Σημαντικές εξελίξεις και ιστορικά υψηλές επενδύσεις καταγράφονται στον υδατικό τομέα της Κύπρου, με τρεις βασικούς άξονες να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον: συντήρηση και αναβάθμιση φραγμάτων, ενίσχυση των υποδομών μέσω κινητών και μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης, καθώς και μεταρρυθμίσεις στη διακυβέρνηση των υδάτινων πόρων. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) εξασφάλισε για την επόμενη τριετία κονδύλια που ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, ενώ μόνο μέσα στα δύο τελευταία χρόνια δόθηκαν περισσότερα από ό,τι σε ολόκληρη τη δεκαετία που προηγήθηκε.
Στις προτάσεις προϋπολογισμού για το έτος 2026 περιλαμβάνονται συνολικά έργα πέραν των €200 εκατ. Συγκεκριμένα, €142 εκατ. για την αγορά ύδατος, το μεγαλύτερο ποσό για την παραγωγή αφαλατωμένου νερού που προτάθηκε ποτέ στους προϋπολογισμούς. €1 εκατ. ως έκτακτες χορηγίες στις Κοινότητες για έργα μείωσης απωλειών και επίλυσης προβλημάτων ύδρευσης. €26 εκατ. για εκτέλεση υδατικών έργων από τον προϋπολογισμό του ΤΑΥ. €40 εκατ. για εκτέλεση υδατικών έργων που συγχρηματοδοτούνται από ΕΕ (στον Προϋπολογισμό της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης).
Ξεκίνησαν εργασίες συντήρησης στα φράγματα
Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) έχει ήδη ξεκινήσει ή προγραμματίσει τη συντήρηση και υλοποίηση απαραίτητων έργων σε όλα τα μεγάλα φράγματα της Κύπρου. Από το 2024 εκπονήθηκε ειδική έκθεση, η οποία εντόπισε και ιεράρχησε, βάσει προτεραιότητας, τα αναγκαία βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα έργα. Για την περίοδο 2025-2027 έχουν προβλεφθεί αυξημένα κονδύλια στον προϋπολογισμό του ΤΑΥ.
Σε φράγματα με εξειδικευμένα τεχνικά προβλήματα πραγματοποιήθηκαν επαφές με διεθνείς εμπειρογνώμονες και αναμένονται εξελίξεις το 2026.
Για την ενίσχυση της τεχνικής αυτονομίας του ΤΑΥ, προγραμματίζεται: η προμήθεια συσκευής για εφαρμογή ενέσιμων εποξικών σε κατασκευές σκυροδέματος (π.χ. τοιχώματα σηράγγων, πύργοι υδροληψίας), και η απόκτηση γεωτρύπανου και κινητής μονάδας παραγωγής ενεμάτων για γεωτρήσεις και τσιμεντενέσεις. διερευνητικών γεωτρήσεων, τοποθέτησης ανοικτών πιεζομέτρων και άλλων συναφών εργασιών που στο παρελθόν το ΤΑΥ εκτελούσε. Έχει τεθεί ως βραχυπρόθεσμος στόχος η ικανότητα του ΤΑΥ να δρα άμεσα και ανεξάρτητα, όπου κρίνεται αναγκαίο για εκτέλεση των εργασιών αυτών.
Με την εξασφάλιση των πιο πάνω, την ολοκλήρωση των προσλήψεων και την εκπαίδευση του εξειδικευμένου προσωπικού, αναμένεται σημαντική τεχνική και οικονομική αποδοτικότητα.
