Η διεύρυνση της Ε.Ε. τις περασμένες δεκαετίες συνέβαλλε αναμφισβήτητα στην ανάκτηση της γεωπολιτικής της ισχύος. Σήμερα, ωστόσο, το μεγάλο ζητούμενο για την Ε.Ε. είναι το κενό που φαίνεται να χωρίζει τα μέλη της, αναφορικά με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Παραμένει το Κράτος – Δικαίου και ο νομικός Πολιτισμός σημείο αναφοράς και συνεκτικός κρίκος για την μεγάλη Ευρωπαϊκή οικογένεια; Το παράδειγμα της Ρουμανίας δίνει μια μάλλον απαισιόδοξη απάντηση.
Πριν λίγες μέρες ο Ισραηλινός επιχειρηματίας Beny Steinmetz επισκέφθηκε την Κύπρο. Ένα Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης της Ρουμανίας έγινε αφορμή για την προσωρινή του κράτηση. Μια από τις πολλές υποθέσεις συνεργασίας μεταξύ των Διωκτικών Αρχών θα μπορούσε να υποθέσει κανείς. Όμως η υπόθεση του Steinmetz κρύβει μέσα της ένα βαθύτερο και πολύ πιο ουσιαστικό ζήτημα, αυτό του σεβασμού των δικαιωμάτων και της ποιότητας της Δικαιοσύνης, σε ορισμένες από τις νεότερες χώρες-μέλη της Ε.Ε.
Την 1η Ιανουαρίου 2007 η Ρουμανία εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι προσδοκίες των κατοίκων της χώρας είναι τεράστιες. Ένα κύμα ενθουσιασμού καλύπτει από άκρη σε άκρη την πολύπαθη πρώην Σοσιαλιστική Δημοκρατία. 16 χρόνια μετά, ένας από τους βασικούς πυλώνες της Δημοκρατίας στη χώρα, η Δικαιοσύνη δείχνει ακόμη να νοσεί βαριά.
Παρά τα εργαλεία και τους μηχανισμούς που έχει διαθέσει στη Ρουμανία η Ε.Ε., η διαφθορά, καθώς και η εξάρτηση της Δικαιοσύνης από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα αποτελούν τα μεγαλύτερα και ανθεκτικότερα αγκάθια για την ουσιαστική εναρμόνισή της με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Σύμφωνα με τους δείκτες της Διεθνούς Διαφάνειας του 2020, η Ρουμανία καταλάμβανε μια από τις πρώτες θέσεις στη διαφθορά, ενώ έναν χρόνο αργότερα, τον Μάιο του 2021, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασε τη βαθύτατη ανησυχία του για μια σειρά νομικών -κατ’ επίφαση- μεταρρυθμίσεων, οι οποίες αποτελούσαν ουσιαστικά οπισθοδρόμηση, σχετικά με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, αποκλίνοντας σημαντικά από το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.
