Στο βυθό της θάλασσας κατέληξαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κατά την αγωνιώδη προσπάθειά τους να διαφύγουν του πολέμου ή να βρουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Πέρα από 27.000 πρόσφυγες και μετανάστες χάθηκαν τα τελευταία εννιά χρόνια στη Μεσόγειο, με τον αριθμό τους να εκτιμάται ότι είναι κατά πολύ μεγαλύτερος λόγω των «αόρατων» ναυαγίων. Τα λείψανα πέρα των 12.000 ανθρώπων αγνοούνται, ενώ άλλα ανασύρονται στην στεριά χωρίς να μπορούν να ταυτοποιηθούν, ανάμεσά τους και 500 παιδιών κάτω των 5 ετών στα νερά της ανατολικής Μεσογείου.
Με αφορμή το πολύνεκρο ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου, ο «Φ» παρουσιάζει στοιχεία από την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ και από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, που αναδεικνύουν ότι η Μεσόγειος έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο νεκροταφείο.
Από την αρχή του έτους έως τις 18/6/2023, έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο 1.159 πρόσφυγες και μετανάστες. Τα τραγικά στατιστικά στοιχεία καταγράφονται και τα προηγούμενα χρόνια. Πέρσι, σύμφωνα με την Υπάτη Αρμοστεία, καταμετρήθηκαν 2.439 νεκροί και αγνοούμενοι (και 159.410 αφίξεις). Το 2021, 3.231 νεκροί και αγνοούμενοι (και 123.318 αφίξεις). Το 2020, 1.881 νεκροί και αγνοούμενοι (και 95.774 αφίξεις). Το 2019, 1.510 νεκροί και αγνοούμενοι (και 123.663 αφίξεις). Το 2018, 2.277 νεκροί και αγνοούμενοι (και 141.472 αφίξεις). Το 2017, 3.139 νεκροί και αγνοούμενοι (και 185.139 αφίξεις). Το 2016, 5.096 νεκροί και αγνοούμενοι (και 373.652 αφίξεις). Το 2015, 3.771 νεκροί και αγνοούμενοι (και 1.032.408 αφίξεις).
Οι αφίξεις προσφύγων και μεταναστών από την έναρξη του έτους έως τις 18 Ιούνιου 2023 στα μεσογειακά κράτη της Ευρώπης ανήλθαν, σύμφωνα με την Υπάτη Αρμοστεία, στις 76.233, σχεδόν όλες (74.419) μέσω της Μεσογείου Θάλασσας. Στην Ιταλία έφτασαν 56.285 άνθρωποι, στην Ισπανία 11.141, στην Ελλάδα 6.960, στην Κύπρο 1.735 και στη Μάλτα 112.
Ως προς τη χώρα προέλευσης των προσφύγων και μεταναστών, εκτιμάται με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, ότι έως και τον περασμένο Μάιο ήταν πρώτη η Τυνησία με 37.688 (19.4%) ανθρώπους. Ακολουθούν η Αίγυπτος 36.648 (18.9%), το Μπαγκλαντές 28.229 (14.5%), η Συρία 18.623 (9.6%), η Ακτή Ελεφαντοστού 17.881 (9.2%), το Αφγανιστάν 14.122 (7.3%), η Γουινέα 13.785 (7,1%), το Πακιστάν 10.737 (5.5%), άλλες χώρες 9.714 (5%) και η Ερυθραία 6.933 (3,6%).
Ανάλογα είναι και τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, ο οποίος εκτιμά ότι τουλάχιστον 27.565 πρόσφυγες και μετανάστες αγνοούνται στη Μεσόγειο από το 2014. Από αυτούς, οι 21.312 χάθηκαν στην κεντρική Μεσόγειο, οι 3.351 στη δυτική και οι 2.370 στην ανατολική Μεσόγειο.
Η κεντρική Μεσόγειος αποτελεί την πιο θανατηφόρα οδό διέλευσης προσφύγων και μεταναστών ανά τον κόσμο, αναφέρει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, καταγράφοντας περισσότερους από 17.000 θανάτους και εξαφανίσεις από το 2014. Αυτό αποδίδεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως η πολυήμερη διάρκεια του ταξιδιού, τα ολοένα και πιο επικίνδυνα μοτίβα λαθρεμπορίου, τα κενά στην έρευνα και διάσωση. «Οι μετανάστες συχνά διασχίζουν την κεντρική Μεσόγειο με μη αξιόπλοα, υπερφορτωμένα σκάφη. Πολλά από αυτά, ενδέχεται να δρομολογηθούν ταυτόχρονα, περιπλέκοντας σημαντικά τις προσπάθειες έρευνας και διάσωσης».
Υπογραμμίζεται, δε, ότι η κεντρική Μεσόγειος αποτελεί τη διαδρομή με τις περισσότερες εξαφανίσεις. «Είναι πιθανό ότι πολλοί περισσότεροι θάνατοι παραμένουν μη καταγεγραμμένοι», υπογραμμίζεται. Στοιχεία του οργανισμού από το 2014, υποδηλώνουν ότι τα λείψανα περισσότερων από 12.000 ανθρώπων έχουν χαθεί σε αυτές τις θάλασσες. «Υπάρχουν, επίσης, ισχυρές ενδείξεις ότι πολλά ναυάγια είναι «αόρατα». Οι βάρκες που βρίσκονται σε κίνδυνο εξαφανίζονται χωρίς επιζώντες και επομένως δεν καταγράφονται». Για παράδειγμα, αναφέρει ο οργανισμός, έχει καταγράψει «εκατοντάδες ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν στις ακτές της Λιβύης που δεν συνδέονται με κανένα γνωστό ναυάγιο».
