Το Ιράν εντείνει περαιτέρω την ένταση στον Περσικό Κόλπο, καθώς, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, το κοινοβούλιο της χώρας ενέκρινε σε πρώτη φάση την πρόταση για το κλείσιμο του στρατηγικής σημασίας Στενού του Ορμούζ, της θαλάσσιας οδού από την οποία διακινείται σχεδόν το 20% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η τελική απόφαση, όπως αναφέρει το ίδιο ρεπορτάζ, θα ληφθεί από το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, ενώ μέχρι στιγμής δεν έχει ανακοινωθεί χρονοδιάγραμμα ή οριστική ενεργοποίηση του σχεδίου.
Πάντως, οι δηλώσεις αξιωματούχων επιβεβαιώνουν ότι η Τεχεράνη εξετάζει σοβαρά την κίνηση. Ο Ιρανός βουλευτής και ανώτερος διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης Εσμαΐλ Κοσαρί δήλωσε στο Young Journalist Club ότι «το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ βρίσκεται στην ατζέντα μας και θα πραγματοποιηθεί όποτε κριθεί απαραίτητο».
Η απειλή έρχεται λίγες ώρες μετά τους βομβαρδισμούς των Ηνωμένων Πολιτειών σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, με την κρίση να μετατοπίζεται από τα στρατιωτικά πλήγματα στο οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο. Το Στενό του Ορμούζ συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και τη Θάλασσα της Αραβίας και αποτελεί τον σημαντικότερο διάδρομο για την εξαγωγή πετρελαίου από χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν και το Ιράκ.
Σε επαγρύπνηση βρίσκονται πλέον και τα δυτικά ναυτιλιακά επιτελεία. Η UK Maritime Trade Operations (UKMTO) – ο επιχειρησιακός βραχίονας του Βρετανικού Ναυτικού για εμπορική ναυτιλία – προειδοποίησε ότι η απειλή για τα αμερικανικά και δυτικά εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Άντεν έχει ανέλθει στο επίπεδο του «υψηλού κινδύνου».
Εάν το Ιράν πράγματι προχωρήσει στο κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, θα πρόκειται για μία από τις πιο σοβαρές ενέργειες στρατηγικού εκβιασμού στην περιοχή εδώ και δεκαετίες, με εκτιμήσεις αναλυτών να κάνουν λόγο για πιθανή εκτόξευση των διεθνών τιμών ενέργειας και επακόλουθες αλυσιδωτές οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Τι σημαίνει το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, πώς επηρεάζει το εμπόριο – Πέντε ερωτήσεις και απαντήσεις
Το Bloomberg εξηγεί πώς θα μπορούσε να προχωρήσει η Τεχεράνη σε αυτή την πρωτοφανή απόφαση για τη θαλάσσια οδό από την οποία διακινείται περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου.
Ο πορθμός είναι ζωτικής σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, το 2024 τα δεξαμενόπλοια θα μεταφέρουν περίπου 16,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων ημερησίως από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν μέσω του στενού. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για το υγροποιημένο φυσικό αέριο, ή LNG, με περισσότερο από το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εφοδιασμού.
Πού βρίσκονται τα Στενά του Ορμούζ;
Τα Στενά του Ορμούζ είναι θαλάσσιος διάδρομος που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, με το Ιράν στα βόρεια και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν στα νότια.
Έχει μήκος πάνω από 150 χλμ. και πλάτος περίπου 35 χλμ. Στο στενότερο σημείο του, με τις ναυτιλιακές διαδρομές σε κάθε κατεύθυνση να έχουν πλάτος μόλις δύο μίλια.
Το μικρό βάθος του το καθιστά ευάλωτο σε νάρκες, ενώ η εγγύτητα με την ξηρά —ιδίως με το Ιράν— εκθέτει τα πλοία σε επιθέσεις από πυραύλους που εκτοξεύονται από την ακτή ή σε αναχαίτιση από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.
Μπορεί πραγματικά το Ιράν να αποκλείσει τα Στενά του Ορμούζ;
Το Ιράν δεν θα έχει νομική εξουσία να διατάξει τη διακοπή της κυκλοφορίας μέσω του Ορμούζ, οπότε θα πρέπει να το επιτύχει με τη χρήση βίας ή την απειλή βίας.
Εάν ο ναυτικός του στόλος προσπαθούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, πιθανότατα θα αντιμετώπιζε την έντονη αντίδραση του 5ου Στόλου των ΗΠΑ και άλλων δυτικών ναυτικών δυνάμεων που περιπολούν στην περιοχή.
Ωστόσο, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές χωρίς να αποπλεύσει ούτε ένα ιρανικό πολεμικό πλοίο. Μια επιλογή θα ήταν να παρενοχλήσει τα πλοία με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη. Ή θα μπορούσε να εξαπολύσει drones και να πυροδοτήσει πυραύλους προς τα πλοία από παράκτιες ή εσωτερικές περιοχές. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει πολύ επικίνδυνη τη διέλευση των εμπορικών πλοίων.
Πότε έχει διαταράξει το Ιράν τη ναυτιλία;
Το Ιράν χρησιμοποιεί εδώ και δεκαετίες την παρενόχληση πλοίων στον Κόλπο για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί ή ως μέσο πίεσης σε διαμάχες.
Μεταξύ άλλων, τον Μάιο του 2022, το Ιράν κατέσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια και τα κράτησε για έξι μήνες, πιθανώς ως αντίδραση στην κατάσχεση ιρανικού πετρελαίου από ελληνικές και αμερικανικές αρχές σε άλλο πλοίο. Το φορτίο τελικά αποδεσμεύθηκε και τα ελληνικά δεξαμενόπλοια απελευθερώθηκαν.
Έχει κλείσει ποτέ το Ιράν το Στενό του Ορμούζ;
Όχι μέχρι στιγμής. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράκ και Ιράν το 1980-88, οι ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Χαργκ, βορειοδυτικά του στενού, εν μέρει για να προκαλέσουν αντίποινα από το Ιράν που θα έμπλεκαν τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Στη συνέχεια, οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία. Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης των δεξαμενόπλοιων και συνέβαλε στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, η χώρα απείλησε να κλείσει το στενό, αλλά τελικά έκανε πίσω.
Ποιος εξαρτάται περισσότερο από τα Στενά του Ορμούζ;
Η Σαουδική Αραβία εξάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της μέσω των Στενών του Ορμούζ, αν και μπορεί να εκτρέψει τα φορτία προς την Ευρώπη χρησιμοποιώντας έναν αγωγό που καταλήγει σε τερματικό σταθμό στην Ερυθρά Θάλασσα.
Τα ΗΑΕ μπορούν να στείλουν 1,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέσω αγωγού από τα πετρελαϊκά τους κοιτάσματα στο λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν, νότια του Ορμούζ.
Το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιο τους μέσω της θαλάσσιας οδού.
Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που διέρχεται από τα Στενά του Ορμούζ κατευθύνεται προς την Ασία.
Το Ιράν εξαρτάται και αυτό από τη διέλευση μέσω των Στενών του Ορμούζ για τις εξαγωγές πετρελαίου του. Διαθέτει μεν τερματικό σταθμό εξαγωγής στο ανατολικό άκρο του στενού, αλλά από αυτή την οδό εξάγει ένα μικρό μέρος του πετρελαίου του.
