H Βρετανοπαλαιστίνια σκηνοθέτρια μιλά με αφορμή τη νέα της ταινία «The Teacher» που προβάλλεται στην Κύπρο .

Η Φάρα Ναμπούλσι ξεκίνησε την καριέρα της ως χρηματίστρια στην JP Morgan Chase, ωστόσο πριν τα 40 της, μετά από ένα ταξίδι στην Παλαιστίνη το 2013 για ν’ ανακαλύψει τις ρίζες της, αποφάσισε ν’ αλλάξει επάγγελμα. Το 2016 ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής Native Liberty Productions, με στόχο να προβάλει τις αδικίες που βιώνει ο παλαιστινιακός λαός. Πλέον, είναι αναγνωρισμένη σκηνοθέτρια της οποίας η δουλειά έχει κερδίσει διεθνή βραβεία, συμπεριλαμβανομένου ενός BAFTA και μιας υποψηφιότητας για Όσκαρ. Η τελευταία της ταινία «The Teacher» προβάλλεται στο πλαίσιο του 22ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2024. Σε συνέντευξή της στο in-cyprus και το philenews, συζητά για τον ρόλο του κινηματογράφου στην αντιμετώπιση καταπιεστικών πραγματικοτήτων και για το όραμά της για το μέλλον του παλαιστινιακού κινηματογράφου. Τονίζει ότι μέσα από τις ταινίες της, στοχεύει όχι μόνο να αμφισβητήσει στερεότυπα και να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση, αλλά και να συμβάλει στη δημιουργία ενός «απελευθερωτικού αφηγήματος που εμπνέει την αλλαγή».

–Τι σας οδήγησε να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο; Η αγάπη μου για τον κινηματογράφο, το θέατρο και τη δραματική τέχνη ήταν πάντα βαθιά, ένα πάθος που με συνοδεύει από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, παρά το γεγονός ότι δεν είχα ακολουθήσει ποτέ κάποια επίσημη εκπαίδευση ή καριέρα σ’ αυτούς τους τομείς. Το ταξίδι μου στον κόσμο του κινηματογράφου ξεκίνησε απροσδόκητα κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην κατεχόμενη και αποικιοκρατούμενη Παλαιστίνη. Η άμεση εμπειρία της αδικίας και της σκληρής, συστηματικής πραγματικότητας που αντιμετωπίζει ο παλαιστίνιος λαός με συγκλόνισε. Γεννήθηκα, μεγάλωσα και μορφώθηκα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά έχοντας βαθιές ρίζες στην παλαιστινιακή κουλτούρα κι από τις δύο πλευρές της οικογένειάς μου, αυτή η εμπειρία ήταν αποκαλυπτική. Επιστρέφοντας στην προνομιούχα ζωή μου, ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω αυτά που είχα δει και νιώσει. Μέσα σε δύο χρόνια, αυτή η ανάγκη μεταμορφώθηκε από προσωπική, θεραπευτική γραφή σε μια προσπάθεια να μοιραστώ αυτές τις ανθρώπινες ιστορίες μέσω του πιο δυναμικού μέσου που μπορούσα να φανταστώ: του κινηματογράφου. Αφοσιώθηκα με ενθουσιασμό στη συγγραφή και παραγωγή των πρώτων μου ταινιών μικρού μήκους, οι οποίες ήταν πειραματικές, αφηρημένες και με ποιητικό τόνο. Αυτό σηματοδότησε την αρχή του ταξιδιού μου στη βιομηχανία. Μετά, βρήκα το θάρρος να σκηνοθετήσω την πρώτη μου ταινία μικρού μήκους («Τhe Present») η οποία γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αναγνώριση σε φεστιβάλ και από το κοινό, παγκόσμια, πυροδοτώντας την εξέλιξή μου μέχρι σήμερα με την πρώτη μου ταινία μεγάλου μήκους «The Teacher». Αυτό το μονοπάτι δεν αφορούσε μόνο στο να βρω τη φωνή μου στον κινηματογράφο, αλλά κι ως άνθρωπος· αφορούσε το να φωτίσω ιστορίες που έπρεπε να ειπωθούν, ιστορίες βαθιά ριζωμένες στην κληρονομιά μου και στις αδιαμφισβήτητες πραγματικότητες που είχα βιώσει.

