Μπορούμε ακόμα να νιώσουμε τον στόμφο του δασκάλου όταν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού προσπαθούσε να μας μεταδώσει το μεγαλείο του έθνους. Είχαν περάσει αιώνες από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, αλλά παπαγαλίζαμε το «σώπασε κυρά δέσποινα και μην πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ‘ναι» και με κάποιο περίεργο τρόπο το πιστεύαμε. Το 1453 δεν μας πτοούσε ως μια πολύ μακρινή ημερομηνία. Αντίθετα. Μια μεγαλειώδης ιστορική ήττα μετατρεπόταν στη συνείδησή μας σε μελλούμενη νίκη, σε εθνικό μεγαλείο. Κι αυτό μας έκανε και το 1974 να πιστεύουμε πως όσα χρόνια κι αν περάσουν κάποτε θα γίνουν δικά μας αυτά που χάσαμε. Όσο η Αγία Σοφία έστεκε όρθια, μπορούσαμε να ελπίζουμε πως θα την πάρουμε πίσω μαζί με όλες τις άλλες χαμένες πατρίδες.
Και τώρα; «Εσωτερικό ζήτημα της Τουρκίας», διαμηνύει o Ερντογάν. Εκτός από τον ελληνισμό, ίσως κι οι υπόλοιποι λαοί έτσι να το αντιμετωπίζουν, γι’ αυτό και παρακολουθούν χωρίς καμία πρόθεση παρέμβασης ή έστω μιας απλής καταδίκης. Ιστορικοί αναφέρουν παραδείγματα ναών που άλλαξαν θεότητα και μετατράπηκαν σε κάτι άλλο: «Ο Παρθενώνας έγινε ναός της Παρθένου, το Πάνθεον στη Ρώμη εκκλησία της Παναγίας και των Μαρτύρων, ο ναός της Αφροδίτης στην Αφροδισιάδα εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ…». Συμβαίνουν αυτά. Εκτός από την Παναγιά, σωπαίνουν κι οι διεθνείς οργανισμοί. Έτσι κι αλλιώς, για λόγου τους, αυτό που έχει σημασία είναι να προστατευτεί το μνημείο σαν πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Τα υπόλοιπα είναι ψιλά γράμματα στην ιστορία των εθνών. Κι η σύζυγος Ερντογάν υπόσχεται πως θα διαφυλάξουν το μνημείο σαν κόρη οφθαλμού. Όσο για τους φανατικούς, δεν τους πειράζει που θα προσεύχονται στον Αλλάχ σε ένα ναό που φέρει την ονομασία της Αγίας Σοφίας. Ακόμα κι αυτό ενισχύει την υπεροχή τους. Μόνο κάποιοι διανοούμενοι όπως ο Ορχάν Παμούκ δηλώνουν πως αυτό είναι το τέλος του κοσμικού κράτους. Ποιο κοσμικό κράτος όμως με τόσες χιλιάδες αντιφρονούντες στις φυλακές, με τα ανθρώπινα δικαιώματα να παραβιάζονται καθημερινά;
Η Ελλάδα δέχεται κι αυτή την πρόκληση σιωπηρά. Ο στόμφος των δασκάλων στα σχολεία δεν είναι πια ο ίδιος, δεν μπορεί να είναι. Στα νέα παιδιά το 1453 είναι μια πολύ μακρινή ημερομηνία για να τα παρηγορεί πως κάποτε όλα αυτά που έχουν κατακτηθεί θα γίνουν κάποια στιγμή δικά μας. Ακόμα και το 1974 είναι για αυτά πολύ μακρινό. Ξεμακραίνει ακόμα και για αυτούς που έζησαν τα γεγονότα, που έφυγαν προσωρινά και μετράνε 46 χρόνια στην προσφυγιά.