Μεγάλα υδατικά έργα σε εξέλιξη
Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων εκτός από τη συντήρηση των φραγμάτων συνεχίζει διάφορα άλλα έργα ενίσχυσης της υποδομής του που αφορούν τόσο σε έργα που αφορούν την ύδρευση όσο και σε έργα αξιοποίησης του ανακτημένου νερού που παράγεται από την τριτοβάθμια επεξεργασία λυμάτων. Μάλιστα, για τα πλείστα εξ αυτών έχει εξασφαλιστεί συγχρηματοδότηση από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς έχουν ενταχθεί είτε στο Πρόγραμμα ΘΑλΕΙΑ 2021-2027 είτε στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα σημαντικότερα:
• Υδατικό Έργο Βασιλικός – Λευκωσία συνολικού κόστος €70 εκατ. Η Φάση Α του έργου συνολικού κόστους €46 εκατ. έχει μπει στην τελική φάση ολοκλήρωσης καθώς έχει προκηρυχθεί το τελευταίο κατασκευαστικό έργο (Αντλιοστάσιο Κοφίνου), με την κατασκευή του οποίου θα δοθεί η ευκαιρία μεταφοράς ολόκληρης της ποσότητας που παράγεται στη Μονάδα Αφαλάτωσης Βασιλικού στην αστική Λευκωσία. Με την ολοκλήρωση των διαδικασιών απαλλοτρίωσης εντός του 2026 αναμένεται να προχωρήσει και η Φάση Β του έργου για τη μεταφορά του νερού στις κοινότητες της Δυτικής Λευκωσίας.
• Υδατικό Έργο Κοκκινόκρεμμος συνολικού κόστους €32 εκατ. Το ΤΑΥ βρίσκεται στη διαδικασία αξιολόγησης προσφορών για την κατασκευή ακόμη 2 δεξαμενών στο ύψωμα Κοκκινόκρεμμος, συνολικής χωρητικότητας 20.000 κυβικών μέτρων, οι οποίες θα ενισχύσουν περαιτέρω την αξιοπιστία παροχής πόσιμου νερού στην περιοχή της ελεύθερης Αμμοχώστου. Παράλληλα εντός του 2026 αναμένεται η προκήρυξη διαγωνισμών για την τοποθέτηση του αγωγού μεταφοράς και την κατασκευή του αντλιοστασίου στη Μονάδα Αφαλάτωσης Δεκέλειας.
• Έργο Χρήσης Ανακυκλωμένου Νερού Λάρνακας, συνολικού κόστους €26 εκατ. Το Φράγμα στην περιοχή Τερσεφάνου το οποίο θα χρησιμοποιείται για τη χειμερινή αποθήκευση του ανακτημένου νερού που παράγεται από το Σταθμό Επεξεργασίας Λυμάτων στη Λάρνακας έχει ολοκληρωθεί ενώ βρίσκεται υπό κατασκευή ο αγωγός μεταφοράς.
• Αντιπλημμυρικά Φράγματα Αραδίππου, συνολικού κόστους €20 εκατ. Η κατασκευή των φραγμάτων έχει ολοκληρωθεί και μπορούν να λειτουργήσουν ικανοποιώντας το βασικό λειτουργικό τους σκοπό που είναι η αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη περιοχών. Παράλληλα το Τμήμα προχωρεί στην προκήρυξη διαγωνισμού για την τοποθέτηση των συνδετικών αγωγών του έργου και των αγωγών μεταφοράς νερού προς την περιοχή Αναδασμού Αραδίππου ώστε να ικανοποιηθούν αρδευτικές ανάγκες.
• Αποχετευτικό Σύστημα Πόλις Χρυσοχούς, συνολικού κόστους €24 εκατ. Το ΤΑΥ μέσω παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών έχει εκπονήσει όλες τις απαιτούμενες μελέτες και αναμένεται εντός του 2026 να προκηρύξει διαγωνισμούς τόσο για την κατασκευή του αποχετευτικού δικτύου όσο και για το Σταθμό Επεξεργασίας Λυμάτων.
• Αντικατάσταση αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου (Φάση Α), συνολικού κόστους €16 εκατ. Το έργο βρίσκεται υπό κατασκευή και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2027.
