Πέραν των αλλαγών που ισχύουν από την 1η Νοεμβρίου στο νομικό πλαίσιο για τον μειωμένο ΦΠΑ κατά την αγορά ή την ανέγερση κύριας κατοικίας, διαφοροποιήσεις υπήρξαν και στις περιπτώσεις σύμφωνα με τις οποίες ο δικαιούχος δεν υποχρεούται να επιστρέψει το ΦΠΑ όταν παύσει να χρησιμοποιεί την κατοικία ως μόνιμο χώρο διαμονής.

Η νέα νομοθεσία προβλέπει την επιβολή 5% στα πρώτα 130 τετραγωνικά μέτρα (τμ) δομήσιμου εμβαδού του ακινήτου μέχρι την αξία των €350 χιλ. Στις περιπτώσεις που η αξία είναι μέχρι €350 χιλ., επιβάλλεται 5% ΦΠΑ κατ’ αναλογία των τετραγωνικών μέτρων του δομήσιμου εμβαδού όταν είναι πέραν των 130 τ.μ. και μέχρι των 190 τ.μ. Στην περίπτωση που η αξία της κατοικίας είναι από 350 χιλ. μέχρι €475 χιλ., ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ θα επιβάλλεται επί της αξίας μέχρι των €350 χιλ. και κατ’ αναλογία των τ.μ. του δομήσιμου εμβαδού, όταν είναι πέραν των 130 τ.μ και μέχρι των 190 τ.μ. Δηλαδή, σε αυτή την περίπτωση, από τα 60 επιπρόσθετα τ.μ. αλλά και για τις επιπρόσθετες €125 χιλ. αξία, το ΦΠΑ θα είναι της τάξης του 19%.

Διευκρινίσεις

Σύμφωνα με διευκρινίσεις του Τμήματος Φορολογίας, σε τρεις περιπτώσεις δεν πρέπει να επιστραφεί από τους δικαιούχους ο ΦΠΑ. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση που πρόσωπο έχει επωφεληθεί του 5% ΦΠΑ για την αγορά ή την ανέγερση καινούργιας κατοικίας και έχει παύσει να την χρησιμοποιεί ως χώρο διαμονής πριν την πάροδο των δέκα χρόνων, δεν οφείλει να επιστρέψει τη διαφορά του ΦΠΑ μόνο αν μεταβιβάσει την κατοικία σε ενήλικο τέκνο του, το οποίο είναι δικαιούχο και δεν επωφελήθηκε της επιβολής του μειωμένου ΦΠΑ για αγορά ή ανέγερση άλλης κατοικίας τα τελευταία δέκα χρόνια.

Επίσης, στην περίπτωση που το τέκνο έχει ήδη επωφεληθεί από την επιβολή του 5% ΦΠΑ για την αγορά ή την ανέγερση κατοικίας, την οποία χρησιμοποιεί ως χώρο διαμονής και δεν έχει πρόθεση να χρησιμοποιήσει την κατοικία η οποία μεταβιβάζεται από τον γονέα ως χώρο διαμονής του, τότε ο γονέας οφείλει να καταβάλει το ποσό της διαφοράς που προκύπτει μεταξύ των ποσού του  ΦΠΑ από την εφαρμογή του μειωμένου συντελεστή και του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ, όπως αυτοί ήταν σε ισχύ κατά την αγορά ή την ανέγερση της κατοικίας, που αναλογεί για την χρονική περίοδο που δεν έχει χρησιμοποιήσει την κατοικία για σκοπούς ιδιοκατοίκησης.

Στην περίπτωση που το τέκνο δεν χρησιμοποιεί πλέον την κατοικία για την οποία επωφελήθηκε τον μειωμένο ΦΠΑ ως χώρο διαμονής, αλλά θα χρησιμοποιεί την κατοικία που του μεταβίβασε ο γονέας του, τότε οφείλει να καταβάλει το ποσό της διαφοράς που προκύπτει μεταξύ των ποσών του φόρου από την εφαρμογή του 5% ΦΠΑ (μειωμένος συντελεστής) και του 19% ΦΠΑ (κανονικός συντελεστής), όπως αυτοί ήταν σε ισχύ κατά την αγορά ή την ανέγερση της κατοικίας, που αναλογεί για τη χρονική περίοδο που δεν έχει χρησιμοποιήσει την κατοικία για σκοπούς ιδιοκατοίκησης.

Σε περίπτωση θανάτου του δικαιούχου προσώπου δεν επιστρέφεται ο ΦΠΑ. Επίσης, ο κληρονόμος της κατοικίας του θανόντα δεν οφείλει να επιστρέψει τον ΦΠΑ στο κράτος για την κατοικία που κληρονόμησε, ανεξάρτητα από το αν ο κληρονόμος επωφελήθηκε ή όχι του 5% ΦΠΑ τα τελευταία δέκα χρόνια.

Καταχρήσεις

Κατά την εφαρμογή της προηγούμενης νομοθεσίας υπήρξαν πολλά παραδείγματα κατάχρησης, καθώς το 5% επιβαλλόταν στα 200 τ.μ., ανεξαρτήτως συνολικού εμβαδού, με αποτέλεσμα πολλοί να αξιοποιήσουν το μέτρο χωρίς να χρησιμοποιούν την κατοικία ως μόνιμο χώρο διανομής, αλλά είτε για εξοχικό είτε προς ενοικίαση, αποκομίζοντας οικονομικά οφέλη. Το Τμήμα Φορολογίας, σε μια προσπάθεια να εισπράξει τα έσοδα που έχασε, προχώρησε σε εκστρατεία συμμόρφωσης σε σχέση με όσους είχαν κάνει κατάχρηση του μειωμένου ΦΠΑ, με αποτέλεσμα να επιβάλει επιπρόσθετους φόρους.