Τα πρωτοποριακά γλυπτά του Βρετανού καλλιτέχνη στο μουσείο Voorlinden στη Χάγη δημιουργούν το «έδαφος» για μια μοναδική εμπειρία, ένα φανταστικό ταξίδι που απαιτεί την ενεργοποίηση των θεατών με όλες τους τις αισθήσεις.

Η Daily Telegraph κατέταξε το 2008 τον σερ Άντονι Γκόρμλεϊ τέταρτο στον κατάλογο των πιο ισχυρών ανθρώπων στον βρετανικό πολιτισμό. Με γνωστότερο έργο του τον Άγγελο του Βορρά, του οποίου μια μακέτα πουλήθηκε για 3.401.250 λίρες από τον οίκο Κρίστι, ο Γκόρμλεϊ, νικητής του βραβείου Τέρνερ το 1994, της ύψιστης διάκρισης για τους καλλιτέχνες στη Μ. Βρετανία, δουλεύει πάντα με επίκεντρο τον άνθρωπο και την ανθρώπινη φιγούρα. Οι εγκαταστάσεις του με ανθρώπινες φιγούρες να αιωρούνται σε εμβληματικά κτίρια και ιστορικούς χώρους τον έχουν κάνει έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους καλλιτέχνες της εποχής μας.

Αυτό το καλοκαίρι ο γλύπτης παρουσιάζει στο μουσείο Voorlinden της Χάγης τη μεγάλη αναδρομική έκθεση Ground, με έργα από τα πρώιμα μολύβδινα γλυπτά του της δεκαετίας του 1980 ως τις πρόσφατες εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, τα οποία μπορείτε να δείτε ως τις 25 Σεπτεμβρίου 2022.

Ο Γκόρμλεϊ προσεγγίζει το πανάρχαιο θέμα του ανθρώπινου σώματος με τον δικό του μοναδικό, φιλοσοφικό τρόπο, βασιζόμενος στην Ιστορία της Τέχνης και την εννοιολογική γλυπτική των δεκαετιών του 1960 και του 1970. Το Ground είναι μια από τις πιο φιλόδοξες εκθέσεις στην ιστορία του μουσείου. «Ως μουσείο, κάναμε ό,τι μπορούμε για να αναδείξουμε το έργο του Γκόρμλεϊ», λέει η Suzanne Swarts, διευθύντρια του μουσείου.

«Ο Άντονι είναι ένας από εκείνους τους σπάνιους καλλιτέχνες που έχουν δημιουργήσει ένα διαχρονικό έργο με μια καθολική εικαστική γλώσσα, αλλά και με την ιδιαίτερη υπογραφή του. Για τέσσερις δεκαετίες κατασκευάζει γλυπτά που είναι αγαπητά σε ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Για αυτόν, η γλυπτική και το ανθρώπινο σώμα είναι η αφετηρία μιας ατέρμονης κοσμολογικής έρευνας που μας απασχολεί, μας αγγίζει και μας ενθαρρύνει όλους να αναλογιστούμε», σχολιάζει η Swarts.

«Η γλυπτική δεν είναι πλέον ένα μέσο μνήμης και εξιδανίκευσης, αλλά ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να εξεταστεί το ανθρώπινο ον», λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης. «Δεν είναι πλέον αναπαραστατική, αλλά ένα όργανο έρευνας και αμφισβήτησης. Ονόμασα αυτή την έκθεση Ground για να κάνω σαφή αυτή την ανοιχτή πρόσκληση γλυπτικής. Χωρίς τον θεατή δεν υπάρχει έκθεση, χωρίς τη γκαλερί δεν υπάρχει πλαίσιο. Η χαρά αυτού του είδους της έκθεσης είναι να επιτρέψει στον πλούτο του ίδιου του πλαισίου να ενεργοποιηθεί από τη γλυπτική. Για μένα, το σώμα του θεατή είναι συχνά η αρχή ενεργοποίησης σε ένα “έδαφος” περισυλλογής: Τα έργα γίνονται καταλύτες για συνειδητοποίηση και έδαφος για φυσική και φανταστική κατοίκηση».​

​Πρωτοποριακά έργα

Η έκθεση περιλαμβάνει το Passage, ένα έργο από χάλυβα μήκους 12 μέτρων που εκτίθεται για πρώτη φορά στην Ολλανδία. Μέσα στο γλυπτό, είναι σαν να ταξιδεύεις από το σκοτάδι στο άγνωστο. Προβάλλεται επίσης το εκτεταμένο έργο Breathing Room, στο οποίο μπορείτε να βιώσετε την όρθια στάση σε ένα τρισδιάστατο σχέδιο στο χώρο. Στον εξωτερικό χώρο, το Critical Mass φέρνει τη γλυπτική σε διάλογο με τους εκτεταμένους χώρους του μουσείου: Εξήντα μορφώματα από συμπαγή χυτοσίδηρο τοποθετήθηκαν σε σχέση με τα δέντρα, τους χλοοτάπητες, τα κανάλια και τους καλαμιώνες του πάρκου. Ο Γκόρμλεϊ βλέπει αυτά τα στιγμιότυπα βασικών θέσεων του σώματος ως «βιομηχανικά κατασκευασμένα απολιθώματα που πέφτουν στο κατάφυτο πλαίσιο του Voorlinden, απαιτώντας την ενσωματωμένη μνήμη του σώματος και τις δυνατότητές μας για αίσθηση».