• Αναβάθμιση Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Νερού (Διυλιστηρίων), συνολικού κόστους €7 εκατ. Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη και περιλαμβάνει την αναβάθμιση των διυλιστηρίων με την εγκατάσταση μονάδων επιτόπιας παραγωγής διοξειδίου του χλωρίου και μονάδων επεξεργασίας με φίλτρα ενεργού άνθρακα καθώς και την επέκταση της δυναμικότητας του διυλιστηρίου Ασπρόκρεμμου.
• Εγκατάσταση Συστήματος Παρακολούθησης και Ελέγχου του δικτύου του ΤΑΥ, συνολικού κόστους €7 εκατ. Το έργο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026. Αφορά στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένους συστήματος διαχείρισης της ποιότητας του νερού, της ζήτησης και της ενέργειας ενώ θα ενισχύσει παράλληλα το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σε περίπτωση αστοχίας.
Άλλες δύο κινητές μονάδες αφαλάτωσης στα σκαριά
Ως απάντηση στη λειψυδρία λόγω παρατεταμένης ανομβρίας, το ΤΑΥ υλοποιεί σειρά κινητών μονάδων αφαλάτωσης ώστε με τις κατάλληλες δράσεις να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας. Το ΤΑΥ εντός του 2025 έχει καταφέρει να ολοκληρώσει διαδικασίες προκήρυξης και ανάθεσης συμβάσεων για την εγκατάσταση των ακόλουθων Κινητών Μονάδων Αφαλάτωσης (ΚΜΑ):
• ΚΜΑ στη Μονή δυναμικότητας 15.000 κ.μ./ημέρα όπου έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν οι Μονάδες που παραχωρήθηκαν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
• ΚΜΑ στην Κισσόνεργρα δυναμικότητας 12.000 κ.μ./ημέρα. Η Σύμβαση ανατέθηκε τον Μάϊο και ο Ανάδοχος βρίσκεται στην τελική φάση για πλήρη παραγωγή.
• ΚΜΑ στις γεωτρήσεις του ποταμού Γαρύλλη. Η Σύμβαση υπογράφηκε τον Αύγουστο και οι εργασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.
• ΚΜΑ στο Λιμάνι Λεμεσού. Η Σύμβαση υπογράφηκε τον Αύγουστο και αναμένεται μέχρι τέλος του έτους να ολοκληρωθεί.
Επίσης, στις 30 Σεπτεμβρίου, το ΤΑΥ έχει καταφέρει να προκηρύξει τον 5ο Διαγωνισμό για την εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Αφαλάτωσης στην Επισκοπή δυναμικότητας 10.000 κ.μ./ημέρα.
Παράλληλα, προωθείται η υλοποίηση ακόμη δύο μονάδων με στόχο να τεθούν σε παραγωγή πριν την το καλοκαίρι του 2026 ώστε να συμβάλουν στην ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου.
Πέραν των μεγάλων αναπτυξιακών έργων που υλοποιεί το ΤΑΥ, βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικά έργα ενίσχυση της αγροτικής υπαίθρου τόσο για σκοπούς άρδευσης όσο και για ικανοποίηση των αναγκών ύδρευσης των κοινοτήτων.
Σύμφωνα με τον αναπτυξιακό προϋπολογισμού του ΤΑΥ οι εργασίες θα γίνουν σε έργα σε διάφορες επαρχίες της Κύπρου που αφορούν αρδευτικά, υδρευτικά και υποδομές ανακυκλωμένου νερού. Αρκετές από αυτές τις εργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει.
Ενδεικτικά, στα υδατικά έργα Νοτίου Αγωγού εντάσσονται μεγάλα κονδύλια για την υδατοπρομήθεια της ευρύτερης περιοχής Λεμεσού, ενώ ήδη βρίσκεται υπό υλοποίηση ο προγραμματισμός για εργασίες για αναβάθμιση του αρδευτικού έργου Κοκκινοχωρίων, των υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων του Αρδευτικού Δικτύου Ακρωτηρίου και η αντικατάσταση μέρους των υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων της Λάρνακας.