-Επηρέασε με κάποιο τρόπο τη σκηνοθετική σας καριέρα η προηγούμενη σας πορεία στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες; Αν και η προηγούμενη καριέρα μου στον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα μπορεί να μη φαίνεται άμεσα σχετική με τη σκηνοθεσία, έχω συνειδητοποιήσει ότι μου έχει προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Το να εργάζεσαι σε ανδροκρατούμενο κλάδο- κάτι που ισχύει τόσο για τον τραπεζικό τομέα όσο και για τον κινηματογράφο- με προετοίμασε στο πώς να κινούμαι, να διαχειρίζομαι και να ηγούμαι χωρίς φόβο. Αυτή η προηγούμενη έκθεση σε τέτοιο περιβάλλον μου έδωσε μια μοναδική αυτοπεποίθηση, που ίσως δεν είναι συνηθισμένη σε γυναίκες που εισέρχονται για πρώτη φορά σ’ έναν τέτοιο χώρο. (Αν νιώθω κάποιο «σύνδρομο του απατεώνα» πιστεύω ότι προέρχεται περισσότερο από το ότι δεν πήγα σε σχολή κινηματογράφου και δεν έχει σχέση με το ότι είμαι γυναίκα). Επιπλέον, η εξοικείωσή μου με τους αριθμούς, τους προϋπολογισμούς και τη διαχείριση οικονομικών θεμάτων έχει αποδειχθεί ανεκτίμητη στους διάφορους ρόλους που αναλαμβάνω στον ανεξάρτητο κινηματογράφο. Είτε πρόκειται για συγκέντρωση κεφαλαίων, παραγωγή, σκηνοθεσία, μεταπαραγωγή ή μάρκετινγκ, νιώθω άνετα με όλες τις πτυχές, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών πτυχών που τρομάζουν πολλούς. Η προηγούμενη καριέρα μου ως χρηματίστρια με προετοίμασε και για την παρουσίαση των έργων μου, είτε πρόκειται για αιτήσεις επιχορήγησης είτε για συνεργασία με ιδιωτικούς επενδυτές και χρηματοδότες ταινιών. Η σύνταξη προτάσεων και η πειθώ είναι δεξιότητες που έχω μεταφέρει στο σημερινό μου επάγγελμα και γι’ αυτό είμαι ευγνώμων. Στην ουσία, τα εργαλεία, οι δεξιότητες και οι εμπειρίες από την καριέρα μου στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμες στο ταξίδι μου στον κόσμο του κινηματογράφου.

–Πώς αντιλαμβάνεστε το ρόλο σας ως σκηνοθέτρια, ειδικά ως Παλαιστίνια σκηνοθέτρια, στο να αφηγείστε ιστορίες από την Παλαιστίνη; Με εκφράζουν τα λόγια ενός κριτικού τέχνης που διάβασα κάποτε: «Δεν μπορείς να δημιουργήσεις τέχνη χωρίς αίσθηση ταυτότητας, αλλά αναζητάς ταυτότητα μέσα από τη δημιουργία τέχνης». Αυτή η φράση αποτυπώνει με ακρίβεια το ταξίδι μου ως σκηνοθέτρια, ειδικά ως Παλαιστίνια σκηνοθέτρια. Από τη μία πλευρά, η ενασχόλησή μου με τον κινηματογράφο αποτελεί μέσο για να γνωρίσω καλύτερα τον εαυτό μου κι ένα προσωπικό εργαλείο έκφρασης- ένας τρόπος για να εκφραστώ δημιουργικά και να διαχειριστώ τον πόνο και την αδικία που έχω δει. Η πράξη της δημιουργίας είναι για μένα κάτι που μ’ απελευθερώνει και με ανυψώνει πνευματικά, κάτι που ξεπερνά μια απλή υποχρέωση ή ευθύνη. Είναι ο τρόπος μου να διαχειρίζομαι προσωπικά τραύματα και κοινωνικές αδικίες. Από την άλλη, η δημιουργικότητά μου με οδηγεί αναπόφευκτα στο θέμα της Παλαιστίνης, που είναι μια αντανάκλαση της ταυτότητάς μου και της προσωπικής μου σύνδεσης μ’ αυτό το μέρος του κόσμου. Υπό αυτή την έννοια, νιώθω ένα αίσθημα καθήκοντος, όχι μόνο ως Παλαιστίνια αλλά κι ως άνθρωπος, να χρησιμοποιήσω τις δεξιότητές μου και την καλλιτεχνική μου έκφραση για να αφηγηθώ ιστορίες που έχουν βάθος και σημασία. Η σύνδεσή μου με το υλικό είναι βαθιά· στόχος μου είναι να δουλεύω με έργα που με αγγίζουν προσωπικά, λέγοντας σημαντικές ιστορίες για πραγματικές αδικίες που βιώνουν άνθρωποι με τους οποίους νιώθω συνδεδεμένη ή ίσως έχω βιώσει κι εγώ η ίδια. Στο τέλος, όμως, δεν χρειάζεται πάντα να είναι σχετικό με την Παλαιστίνη, απλά μέχρι τώρα έτσι έχει έρθει φυσικά. Συμφωνώ με την άποψη του Ιταλού καλλιτέχνη Νταβίντε Ντορμίνο: «η πραγματική τέχνη είχε πάντα ρόλο και ευθύνη να πάρει θέση, γιατί θεμελιώδης ρόλος του καλλιτέχνη είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαμορφώσουν την άποψή τους με τρόπο που μας απελευθερώνει». Πιστεύω ότι η τέχνη έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει. Ως καλλιτέχνης, θεωρώ ότι ο ρόλος μου είναι να συμβάλω στη διαμόρφωση ενός αφηγήματος που απελευθερώνει και φωτίζει, αποφεύγοντας την τέχνη που εξυπηρετεί απλώς μια αισθητική λειτουργία, είναι καθαρά διασκεδαστική ή ικανοποιεί την ματαιοδοξία. Η δουλειά μου ως σκηνοθέτρια, ειδικά όσον αφορά τις ιστορίες από την Παλαιστίνη, καθοδηγείται από αυτή τη φιλοσοφία- να λέω ιστορίες που είναι όχι μόνο προσωπικές και σημαντικές, αλλά και απελευθερωτικές και δυνητικά ικανές να εμπνεύσουν την αλλαγή.

–Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει ο κινηματογράφος σ’ αυτόν τον πόλεμο; Για να είμαι ειλικρινής, δεν μπορώ να ονομάσω αυτό που συμβαίνει «πόλεμο». Απλά, δεν είναι. Όταν 15 από τα πιο λαμπρά νομικά μυαλά του πλανήτη, στο πιο σημαντικό δικαστήριο του κόσμου, χαρακτήρισαν ομόφωνα τις τρέχουσες πράξεις του Ισραήλ στη Γάζα ως «πιθανή γενοκτονία»- το έγκλημα των εγκλημάτων- πιστεύω ότι, δεδομένων των προηγούμενων παραβιάσεων του Ισραήλ με την παράνομη στρατιωτική κατοχή, τον αποικισμό και το απαρτχάιντ (ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας σύμφωνα με τους πιο αξιόπιστους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων), το Ισραήλ δεν δικαιούται το όφελος της αμφιβολίας και εκατομμύρια ζωές κρέμονται απ’ αυτή την ισορροπία. Πιστεύω ότι ο κινηματογράφος διαδραματίζει μοναδικό και ισχυρό ρόλο στην αντιμετώπιση των καταπιέσεων και των καταπιεστικών πραγματικοτήτων, έναν ρόλο που έχει παίξει για δεκαετίες κι όχι μόνο σε σχέση με την Παλαιστίνη. Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι ένα από τα πιο βαθιά και όμορφα μέσα ανθρώπινης επικοινωνίας και καλλιτεχνικής έκφρασης που έχουν υπάρξει. Διαθέτει την ασύγκριτη ικανότητα να αμφισβητεί τα στερεότυπα, να ξεπερνά τις παρανοήσεις και να υπερβαίνει τα σύνορα με τρόπο που κανένα άλλο μέσο δεν μπορεί. Ο κινηματογράφος αφυπνίζει τη συνείδηση της ανθρωπότητας, αξιοποιώντας την τεχνολογία για να φτάσει σε κάθε γωνιά του πλανήτη. (Φυσικά, μπορεί να κάνει και το ακριβώς αντίθετο!) Αυτή του η ικανότητα είναι ιδιαίτερα σχετική με την τρέχουσα κατάσταση στην Παλαιστίνη, τόσο πριν όσο και μετά τα φρικτά γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου. Η αδικία που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι δεν είναι κάτι καινούριο· είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα εδώ και δεκαετίες. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο κινηματογράφος μπορεί να λειτουργήσει ως ισχυρό εργαλείο για να φέρει αυτά τα ζητήματα στο παγκόσμιο προσκήνιο, καλλιεργώντας την κατανόηση και την ενσυναίσθηση. Πιστεύω και ελπίζω ότι η ταινία μου, «The Teacher», έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή.