Γκόρμλεϊ και Voorlinden

Ο Άντονι Γκόρμλεϊ είναι πολύ γνωστός για τα έργα του στο δημόσιο χώρο, συμπεριλαμβανομένου του εμβληματικού Άγγελου του Βορρά στο Γκέιτσχεντ στη Βόρεια Αγγλία και του σκυμμένου σώματος του Exposure κοντά στο Lelystad στην Ολλανδία. Το μουσείο Voorlinden έχει μια μακρά και στενή σχέση με τον Γκόρμλεϊ, ο οποίος το 1994 έφτιαξε ένα γλυπτό για τον κήπο γλυπτών Clingenbosch. Η συλλογή έχει τώρα δώδεκα έργα του Γκόρμλεϊ.​

​Who is who

Ο Άντονι Γκόρμλι (Αntony Gormley) γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1950 και είναι ο μικρότερος σε μια οικογένεια με επτά παιδιά. Ο πατέρας του ήταν ιρλανδικής καταγωγής και η μητέρα του Γερμανίδα. Φοίτησε στο Ampleforth College και στη συνέχεια μελέτησε Αρχαιολογία, Ανθρωπολογία και Ιστορία της Τέχνης στο Trinity College του Cambridge, από το 1968 έως το 1971.

Ταξίδεψε στην Ινδία και τη Σρι Λάνκα και μελέτησε τον Βουδισμό, ενώ όταν επέστρεψε παρακολούθησε μαθήματα στο Saint Martin’s School of Art και το Goldsmiths, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στη γλυπτική, στο Πανεπιστήμιο Slade School of Fine Art του Λονδίνου. Εκεί γνωρίστηκε με τη Vicken Parsons, αρχικά βοηθό του και μετέπειτα σύζυγό του, μια εικαστικό της οποίας πάντα αναγνωρίζει τη συμβολή στα πρωταρχικά έργα του.​

Η καριέρα του Γκόρμλεϊ ξεκίνησε με μια ατομική έκθεση στην γκαλερί Whitechapel το 1981. Τα γλυπτά, οι εγκαταστάσεις και τα δημόσια έργα τέχνης που φιλοτεχνεί διερευνούν τη σχέση του ανθρώπινου σώματος με τον χώρο, ως μέρος του διαλόγου στον χώρο της γλυπτικής από τη δεκαετία του ’60, για τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο σώμα αντιμετωπίζει θεμελιώδη ζητήματα της σχέσης του με τη φύση και τον κόσμο. Ο Γκόρμλεϊ αναστοχάζεται διαρκώς για τη λειτουργία της τέχνης ως χώρου στον οποίο μπορούν να προκύψουν νέες συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα.

Σε πολλά έργα του χρησιμοποιεί ως καλούπι το δικό του σώμα, την «πλησιέστερη εμπειρία ύλης που μπορεί να έχει και εντός της οποίας κατοικεί», όπως λέει ο ίδιος. Η δημιουργία αυτών των καλουπιών δεν είναι κάτι απλό, καθώς το μοντέλο πρέπει να μείνει ακίνητο για πάνω από δύο ώρες. Είναι μία δοκιμασία τόσο πνευματική, όσο και φυσική. Το έργο του, άλλωστε, αντιμετωπίζει το ανθρώπινο σώμα όχι ως αντικείμενο αλλά ως τόπο, ο οποίος μπορεί να είναι κοινός με αυτόν ενός θεατή στον συγκεκριμένο χρόνο στον οποίο παρουσιάζεται.

Ο Γκόρμλεϊ έχει τιμηθεί με μερικά από τα πιο αναγνωρισμένα βραβεία εικαστικών τεχνών παγκοσμίως, όπως το βραβείο Turner το 1994, το Βραβείο Southbank για την Εικαστική Τέχνη το 1999, το βραβείο Bernhard Heiliger για τη Γλυπτική το 2007, το βραβείο Obayashi το 2012 και το PraemiumImperiale το 2013. Είναι επίτιμος συνεργάτης του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων, επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και συνεργάτης της Trinity και του Jesus College, Cambridge.​

​Το καλοκαίρι του 2009 ο Γκόρμλεϊ ήταν ο καλλιτέχνης στον οποίο ανατέθηκε το έργο της τέταρτης πλίνθου στην πλατεία Τραφάλγκαρ. Η εγκατάστασή του One & Other άφησε εποχή, καθώς ήταν μια δημόσια πρόσκληση προς το κοινό να περάσει μια ώρα στο κενό βάθρο. Η εγκατάσταση αυτή προσέλκυσε όσο λίγες στον χώρο αυτόν το ενδιαφέρον των μίντια και προκάλεσε πολλές συζητήσεις για τη «ζωντανή τέχνη» και την περφόρμανς.

Ανάμεσα στις δουλειές του Βρετανού καλλιτέχνη που ξεχώρισαν ήταν η έκθεσή του το 2019 στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου με τις ανθρωπόμορφες γλυπτικές εγκαταστάσεις του. Οι 29 μορφές που δημιούργησε τοποθετήθηκαν σε διάφορα μέρη του νησιού και οι επισκέπτες τις ανακάλυπταν με τη βοήθεια έντυπου υλικού. Αυτή ήταν η πρώτη έκθεση σύγχρονης τέχνης, που πραγματοποιήθηκε στο ελληνικό Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ελεύθερα, 28.8.2022.