Κατά τη διάρκεια των ετών της πανδημίας, η εμπιστοσύνη των Αμερικανών στους επιστήμονες υποχώρησε, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Pew η οποία δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα. Το 2019, μόνο το 13% των Αμερικανών ήταν αρκετά δύσπιστοι ώστε να δηλώνουν ότι δεν ήταν σίγουροι ότι οι επιστήμονες θα ενεργούσαν προς το κοινό συμφέρον των ανθρώπων. Πλέον, αυτό το ποσοστό είναι 27% – παρά τους πρόσφατους θριάμβους στην αστρονομία, την έρευνα για τον καρκίνο, τη γενετική και άλλους τομείς.
Είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι το πρόβλημα προέρχεται από λάθη στην πολιτική δημόσιας υγείας της εποχής του Covid. Ορισμένοι φορείς δημόσιας υγείας χρειάστηκαν χρόνια για να παραδεχτούν εκείνο που είχε γίνει γρήγορα προφανές: ότι ο ιός ήταν αερομεταφερόμενος. Άλλοι πρότειναν προφυλάξεις, κλείσιμο παιδικών χαρών και παραλιών, από τις οποίες οποιοδήποτε όφελος θα αποδεικνυόταν ελάχιστο. Ορισμένοι προώθησαν πολιτικές, όπως η παρατεταμένη κοινωνική απομόνωση, που ήταν δύσκολο να εφαρμοστούν και να αντέξουν – ακόμη και για τους εξέχοντες επιδημιολόγους που τις προωθούσαν.
Παραδοχή
Οι ερευνητές και οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας φαίνεται να πιστεύουν ότι η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης είναι απλώς θέμα πιο ξεκάθαρης και πιο πειστικής επικοινωνίας. Κάτι τέτοιο βεβαίως θα βοηθούσε, ωστόσο δεν είναι αρκετό – θα πρέπει να παραδεχτούν τα λάθη τους.
Έχουν δείξει απροθυμία στο να το πράξουν. Την περασμένη εβδομάδα, παρακολούθησα μια διεθνή συνάντηση στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης σχετικά με την ετοιμότητα για την πανδημία και ένα πάνελ σχετικό την επικοινωνία δεν μπήκε ποτέ στα λάθη της πανδημικής εποχής. Όταν ρώτησα τους ειδικούς στη συνέχεια για διάφορες πολιτικές και δηλώσεις που εκ των υστέρων αποδείχτηκαν λανθασμένες, έλαβα μια χορωδία απαντήσεων τύπου “δεν γνωρίζαμε” – μια μη ικανοποιητική απάντηση. Ακόμη και εκείνη την εποχή, οι επιστήμονες θα έπρεπε να ήταν πιο ξεκάθαροι όταν βάσιζαν πολιτικές σε περισπούδαστες εικασίες.
Ο Sandro Galea, κοσμήτορας δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, εμβαθύνει στο τι έγινε λάθος στη δημόσια υγεία στο νέο του βιβλίο, Within Reason: A Liberal Public Health For an Illiberal Time, το οποίο θα κυκλοφορήσει την 1η Δεκεμβρίου.
Καταπιάνεται με τη φίμωση των αντίθετων απόψεων που οδήγησαν στην ομαδοποιημένη, μονοφωνική σκέψη και την εισχώρηση πολιτικών και προσωπικών απόψεων στην αρένα της επιστήμης. Αυτό οδήγησε σε πολιτικές οι οποίες δεν ήταν πάντα εντός λογικής – περιορισμούς στην υπαίθρια συμπεριφορά, κλειστές παιδικές χαρές και παρατεταμένο κλείσιμο σχολείων.
Σε συνέντευξή του, ο Galea μού είπε ότι η απροθυμία να μιλήσει κανείς για τέτοια λάθη προέρχεται από μια θέση ανασφάλειας – έναν φόβο να ενδώσει κανείς στην αντίθετη πλευρά, που για την Αμερική σημαίνει τον τέως πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Οι αξιωματούχοι δημόσιας υγείας δικαίως είχαν αποθαρρυνθεί από τον βομβαρδισμό αναξιόπιστων τοποθετήσεων του Τραμπ. Ωστόσο, η απάντηση σε αυτό δεν είναι να προσποιείται κανείς ότι είναι αλάνθαστος.
