορφωθούν καινοτόμες πολιτικές μεταφοράς συντελεστή, επιδομάτων και δανείων για εγκατάσταση εντός των χωρικών ορίων των κοινοτήτων.
Το Επιμελητήριο θεωρεί επίσης πως η βελτίωση της παροχής διαδικτύου θα ενθαρρύνει την εξ’ αποστάσεως εργασία ενισχύοντας τα κίνητρα για βραχυπρόθεσμη ή και μακροπρόθεσμη εγκατάσταση εταιρειών παροχέων υπηρεσιών στις ορεινές περιοχές.
Τάσσεται επίσης υπέρ ουσιαστικής και ευρείας επέκτασης των προνοιών για την άσκηση αισθητικού ελέγχου σε όλες τις αναπτύξεις στις ορεινές περιοχές. Ιδιαίτερα μέσα στα χωρικά όρια ιστορικών οικισμών ή και σε χαρακτηριστικές περιοχές φυσικού τοπίου, εισηγείται όπως εφαρμοστούν νομοθετικές και πολεοδομικές πρόνοιες όμοιες αυτών που ισχύουν σε Περιοχές Ειδικού Χαρακτήρα (ΠΕΧ), με το διορισμό ειδικής επιτροπής Αισθητικού Ελέγχου Ορεινών Κοινοτήτων που να εποπτεύει και εγκρίνει τις μελέτες που θα υποβάλλονται για αδειοδότηση.
