Στο τρίτο έτος των σπουδών του είχε αποφασίσει να γίνει ερευνητής του διαστήματος. Παρακολούθησε μαθήματα στο τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συγγράψει περίπου 55 ερευνητικές εργασίες που δεν αφορούν όλες τον πλανήτη Δία αλλά πραγματεύονται και τη μελέτη του Ηλιακού Ανέμου, τη μελέτη ενός κομήτη και τη βαθμονόμηση και εξομοίωση διαστημικών οργάνων. Μια πολύ συναρπαστική συζήτηση με τον Κύπριο αστροφυσικό και ερευνητή Φυσικής Διαστήματος δρα Γιώργο Νικολάου, που διαπρέπει στο εξωτερικό.
– Πόσα χρόνια ασχολείσαι με το Διάστημα όχι ως επιστήμη αλλά ως γοητευτικό περιεχόμενο; Έχει γοητεία το άπειρο και η Αστρονομία;
Το διάστημα με απασχολεί από τα παιδικά μου χρόνια. Θυμάμαι όταν ήμουν στο Δημοτικό Σχολείο, ο δάσκαλος, μας μίλησε για την αμερικανική αποστολή «Απόλλων 11» που μετέφερε τους πρώτους αστροναύτες που περπάτησαν στο Φεγγάρι. Με είχε συνεπάρει η ιδέα και μόνο, ότι τρεις άνθρωποι ξεκίνησαν από τη Γη, για ένα ταξίδι σε ένα ουράνιο σώμα, εξωγήινο, μυστήριο, και ανεξερεύνητο. Λίγες μέρες μετά, βρήκα δύο φωτογραφίες σε ένα περιοδικό, που έδειχναν τον Νηλ Άρμστρονγκ, τον πρώτο αστροναύτη που περπάτησε στο Φεγγάρι. Κοιτούσα επίμονα τις φωτογραφίες με δέος, λαχταρώντας να μάθω τι είδαν τα μάτια αυτού του ανθρώπου. Θυμάμαι, επίσης, ότι καθόμουν με της ώρες στη βεράντα του πατρικού μου σπιτιού, με ένα ζευγάρι παλιά κιάλια που είχε πάρει κάποτε ο πατέρας μου από την Αθήνα. Δεν ξεκολλούσα από αυτά. Έψαχνα να δω λεπτομέρειες στην επιφάνεια της Σελήνης. Ο άγνωστος κόσμος με μάγεψε. Έπειτα άρχισα να αναζητώ σε βιβλία και περιοδικά να μάθω έστω κάτι ελάχιστο για τα μυστήρια που κρύβουν οι πλανήτες, τα φεγγάρια άλλων πλανητών, καθώς και όλα τα υπόλοιπα ουράνια σώματα. Αυτό το μαγικό «άπειρο» που ανέφερες. Έπειτα, στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, είχα την ευκαιρία να εμβαθύνω στην Αστρονομία, στη Φυσική του Διαστήματος και τα σχετικά εργαστηριακά πειράματα. Όλα αυτά είναι που καθόρισαν τη μετέπειτα σταδιοδρομία μου, που στόχο έχει την αναζήτηση της γνώσης. Αυτό θα έλεγα ότι είναι και η όλη γοητεία της Αστρονομίας και του Σύμπαντος η αναζήτηση, η γνώση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δανός: Πλέον θα ακούμε για τον ρόλο της Κύπρου στο Διάστημα
– Όταν λες εργαστηριακά πειράματα τι να καταλάβουμε εμείς που βλέπουμε από απόσταση την Αστροφυσική;
Πρόκειται για έμπρακτες μελέτες σε εργαστήριο, που με τη χρήση κάποιων υλικών, ή διατάξεων, έχουν σκοπό την εξακρίβωση και την κατανόηση φυσικών φαινομένων, ή ακόμα και των αιτιών που τα προκαλούν. Με τα εργαστηριακά πειράματα, αναπαράγουμε διάφορα φυσικά φαινόμενα, μετράμε και αναλύουμε κάποια χαρακτηριστικά της έτσι ώστε να εξάγουμε τα συμπεράσματά μας. Τα πρώτα μου εργαστηριακά πειράματα Αστρονομίας τα έκανα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην Αθήνα. Εκεί είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω διάφορα ουράνια σώματα με το τηλεσκόπιο και να επεξεργαστώ αστρονομικές παρατηρήσεις εξάγοντας κάποια δεδομένα. Για παράδειγμα, σε ένα εργαστηριακό μάθημα επεξεργαστήκαμε φάσματα αστέρων που της επιτρέπουν να υπολογίσουμε την σχετική ταχύτητα άλλων γαλαξιών ως της την Γη. Αυτή η μέτρηση οδηγεί στο υπολογισμό της σταθεράς του Hubble που σχετίζεται με τη διαστολή του Σύμπαντος. Σε κάποιο άλλο πείραμα επεξεργαστήκαμε φωτογραφικές πλάκες για να μελετήσουμε γνωστά μοντέλα πυκνότητας σμήνους γαλαξιών. Έπειτα, κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου στην Αμερική, μπήκα σε εργαστήρια βαθμονόμησης οργάνων που μετρούν διαστημικό πλάσμα. Σε αυτές τις εγκαταστάσεις κατασκευάζονται και ελέγχονται όργανα που εξοπλίζουν διαστημόπλοια της NASA και της ESA. Μερικά από τα πειράματα στα οποία έλαβα μέρος αφορούν τη βαθμονόμηση τέτοιων οργάνων. Επίσης, συμμετείχα σε σειρά πειραμάτων που εξετάζουν την κατανόηση της αλληλεπίδρασης του διαστημικού πλάσματος με κάποιες συνιστώσες των οργάνων που κατασκευάζουμε.
