Η Αθήνα, με ιστορία χιλιετιών, είναι ίσως το μοναδικό μητροπολιτικό κέντρο που δεν διαθέτει Μουσείο της ιστορίας και της αρχαιολογίας της. Το πρώτο βήμα προς τη διόρθωση αυτής της ιστορικής παράλειψης έγινε με την προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τη μελέτη του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθήνας, στην Ακαδημία Πλάτωνος. Θα φιλοξενεί μεταξύ άλλων και χιλιάδες ευρήματα από την Αθήνα που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ μέχρι σήμερα.
Το Μουσείο θα είναι συνολικού εμβαδού 14.362 τ.μ. και θα ανεγερθεί σε έκταση που παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού από την Ακαδημία Αθηνών, εντασσόμενο στο ιστορικό περιβάλλον της Ακαδημίας Πλάτωνος. Επίσης θα είναι βιοκλιματικό, με απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε όλους του χώρους του. Στον συγκεκριμένο χώρο χωροθετήθηκε, δια νόμου, από το 2002.
Εκτός από την τεράστια ιστορική και πολιτιστική αξία που έχει για την πρωτεύουσα η δημιουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, η ανάπλαση του αρχαιολογικού χώρου και του άλσους θα προσφέρει έναν υπερτοπικό πόλο πολιτισμού, πρασίνου και αναψυχής σε μια από τις πλέον υποβαθμισμένες περιοχές της ελληνικής πρωτεύουσας.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών προβλέπεται να στεγαστούν μοναδικά ευρήματα από τις σωστικές ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών σε διάφορες περιοχές της Αθήνας τις προηγούμενες δεκαετίες, καθώς και ευρήματα από τις ανασκαφές του Μετρό. Ο πλούτος των ευρημάτων είναι μοναδικός, από τα προϊστορικούς χρόνους, την κλασική, ελληνιστική, ρωμαϊκή περίοδο, έως και τους βυζαντινούς χρόνους και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης, καθιστώντας αναγκαία τη μελέτη και την έκθεσή τους, παρουσιάζοντας τη διαχρονική πορεία και εξέλιξη της πόλης.
Η Ακαδημία Πλάτωνος θεωρήθηκε κατάλληλος χώρος για την ανέγερση του μουσείου, ως ένας τόπος πνευματικής ακτινοβολίας, αλλά και ένας σημαντικό σημείο της Αθήνας, όπου από τη δεκαετία του ’30 πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες απαλλοτριώσεις από τον Παναγιώτη Αριστόφρονα και από το Ελληνικό Δημόσιο (Υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος).
Στον περιβάλλοντα χώρο προβλέπεται η κατασκευή ανοιχτού αμφιθεάτρου 500 θέσεων, ενώ εντός του κτηρίου του Μουσείου, περιλαμβάνονται οι κτηριακές εγκαταστάσεις του «Διεθνούς Κοινού των Ακαδημιών».
Παράλληλα, το σχέδιο ανάδειξης της Ακαδημίας Πλάτωνος προβλέπει, από πλευράς του Δήμου Αθηναίων, την ανάπλαση του χώρου πρασίνου με τη δημιουργία ενός πάρκου του «μέλλοντος», με βάση όρους αειφορίας και βιωσιμότητας. Το ισοζύγιο πρασίνου στον χώρο αρχαιολογικό χώρο θα μεγαλώσει καθώς θα υπάρξουν γενναίες φυτεύσεις δέντρων μεσογειακών δέντρων.
Η στοχευμένη προσαύξηση του πρασίνου του περιβάλλοντος χώρου σε συνδυασμό με την εφαρμογή των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού του κτιρίου, θα συμβάλει αποφασιστικά στην περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής.
Επιπλέον, στον σχεδιασμό περιλαμβάνεται και η μεγέθυνση και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών του γηπέδου, που βρίσκεται εντός του χώρου.
Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την εκπόνηση της μελέτης που θα οδηγήσει στην ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών χαρακτηρίζεται ως σύνθετος ανοικτός διαγωνισμός ιδεών και περιλαμβάνει την πολεοδομική και αρχιτεκτονική μελέτη, καθώς και τη μελέτη κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, με στόχο την ανάπτυξη μιας δημιουργικής σχέσης επισκεπτών- εκθεμάτων, με την ανάδειξη του υλικού, της ιστορίας και της ταυτότητας του νέου Μουσείου.
Διοργανώτρια Αρχή, Κύριος του Έργου και Αναθέτουσα Αρχή του Διαγωνισμού είναι η «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.» βάσει των κριτηρίων που έχουν τεθεί από το ΥΠΠΟΑ. Στην κρίση της Κριτικής Επιτροπής λαμβάνεται, υπ’ όψη ο βαθμός προσέγγισης των προτάσεων στους αρχιτεκτονικούς στόχους που έχουν τεθεί, το πρόγραμμα για τον δημόσιο περιβάλλοντα χώρο και τη χωροθέτηση των λειτουργιών.
Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός προβλέπεται στην Προγραμματική Συμφωνία που έχει υπογραφεί από την Υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας Λίνα Μενδώνη και τον Δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη το 2021.
«Είναι ένα στρατηγικό οραματικό σχέδιο δεκαετιών του Υπουργείου Πολιτισμού για την Αθήνα» δήλωσε η Λ. Μενδώνη. «Συνεργαζόμαστε στενά με τον Δήμο Αθηναίων και με την Ακαδημία Αθηνών για την ανάδειξη της ιστορίας της πρωτεύουσας, πολλώ δε μάλλον, όταν στο ίδιο κτήριο θα συλλειτουργεί το Διεθνές Κοινό των Ακαδημιών».
Σύμφωνα με την ίδια, με τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, «προσβλέπουμε σε προτάσεις, που με ευρηματικότητα και σεβασμό στην ιστορικότητα του τόπου και στο περιβάλλον, θα καλύψουν το σημερινό κενό αναδεικνύοντας τον μοναδικό πλούτο των ευρημάτων της αρχαιολογικής έρευνας στη γη της Αθήνας, από το 1960 και εξής, στην μεγάλη ιστορική διαχρονία και δεν θα μπορούσαν παρά να εκτεθούν σε ένα Μουσείο αφιερωμένο στην ιστορία και την αρχαιολογία της πρωτεύσουσας».
Ο Δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης δήλωσε: «Το Μουσείο της Πόλης των Αθηνών είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του οραματικού και πρωτοποριακού εγχειρήματος «αναβίωσης» της Ακαδημίας Πλάτωνος, το οποίο υλοποιούμε από κοινού με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Ακαδημία Αθηνών.
«Η προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το σχεδιασμό του πιο ‘πράσινου’ μουσείου της χώρας όπως έχουμε δεσμευτεί, μας γεμίζει χαρά και περηφάνια» ανέφερε από την πλευρά του ο Δήμαρχος Αθηναίων. «Στο νέο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών θα στεγαστούν σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία είχαν μείνει αθέατα μέχρι σήμερα και που το καθένα απ΄ αυτά θα μπορούσε να είναι το κεντρικό έκθεμα στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Φιλοδοξούμε να γίνει διεθνής πόλος επιστημονικών, καλλιτεχνικών και πολιτιστικών δράσεων ενώ παράλληλα, θα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της γειτονιάς» πρόσθεσε.
Η Προγραμματική Σύμβαση Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του ΥΠΠΟΑ και του Δήμου Αθηναίων, με σκοπό την περαιτέρω ανάδειξη και προστασία του αρχαιολογικού χώρου και των μνημείων της Ακαδημίας Πλάτωνος, τη βελτίωση και αναβάθμιση των υποδομών και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, έχει προϋπολογισμό που ανέρχεται στο συνολικό ποσό των €3.837.432,08.