Στα υδατικά έργα Χρυσοχούς προχωρούν με αναβάθμιση του αρδευτικού δικτύου του κυβερνητικού υδατικού έργου Χρυσοχούς.
Σημαντική εξέλιξη είναι και τα υδατικά έργα Σολέας – Μαραθάσας. Ειδικότερα, προχωρά το Αρδευτικό Έργο Σολέας το οποίο περιλαμβάνει το Φράγμα Σολέας, κεντρικούς αγωγούς άρδευσης, υδατοδεξαμενές, αντλιοστάσια, αρδευτικά δίκτυα κ.λπ. Το Φράγμα βρίσκεται στη περιοχή Φλάσους και έχει χωρητικότητα 4,5 εκατ. κ.μ.. Οι περιοχές που θα αρδευτούν ανήκουν στις κοινότητες Λινού, Φλάσου, Κατύδατα, Ευρύχου, Κοράκου και Τεμπριά. Μέχρι σήμερα έχουν υλοποιηθεί κατασκευαστικές εργασίες που περιλαμβάνουν το φράγμα Σολέας, το φράγμα εκτροπής, τέσσερα αντλιοστάσια, τέσσερις δεξαμενές εξισορρόπησης, τη δεξαμενή Τεμπριάς, κύριους αγωγούς μεταφοράς συνολικού μήκους 8,5 χιλιομέτρων, τμήμα του πρωτεύοντος δικτύου καθώς και το αρδευτικό δίκτυο της κοινότητας Τεμπριάς. Το αρδευτικό δίκτυο των υπολοίπων κοινοτήτων (Ευρύχου, Κοράκου, Φλάσου, Λινού, Κατύδατα) θα υλοποιείται τμηματικά. Σύμφωνα με το Τμήμα, το έργο παρουσίασε σημαντική καθυστέρηση καθώς δεν έχει υλοποιηθεί το αρχικό Σχέδιο Αναδασμού με το οποίο θα δημιουργούνταν δρόμοι πρόσβασης στους οποίους θα τοποθετούντο οι αγωγοί. Ως εκ τούτου απαιτήθηκε ο πλήρης ανασχεδιασμός των αρδευτικών δικτύων και χρονοβόρες διαδικασίες απαλλοτριώσεων ιδιωτικής γης.
Άλλες εργασίες αφορούν το αρδευτικό δίκτυο του φράγματος των Λυμπιών, το δίκτυο αναδασμού Αραδίππου, τα αντιπλημμυρικά φράγματα Αραδίππου, την αναβάθμιση του Αγωγού ΚΥΕ Γερμασόγειας – Πολεμιδιών και πολλά άλλα έργα που αφορούν τις δράσεις που βρίσκονται στην Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων Τροόοδους, όπως το έργο Κάμπου, Τσακίστρας και Γερακιών, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε διυλιστήρια νερού.
Μεταξύ των έργων είναι και αυτά για που αφορούν τις Κοιλάδες Διαρίζου, Έζουσας και ευρύτερης περιοχής Πάφου, έργα στη δυτική Μεσαορία, στη Βυζακιά, βελτιώσεις σε κοίτες ποταμών.
Προκηρύσσονται μελέτες για μόνιμες μονάδες σε Λεμεσό και Ελεύθερη Αμμόχωστο, με ορίζοντα λειτουργίας έως το 2029. Θα λειτουργούν με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), σύμφωνα με τα νέα κριτήρια.