– Διαβάζω στο βιογραφικό σου πως από τα προπτυχιακά σου χρόνια έδωσες προσοχή στην έρευνα του Διαστήματος. Πόσο έχει προχωρήσει αυτή η έρευνα;
Ναι, στο τρίτο έτος των σπουδών μου είχα αποφασίσει ότι θα γίνω ερευνητής του Διαστήματος. Έτσι, παρακολούθησα μαθήματα του τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκεί έκανα έπειτα και το μεταπτυχιακό μου, όπου με τα κατάλληλα μαθήματα και εργασίες, άρχισα να συμμετέχω στην ενεργή έρευνα του Διαστήματος. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν επέστρεψα στην Κύπρο, μιας και ο συγκεκριμένος τομέας δεν υπάρχει σε κάποιο πανεπιστήμιο εδώ. Άρχισα λοιπόν να εμβαθύνω στην ανάλυση δεδομένων από διαστημόπλοια και να αναπτύσσω μοντέλα της Ηλιόσφαιρας, του τεράστιου αυτού χώρου γύρω από τον Ήλιο, στον οποίο δεσπόζει το Ηλιακό Υλικό, το Ηλιακό πλάσμα ή ο Ηλιακός Άνεμος. Ταυτόχρονα, με τη βοήθεια εξαιρετικών καθηγητών και άλλων σπουδαστών, βελτίωσα τις γνώσεις μου στον προγραμματισμό που είναι πλέον απαραίτητος στην ανάλυση δεδομένων και την εφαρμογή πολύπλοκων μοντέλων. Η εξέλιξη στον τομέα μας είναι αδιαμφισβήτητη. Έκτοτε, έχουν εκτοξευθεί επιτυχώς αρκετά διαστημόπλοια που μελετούν περιοχές του διαστήματος. Είχα την ευκαιρία να εργαστώ σε μερικά από αυτά, πάντα μαθαίνοντας κάτι καινούργιο και μοναδικό. Σήμερα για παράδειγμα, το «Solar Orbiter» βρίσκεται πολύ κοντά στον Ήλιο και τον παρατηρεί με λεπτομέρεια που δε θα μπορούσα να φανταστώ 15 χρόνια πριν, όταν άρχιζα τις σπουδές μου.
– Υπάρχει κάποιος μεγάλος στόχος που ωθεί τους επιστήμονες να μαγνητίζονται από το άγνωστο του Σύμπαντος;
Ίσως ο κάθε ερευνητής να έχει άλλους στόχους και άλλα κίνητρα. Προσωπικά, εμένα δε με ελκύει μόνο η γνώση που ικανοποιεί την ατέλειωτη περιέργεια μου. Με ελκύει και η γνώση που είναι χρήσιμη για την ανθρωπότητα. Το Διάστημα, είναι ένα τεράστιο εργαστήριο.
Πάμπολλοι φυσικοί μηχανισμοί μπορούν να μελετηθούν στο Διάστημα, προσφέροντας μοναδική γνώση. Οι πληροφορίες που αποκομίζει κανείς με τη μελέτη του Σύμπαντος αποτελούν εφόδιο μιας καλύτερης ζωής. Για παράδειγμα, η κατανόηση των μηχανισμών του Ήλιου και της επιτάχυνσης του Ηλιακού Υλικού στο Διάστημα, είναι ένα απαραίτητο εφόδιο για την προστασία του πλανήτη μας από ισχυρά Ηλιακά φαινόμενα.