Η καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Τον Ιούλιο του 2018, η Επικεφαλής Εισαγγελέας της Εθνικής Διεύθυνσης ενάντια στη Διαφθορά, της Ρουμανίας, Laura Codruța Kövesi, αποπέμπεται από το σώμα, μετά από αίτημα του -τότε- Υπουργού Δικαιοσύνης. Αιτία στάθηκε η δημόσια αντίθεση της Kövesi στις νομοθετικές ρυθμίσεις που εισήγαγε η Κυβέρνηση της Ρουμανίας, καθώς αποδυνάμωναν ακόμη περισσότερο την ανεξαρτησία των Δικαστικών λειτουργών. Η καρατόμηση της Kövesi, προκαλεί κύμα αντιδράσεων, αλλά και την ανησυχία της Διεθνούς κοινότητας, η οποία παρακολουθεί την ωμή παρέμβαση της πολιτικής εξουσίας στα θεμέλια της Δικαιοσύνης. Τον Δεκέμβριο του 2018, η Kövesi προσφεύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ισχυριζόμενη πως η χώρα της παραβίασε το δικαίωμά της στην ελευθερία στην έκφραση, καθώς και το δικαίωμα σε δίκαιη Δίκη. Στις 5 Μαΐου 2020, το Δικαστήριο αποφασίζει ομόφωνα πως η Ρουμανία καταπάτησε -και μάλιστα βάναυσα- τα θεμελιώδη αυτά δικαιώματά της. Το σθένος με το οποίο αντιμετώπισε τους διώκτες της, τη βοήθησε να γίνει η πρώτη γυναίκα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Εργοστάσιο έκδοσης Ευρωπαϊκών Ενταλμάτων
Εκτός από «Μέκκα» της διαφθοράς και της εξαρτημένης από συμφέροντα Δικαιοσύνης, η Ρουμανία διεκδικεί και τον τίτλο της «πρωταθλήτριας» στην έκδοση Ευρωπαϊκών Ενταλμάτων Σύλληψης (ΕΕΣ). Μόνο μέσα σε μια χρονιά, το 2019, εξέδωσε 1.373 Ευρωπαϊκά Εντάλματα Σύλληψης, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση πίσω από την Πολωνία. Από αυτά εκτελέστηκαν λιγότερα από τα μισά (655), γεγονός ενδεικτικό της δυσπιστίας των υπολοίπων κρατών απέναντι στις δικαστικές αποφάσεις και τις διώξεις που ασκούνται στη χώρα.
Η υπόθεση Steinmetz θα εκδικαστεί σύντομα και από την Κυπριακή Δικαιοσύνη, η οποία είναι αδύνατο να κλείσει τα μάτια τόσο στο βεβαρυμμένο ιστορικό της Ρουμανίας, όσο και στην πληθώρα αποφάσεων και στοιχείων που καταδεικνύουν πως ο Steinmetz έχει πέσει θύμα μιας δικαστικής σκευωρίας με πολιτικά κίνητρα. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει και το σχετικό πόρισμα της Interpol, που αποφάσισε να ανακαλέσει την Ερυθρά Αγγελία που είχε εκδώσει, ακυρώνοντας το αίτημα της Ρουμανίας (συμβαίνει σπάνια). Σημειώνεται πως η Ελλάδα, με απόφαση του αρμόδιου δικαστηρίου, όχι μόνο αρνήθηκε την έκδοση του Steinmetz, αλλά υπογράμμισε πως ο Steinmetz στερήθηκε το δικαίωμα σε δίκαιη Δίκη, καθώς και ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος διακριτικής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, σε περίπτωση που παραδοθεί στις Ρουμανικές Αρχές. H απόφαση της Ελληνικής Δικαιοσύνης ελήφθη ύστερα από διεξοδική έρευνα και πληθώρα επιστολών προς τις Ρουμανικές Αρχές, οι οποίες προφανώς έστειλαν ανεπαρκείς και μη πειστικές απαντήσεις. Στην περίπτωση της Ιταλίας, οι Αρχές πήραν ακόμη πιο δραστικά μέτρα κατά του Εντάλματος της Ρουμανίας. Το ακύρωσαν στην πράξη, ενημερώνοντας μάλιστα τους Ρουμάνους για την άρση ακόμη και της σχετικής ειδοποίησης από το ιταλικό σύστημα ειδοποιήσεων, ώστε να μην υπάρξει στο μέλλον η οποιαδήποτε όχληση στην μετακίνηση του Steinmetz στην Ιταλία.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι αλλεπάλληλες και σύνθετες. Αφορούν το πολιτικό της μέλλον, την κοινωνική της ευημερία και την οικονομική της ανάπτυξη. Ωστόσο οι πιο σημαντικές είναι αυτές που αφορούν στη συνοχή της. Η εμβάθυνση και η εναρμόνιση των μελών της με τις αρχές και τις αξίες της, με τον ευρωπαϊκό νομικό Πολιτισμό, θα είναι καθοριστικές για την επόμενη μέρα. Ας μην ξεχνάμε πως η περίπτωση του Steinmetz δεν αποτελεί την «παιδική ασθένεια» ενός μέλους της. Είναι μια διαρκής, δομική απειλή στα θεμέλιά της.
*Δημοσιογράφος, μέλος της ΕΣΗΕΑ