Σχετικά με τη δυτική Μεσόγειο, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης υπογραμμίζει ότι περισσότεροι από 2.000 θάνατοι και εξαφανίσεις προσφύγων και μεταναστών έχουν καταγραφεί στα ύδατά της από το 2014. «Η συντριπτική τους πλειοψηφία αφορά ναυάγια στο υπερπόντιο δρομολόγιο προς την ισπανική ηπειρωτική χώρα. Ωστόσο, οι χερσαίες διελεύσεις προς τους ισπανικούς θύλακες Μελίγια και Θέουτα είναι επίσης επικίνδυνες».
Περίπου 1.700 θάνατοι και εξαφανίσεις έχουν καταγραφεί και στην ανατολική Μεσόγειο από το 2014, με σχεδόν τους μισούς από αυτούς (803) να έχουν σημειωθεί το 2015. «Σε σύγκριση με τις άλλες διαδρομές στη Μεσόγειο, ένα υψηλότερο ποσοστό λειψάνων ανθρώπων ανασύρεται και μεταφέρεται στην ξηρά, με σχεδόν 1.200 τεκμηριωμένα από το 2014. Αυτό σημαίνει ότι οι ταυτότητες και τα προφίλ όσων πεθαίνουν είναι πιο γνωστά. Οι θάνατοι σχεδόν 500 παιδιών έχουν καταγραφεί στη διαδρομή της ανατολικής Μεσογείου από το 2014, πολλοί από τους οποίους ήταν κάτω των 5 ετών. Οι θάνατοι 266 γυναικών και 273 ανδρών έχουν επίσης τεκμηριωθεί σε αυτή τη διαδρομή, πολλοί από τους οποίους ήταν από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν».
Χάθηκε στη θάλασσα, βοηθώντας συνεπιβάτιδά του
Δεν είναι απόλυτος ο αριθμός των 27.000 νεκρών και αγνοουμένων, αφού στηρίζεται σε υπολογισμούς στη βάση των μαρτυριών των επιζώντων, αναφέρει στον «Φ» η λειτουργός επικοινωνίας της Υπάτης Αρμοστείας στην Κύπρο, Αιμιλία Στροβολίδου. Επί παραδείγματι, είπε, στο πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου και βάσει των αναφορών των διασωθέντων, ταξίδευαν από 500 έως 750 άνθρωποι. Επιβεβαιώθηκαν ως νεκροί μόνο 81 των οποίων ανασύρθηκαν οι σοροί τους. «Όσοι βρίσκονταν στο κατάστρωμα πάνω, δεν ήταν δυνατό να γνωρίζουν πόσοι άνθρωποι είναι πιο κάτω ή στα αμπάρια».
Υπάρχει περίπτωση πολύ περισσότεροι άνθρωποι να έχουν χαθεί στη θάλασσα, με μικρές βάρκες ή σε άγνωστα ναυάγια, εκτιμά η κ. Στροβολίδου. «Κανείς δεν γνωρίζει. Μόνο στη βάση των στοιχείων και υπολογισμών». Πάντως, είπε, στην Κύπρο εξ όσων γνωρίζουν δεν έχουν σημειωθεί ναυάγια με πρόσφυγες και μετανάστες. «Έχουμε από πέρσι έναν αγνοούμενο, ο οποίος χάθηκε στη διάρκεια της προσπάθειάς του να βοηθήσει μια γυναίκα που ήταν στο πλοιάριο. Όμως, τον έχασαν», είπε.
Οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες που φτάνουν στην Κυπριακή Δημοκρατία, είπε, έχουν έρθει μέσω των κατεχομένων. «Μπορεί να έφτασαν με μικρές βάρκες από τη θάλασσα που δεν ελέγχεται από τη Δημοκρατία, κάποιοι φτάνουν στα κατεχόμενα έχοντας εξασφαλίσει βίζα π.χ. εργασίας ή σπουδών και τελικά περνούν στις ελεύθερες περιοχές, όπου υποβάλουν αίτηση ασύλου».
Σύμφωνα με τα δεδομένα της Υπάτης Αρμοστείας στην Κύπρο, η χώρας μας έχει υποδεχθεί αυξημένο αριθμό προσφύγων, ιδιαίτερα από τη Συρία. Από το 2002 έως το τέλος Μαΐου 2023, έχουν καταγραφεί 16.775 άτομα ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας, εκ των οποίων 2.728 έχουν πάρει καθεστώς πρόσφυγα και 14.047 καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.
Φέτος (έως τον Μάιο), υπέβαλαν αίτηση ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία 4.828 άτομα. Συνολικά, εκκρεμούν 30.357 αιτήσεις ασύλου και 4.968 προσφυγές στο Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας (μέχρι τέλη Μαρτίου).
Έως τις 4 Ιουνίου 2023, 18.551 πρόσφυγες από την Ουκρανία έχουν έρθει στην Κύπρο με καθεστώς προσωρινής προστασίας. Περίπου 110 πρόσφυγες βρίσκονται υπό την εντολή της Υπάτης Αρμοστείας στα κατεχόμενα εδάφη.
Το 2022 συνολικά 925 ασυνόδευτα και χωρισμένα από τους κηδεμόνες τους παιδιά, ζήτησαν άσυλο στην Κυπριακή Δημοκρατία. Φέτος (έως τον Μάιο) υπέβαλαν αίτηση ασύλου 160 παιδιά.