–Οι ταινίες σας εξερευνούν την οικουμενικότητα της ελπίδας και της ανθεκτικότητας μπροστά στις κακουχίες της ζωής. Γιατί είναι σημαντικό να λέμε αυτές τις ιστορίες; Η ελπίδα και η ανθεκτικότητα μέσα στις δυσκολίες αντηχούν, για μένα, στην καρδιά της ανθρώπινης εμπειρίας. Βρίσκω βαθιά απήχηση στα λόγια του Τζέιμς Μπόλντουιν: «Δεν μπορώ να είμαι απαισιόδοξος διότι ζω. Το να είσαι απαισιόδοξος σημαίνει ότι έχεις συναινέσει πως η ανθρώπινη ζωή είναι ένα ακαδημαϊκό ζήτημα. Οπότε, είναι επιβεβλημένο να είμαι αισιόδοξος. Είναι επιβεβλημένο να πιστεύω ότι μπορούμε να επιβιώσουμε, από οτιδήποτε είναι αυτό που πρέπει να επιβιώσουμε». Αυτή η οπτική του Μπόλντουιν αποτυπώνει την ουσία του αισιοδοξίας απέναντι στην αντιξοότητα. Όπως το βλέπει, δεν υπάρχει άλλη επιλογή κι αυτή η αντίληψη επηρεάζει βαθιά τη σκηνοθεσία μου. Αυτή η έννοια της αισιοδοξίας δεν είναι απλώς μια επιλογή αφήγησης· είναι μια απαραίτητη στάση ζωής κι ένας τρόπος να τιμήσουμε την ικανότητα του ανθρώπινου πνεύματος για ελπίδα και ανθεκτικότητα. Αυτή η ελπίδα είναι κρίσιμη, ειδικά για εκείνους που βιώνουν άμεσα αυτές τις δοκιμασίες και είναι μερικές φορές ο μοναδικός φάρος που οδηγεί την ανθεκτικότητα και την επιμονή τους. Η ελπίδα και η ανθεκτικότητα δεν είναι απλώς καλλιτεχνικές επιλογές, αλλά ζωτικές σωσίβιες λέμβοι που διαπερνούν τις αφηγήσεις των ταινιών μου, αντανακλώντας το ανίκητο πνεύμα των Παλαιστινίων και τον αγώνα τους για δικαιοσύνη και ελευθερία.

–Ο παλαιστινιακός κινηματογράφος κερδίζει αναγνώριση σε όλο τον κόσμο. Πώς βλέπετε το μέλλον του; Πιστεύω ότι με τις πλούσιες ιστορίες του και τα ανερχόμενα ταλέντα του, έχει τεράστια δυναμική που ξεπερνά ακόμη και τις απίστευτες δουλειές που έχουμε δει μέχρι σήμερα. Οι μοναδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι σκηνοθέτες ξεπερνούν τις συνηθισμένες δυσκολίες του ανεξάρτητου κινηματογράφου, καθώς περιλαμβάνουν την έλλειψη υποδομών, ελευθερίας, χρηματοδότησης και κυβερνητικής υποστήριξης που πολλές άλλες χώρες παρέχουν για να καλλιεργήσουν τους δημιουργούς τους. Παρά τους περιορισμούς και το γεγονός ότι δεν υπάρχει πραγματική παλαιστινιακή κινηματογραφική βιομηχανία- ενισχυμένη από το υπόβαθρο καταπίεσης και εμποδίων που είναι εγγενή σ’ έναν τόπο που είναι κατεχόμενος και αποικιοκρατούμενος- είναι αξιοσημείωτο το πόσο μακριά έχει φτάσει ο παλαιστινιακός κινηματογράφος. Θα ήθελα να δω μια αναπτυσσόμενη παλαιστινιακή κινηματογραφική βιομηχανία που μπορεί να εξερευνήσει αφηγήσεις πέρα από αυτές που θεωρούνται εγγενώς πολιτικά φορτισμένες, μερικές φορές απλώς λόγω της προέλευσής τους. Ενώ το πολιτικό πλαίσιο της Παλαιστίνης αδιαμφισβήτητα χρωματίζει τον κινηματογράφο της, υπάρχει μια επιθυμία να διευρυνθεί το θεματικό πεδίο. Αυτό περιλαμβάνει την αφήγηση ιστοριών που αντικατοπτρίζουν άλλες πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας και τις ποικίλες δυναμικές της παλαιστινιακής ζωής, που δεν ορίζονται αποκλειστικά από την καταπίεση και τη μελαγχολία που καλλιεργούν αυτά τα στοιχεία. Οραματίζομαι ένα μέλλον όπου ο παλαιστινιακός κινηματογράφος μπορεί επίσης να προβάλει πιο θετικές ιστορίες και θέματα.

  • INFO Η ταινία της Φάρα Ναμπούλσι «The Teacher» προβάλλεται στη Λευκωσία (Ζήνα Πάλας) τη Δευτέρα 15 Απριλίου στις 10μ.μ. και στη Λεμεσό (Ριάλτο) την Τετάρτη 17 Απριλίου στις 8μ.μ. cyprusfilmdays.com