Αχρείαστα ολισθήματα
Ήδη από τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2020, η κοινότητα της δημόσιας υγείας των ΗΠΑ έκανε αχρείαστα λάθη. Εβδομάδα με εβδομάδα πλήθαιναν τα στοιχεία ότι η συγκεκριμένη ασθένεια έσπερνε τον όλεθρο στην Κίνα και εξαπλωνόταν σε όλο τον κόσμο. Οι υγειονομικές αρχές θα έπρεπε να προσπαθήσουν να προετοιμάσουν νοσοκομεία και οίκους ευγηρίας, να δημιουργήσουν τεστ που να λειτουργούν καλά και να ανέπτυσσαν μια στρατηγική για τον εντοπισμό επαφών και την παρακολούθηση του ιού. Έπρεπε να είχαν προειδοποιήσει τους ανθρώπους για το ενδεχόμενο κλείσιμο επιχειρήσεων και σχολείων.
Αντίθετα, λαμβάναμε τη διαβεβαίωση από αξιωματούχους δημόσιας υγείας και από κεντρική αρθρογραφία ότι η εποχική γρίπη ήταν χειρότερη απειλή από τον Covid.
Το μεγάλο ξέσπασμα της πανδημίας στη Νέα Υόρκη τον Μάρτιο του 2020 δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μια αναστροφή. Καθώς οι άνθρωποι πέθαιναν παρά τα lockdown, αρχίσαμε την ηθικολογία για τους κινδύνους του να βγαίνουμε έξω, παρά τα στοιχεία τα οποία έδειχναν εύλογα ότι το πρόβλημα δεν βρισκόταν εκεί.
Ίσως είναι άστοχο να περιμένουμε από τους ανθρώπους να εμπιστεύονται τους επιστήμονες όταν η εμπιστοσύνη σε τόσους άλλους θεσμούς έχει υποχωρήσει (οι επιστήμονες εξακολουθούν να θεωρούνται πιο αξιόπιστοι από τους δημοσιογράφους). Κι όμως, η επιστήμη λειτουργεί επειδή οι μέθοδοί της έχουν αναπτυχθεί για να εξομαλύνουν και να διευκολύνουν τη ζωή και την εργασία ανθρώπων που εκ φύσεως κάνουν λάθη, μέσω της δημιουργίας ενός σώματος αξιόπιστων, χρήσιμων γνώσεων.
Η διπλή-τυφλή κλινική δοκιμή είναι ένα έξυπνο αντίδοτο στην προκατάληψη και την ανθρώπινη τάση μας να βλέπουμε εκείνο που θέλουμε κι όχι αυτό που πραγματικά υπάρχει. Αυτή η δοκιμή ήταν ο λόγος που έκανα το εμβόλιο κατά του Covid – κι όχι η άκριτη εμπιστοσύνη μου στον Anthony Fauci.
Τα ίδια αυτά αποδεικτικά στοιχεία δε δικαίωσαν τελικά την εφαρμογή υποχρεωτικότητας στον εμβολιασμό, ενώ ορισμένοι θεσμοί αγνόησαν τα εύλογα στοιχεία, αναγκάζοντας εργαζόμενους και μαθητές με πολύ χαμηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης να λάβουν δεύτερες και τρίτες αναμνηστικές δόσεις.
Εμπιστοσύνη και παράνοια
Αυτή η υπερβολική σπουδή δημόσιας υγείας τροφοδότησε τους υπάρχοντες θύλακες παραλογισμού και παράνοιας, δίνοντας νέα ισχύ στους γκουρού στο YouTube, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι η κυβέρνηση τάχα συγκαλύπτει τις θανατηφόρες παρενέργειες του εμβολίου – καθώς και την “πραγματική” θεραπεία για τον Covid, τους εξωγήινους UFO και τις συνωμοσίες για την κατάσχεση της περιουσίας όλων μας.
Μερικοί από εκείνους οι οποίοι προβάλλουν θεωρίες συνωμοσίας είναι επιστήμονες – ή τουλάχιστον άνθρωποι με τα απαραίτητα πτυχία για να αυτοαποκαλούνται τέτοιοι- κάτι που δείχνει ένα υπαρκτό μικρό ελάττωμα στην ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να εμπιστεύονται όλους ανεξαιρέτως τους εκπροσώπους ενός κλάδου. Ο ιστορικός Edward Tenner τους αποκαλεί alt-thorities (εναλλακτικές αρχές) και εμφανίζονται όχι μόνο στο YouTube, αλλά και στο Fox News και στη δημοφιλή εκπομπή του Joe Rogan.
Έτσι, ίσως το καλύτερο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι περισσότερη εμπιστοσύνη στους επιστήμονες οι οποίοι ομνύουν σε αυτό το μεγάλο σώμα εμπεριστατωμένης γνώσης και οι οποίοι παρουσιάζουν νέα γνώση όταν αυτή υποστηρίζεται από πολλαπλά στρώματα αποδεικτικών στοιχείων. Και πρέπει να τους εμπιστευόμαστε όχι γιατί απαραίτητα όλοι τους να ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον, αλλά για να μπορούν να ενεργούν προς αναζήτηση της αλήθειας.