Δεδομένης της παρατεταμένης ανομβρίας αλλά και της προτεραιότητας που έθεσε η Κυβέρνηση για μόνιμη επίλυση του υδατικού, το ΤΑΥ προχωρεί πριν από το τέλος του έτους στους πρώτους διαγωνισμοί που αφορούν την υλοποίηση των προπαρασκευαστικών μελετών για την κατασκευή πρόσθετων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης ώστε αυτές να τεθούν σε λειτουργία έως το 2029. Οι μονάδες αυτές θα τοποθετηθούν στην Λεμεσό και στην Ελεύθερη Αμμόχωστο. Αναμένεται τις επόμενες μέρες το Υπουργικό Συμβούλιο να οριστικοποιήσει τις τελικές θέσεις που θα τοποθετηθούν στη βάση πολυκριτηριακής ανάλυσης που εκπόνησε το ΤΑΥ. Σημειώνεται πως σε αντίθεση με τις υφιστάμενες μονάδες αφαλάτωσης, για τις νέες μονάδες οι ανάδοχοι θα έχουν την υποχρέωση να της λειτουργούν και με την αξιοποίηση ΑΠΕ.
Σημαντικά είναι τα έργα που αφορούν χωριά και κοινότητες και τα οποία προγραμματίζονται να αρχίσουν εντός του 2025. Μεταξύ των έργων είναι η αντικατάσταση κεντρικών αγωγών, σε διάφορες περιοχές.
Αυτό που ξεχωρίζει όμως είναι η βελτίωση υδατοπρομηθειών χωριών, των οποίων τα δίκτυα παρέμεναν παραμελειμένα, με προϋπολογισμό που ξεπερνά τα €5 εκατ.
Σύμφωνα με το ΤΑΥ, τα €5 εκατ. προορίζονται να καλύψουν τις δαπάνες που αποσκοπούν στην κάλυψη τόσο της κυβερνητικής συνεισφοράς, όσο και της συνεισφοράς (κατατίθεται στα έσοδα του Κράτους) των ενδιαφερομένων Κοινοτήτων για την εκτέλεση διάφορων έργων για την βελτίωση των συστημάτων υδατοπρομήθειας τους Παγκύπρια.
Ενδεικτικά κάποια έργα αφορούν:
Επαρχία Λευκωσίας
-Αντικατάσταση υδρευτικού δικτύου στα Καλιάνα
-Κατασκευή νέας υδατοδεξαμενής στο Νικητάρι
– Αξιοποίηση γεώτρησης στα Σπήλια – Κούραλι
-Αντικατάσταση κατεστραμμένων διακοπτών και εγκατάσταση ρυθμιστή πίεσης στην Αγία Ειρήνη
-Αντικατάσταση αγωγών υδατοπρομήθειας στον Πεδουλά
-Κατασκευή νέας υδατοδεξαμενής στον Φαρμακά
-Κατασκευή νέας υδατοδεξαμενής στον Άγιο Επιφάνειο
-Αντικατάσταση των παλαιών αγωγών στην Περιστερώνα
Επαρχία Λάρνακας
-Αντικατάσταση παροχετευτικού αγωγού στον Ψευδά
-Κατασκευή υδατοδεξαμενής στο Καλό Χωριό
-Αντικατάσταση υδραντλίας με δύο νέες στο Αλεθρικό
Επαρχία Λεμεσού
-Αντικατάσταση παλαιών αγωγών στις Πάνω Πλάτρες
-Αξιοποίηση γεώτρησης στην Αγία Παρασκευή
-Κατασκευή υδατοδεξαμενής στην Αυδήμου
-Αξιοποίηση γεώτρησης στην Παρεκκλησιά
-Αντικατάσταση αγωγού μεταφοράς στο Πελένδρι
Επαρχία Πάφου
– Αντικατάσταση πεπαλαιωμένου δικτύου υδροδότησης στην κοινότητα Τάλας για καλύτερη ποιότητα νερού
Επίσης υπάρχει πρόνοια για κονδύλι άνω του €1,5 εκατ. για έκτακτα έργα που θα αποφασιστούν μετά την ολοκλήρωση σχετικών μελετών.
