Ο Γιάννης Χριστοφίδης γράφει για την ελευθερία και πως αυτή πρέπει να νοείται…
Η πιο πάνω φράση, που κατέστη παροιμιώδες ρητό και απόφθεγμα, έγινε γνωστή στον ελληνικό χώρο από τον Ρήγα Φεραίο-Βελενστινλή, όταν προετοίμαζε τον επαναστατικό ξεσηκωμό των Ελλήνων κατά της Τουρκικής σκλαβιάς το 1821, με τις επαναστατικές του προκηρύξεις και τον θρυλικό του Θούριο «Ως πότε παλληκάρια να ζούμε στα στενά…Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή…». Φυσικά η επιγραμματική αυτή φράση, ίσως να μην ήταν ολότελα δική του, αλλά κατά μια άποψη φαίνεται, ότι τη δανείστηκε από τον Ελβετό γιατρό και λόγιο, Άλμπρεχτ Φον Χάλερ, που αναφέρει σε ένα ποίημα του το 1734, ότι «αν κανείς έχει τη δυνατότητα να συλλογάται ελεύθερα, συλλογάται καλά». Φυσικά αν λάβουμε υπ΄ όψη μας, ότι εκείνη την εποχή εκτός από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυριαρχούσαν και άλλα απολυταρχικά καθεστώτα, η δυνατότητα να συλλογάται κανείς ελεύθερα, δεν ήταν εύκολη υπόθεση, γιατί «όλα τα έσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά».
Παρ’ όλα αυτά, αναλύοντας αυτό το γνωμικό θα διαπιστώσουμε ότι κάτι του λείπει. Εκτός και αν θεωρείται ότι το εννοεί. Δηλαδή του χρειάζεται να προστεθεί ακόμα μια λέξη, για να είναι πιο ολοκληρωμένο. Η λέξη ορθά. Έτσι θα γίνει «όποιος ελεύθερα και ορθά συλλογάται, συλλογάται καλά». Αυτό σημαίνει ότι μονάχα ο ελεύθερος συλλογισμός δεν αρκεί, για να διαπιστώσει κάποιος, ότι συλλογάται καλά. Χρειάζεται να είναι και ορθός! Πέρα απ΄αυτό όμως, μπορεί κάποιος διευρύνοντας την ανάλυση, να διερωτηθεί. Και ποιός είναι ο ορθός συλλογισμός; Ορθός συλλογισμός είναι αυτός, που όταν πραγματοποιηθεί, θα φέρει καλά αποτελέσματα. Και τα καλά αποτελέσματα είναι, η ειρήνη και όχι η καταστροφή, η νίκη και όχι η ήττα, η αξιοπρέπεια και όχι η ατίμωση, η θυσία και όχι η σκλαβιά. Αυτά τα αποτελέσματα ισχύουν φυσικά όχι μόνο στον υλικό κόσμο, αλλά και στον πνευματικό. Ο Νόμος του Θεού, αλλά και ο ανθρώπινος, μας διδάσκει αλλά και μας επισημαίνει, ότι η οποιαδήποτε ελευθερία έχει τα όρια της. Η ελευθερία ενός ανθρώπου ή και ενός κράτους, φθάνει μέχρις εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Και η καταπάτηση της δημιουργεί προβλήματα δαιδαλώδη, δυσεπίλυτα και ανεξέλεγκτα.
Όταν ο ποιητής μας Ανδρέας Κάλβος, έγραφε ότι «θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», εννοούσε ότι η ελευθερία, που είναι συνάμα και Θείο δώρο, δεν είναι μονάχα απόφαση επιδίωξης όταν χάνεται, αλλά κατ΄εξοχήν αρετή, που μέσω της τόλμης μετατρέπεται σε ευθύνη και αποστολή, τόσο έναντι του εαυτού μας όσο και έναντι της πατρίδας μας. Σε ένα διαφορετικό πλάνο θα μπορούσαμε να πούμε, ότι ο άνθρωπος «είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος», όπως αναφέρει και ο Γάλλος φιλόσοφος, Ζαν Πωλ Σαρτρ. Όχι όμως με το δικαιολογητικό ότι ο άνθρωπος είναι «ασυγχώρητα μόνος του» ή επειδή «δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του», αλλά με την έννοια, ότι αν ο άνθρωπος δεν είναι ικανός να κάνει ορθή χρήση της ελευθερίας του και αυτό συμβαίνει συχνά, τότε πραγματικά η ελευθερία γίνεται γι’ αυτόν καταδίκη και σκλαβιά και όχι προνόμιο και ευλογία. Αν δεν υπάρχουν οι πιο πάνω προδιαγραφές, ίσως τελικά να μην αξίζουμε αυτής της ελευθερίας, που υποτίθεται ότι συνεχώς την ποθούμε και την αναζητούμε! Ίσως κάποιοι που γεννήθηκαν σκλάβοι και δε γνώρισαν την ελευθερία, συνήθισαν τη σκλαβιά, βολεύτηκαν στη σχετική της σιγουριά και προτίμησαν να μείνουν για πάντα σκλάβοι! Ίσως πάλι, κάποιοι άλλοι να γεννήθηκαν μέσα σε μια παρεξηγημένη ελευθερία, γεύτηκαν τους «γλυκούς» καρπούς της παρανομίας της και επέλεξαν στο τέλος το δρόμο της εύκολης ζωής, της ανώδυνης ανέλιξης και της ευτελούς πρόσκαιρης επιτυχίας…