Να αναφέρω, επίσης, ότι πολλές τεχνολογικές εφαρμογές που χρησιμοποιούμε στη καθημερινότητα μας, είχαν εφαρμοστεί αρχικά σε αποστολές μελέτης του διαστήματος.
– Σε απασχολεί η αναζήτηση νοήμονος ζωής στο Διάστημα;
Θα έλεγα ότι δεν με απασχολεί άμεσα, καθώς η έρευνα μου δεν καταπιάνεται με την αναζήτηση νοήμονος ζωής στο Διάστημα. Οι μελέτες μου αποσκοπούν στην κατανόηση διαφόρων μηχανισμών στο διάστημα που μας βοηθούν να βελτιώσουμε κάποιους τομείς της ζωής μας εδώ στη Γη, όπως για παράδειγμα την προστασία από έντονα φαινόμενα διαστημικού καιρού. Αυτό δε σημαίνει ότι με αφήνει αδιάφορο η αναζήτηση ζωής στο Διάστημα. Προσπαθώ πάντα να ενημερώνομαι για τις εξελίξεις των σχετικών ερευνών. Στο ερευνητικό κέντρο που εργάζομαι, υπάρχει επιστημονική ομάδα που ετοιμάζει μια αποστολή που θα αναζητήσει ζωή, ή σημάδια που να υποδηλώνουν ότι κάποτε υπήρξε κάποιου είδους ζωή, στον πλανήτη Άρη. Δε χορταίνω να συνομιλώ με τους συναδέλφους της συγκεκριμένης ομάδας και να ακούω τις προσδοκίες τους.
Με γοητεύει και η κατασκευή διαστημικών οργάνων
– Έχεις ασχοληθεί με ερευνητικού είδους μελέτες για τον πλανήτη Δία. Εντοπίσατε κάτι που δεν περιορίζεται η γνώση του στον επιστημονικό «κλειστό» κύκλο;
Πράγματι, κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου, επιμελήθηκα την ανάλυση δεδομένων του διαστημοπλοίου «New Horizons» της NASA που πέρασε από την περιοχή του Δία. Η έρευνα μας έδειξε κάποιες ενδιαφέρουσες ιδιότητες της αλληλεπίδρασης του πλανήτη Δία με το υλικό του Ήλιου που εκπέμπεται στο Διάστημα, τον Ηλιακό Άνεμο όπως ονομάζουμε στη Φυσική Διαστήματος. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας αυτής είναι δημοσιευμένα σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. Πάρα πολλοί οργανισμοί, ινστιτούτα και πανεπιστήμια έχουν πρόσβαση στα περισσότερα από αυτά τα περιοδικά. Ακόμα, κάποια από αυτά είναι εντελώς δωρεάν και άμεσα προσβάσιμα από τον καθένα. Η επιστήμη δεν προορίζεται για τους επιστήμονες και μόνο, αλλά για όλο τον κόσμο. Οι ανακαλύψεις μας, όποιες και αν είναι, πρέπει να γνωστοποιούνται σε όλους. Ειδάλλως, ποιο το νόημα της έρευνας;
– Ποιος είναι ο πιο αγαπημένος σας τομέας έρευνας μέσα στο αχανές Διάστημα;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω έναν και μόνο τομέα. Μου αρέσει γενικά να ερευνώ. Θα μπορούσα ίσως να πω ότι εστιάζω τη μελέτη μου στις διάφορες θερμοδυναμικές ιδιότητες του διαστημικού υλικού, είτε αυτό είναι στο διαπλανητικό χώρο, ή στο ευρύτερο σύστημα κάποιου πλανήτη. Με τις έρευνες αυτές μαθαίνουμε πως αλληλεπιδρά αυτό το υλικό με ηλεκτρομαγνητικά πεδία και ενίοτε με τους πλανήτες μας. Ωστόσο, με γοητεύει και η κατασκευή, η μοντελοποίηση και η βελτιστοποίηση διαστημικών οργάνων που μετρούν τις ιδιότητες του διαστημικού υλικού. Αυτό το κομμάτι της Φυσικής Διαστήματος καταπιάνεται πιο πολύ με την τεχνολογία και έχει και πολλές εφαρμογές σε άλλους τομείς ανάπτυξης.
* Διευθυντής του Γραφείου Τύπου του Πλανηταρίου Κύπρου
