Σαν σήμερα, 20 Μαΐου, το 1941 ξεκίνησε η «Μάχη της Κρήτης». Θα αποδεικνυόταν κομβικής σημασίας για την εξέλιξη του πολέμου στη Μεσόγειο και την ιστορία των αεραποβατικών επιχειρήσεων, ενώ ως προς τις εσωτερικές εξελίξεις η ηρωική αντίσταση των Κρητών θα έδινε την αφορμή στους κατακτητές να εκδηλώσουν την πραγματική, αποτροπιαστική εικόνα του Ναζισμού. Στις επιχειρήσεις και στην απέλπιδα αμυντική προσπάθεια των συμμαχικών στρατευμάτων μετείχαν και μερικές εκατοντάδες Κυπρίων εθελοντών στρατιωτών του «Κυπριακού Συντάγματος» του βρετανικού στρατού. Μερικοί από αυτούς σκοτώθηκαν, οι περισσότεροι συνελήφθηκαν αιχμάλωτοι και ορισμένοι κατάφεραν να διαφύγουν τη σύλληψη και κρύφτηκαν στα κρητικά βουνά.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από το Πολιτιστικό Κέντρο Μιτσερού Ιδρύματος Δαμιανού το νέο βιβλίο της Μάρως Σωφρονίου με τίτλο «Το Μιτσερό στους αγώνες του έθνους. Η συμμετοχή των κατοίκων στους δύο παγκόσμιους πολέμους και το ανέκδοτο ημερολόγιο του στρατιώτη Γεώργιου Νικολάου Ταουξή CY 1539». Εκεί η συγγραφέας αποθησαυρίζει αρχειακό υλικό, μαρτυρίες και φωτογραφίες που συγκέντρωσε με πολυετή έρευνα, επιβεβαιώνοντας ότι το Μιτσερό των 450 κατοίκων ήταν από τις κοινότητες με τη μεγαλύτερη συμμετοχή εθελοντών στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο· τρεις εξ αυτών σκοτώθηκαν, και οι τρεις στην Ελλάδα. (Ξεχωριστή συγκίνηση προκαλεί η ιστορία μιας «νύφης του πολέμου» από το Μιτσερό, της Μηλιάς Χατζηθεοδόση–Παστογιωρκή, που παντρεύτηκε Ινδό στρατιώτη τον οποίο και ακολούθησε στη μακρινή του πατρίδα, για να χαθούν τα ίχνη τους στα τέλη της δεκαετίας του 1940, όταν μετά την αποχώρηση των Βρετανών διχοτομήθηκε με αιματηρό τρόπο η Ινδία.)
Το μεγαλύτερο τμήμα του βιβλίου της Μ. Σωφρονίου είναι αφιερωμένο στην ιστορία του Γεώργιου Νικολάου Ταουξή, από το Μιτσερό, ο οποίος ύστερα από τη Μάχη της Κρήτης συνελήφθηκε, κατάφερε να δραπετεύσει και βρήκε καταφύγιο και δεύτερη φαμίλια στο σπίτι της οικογένειας Αναστάση και Αθηνάς Μπούλακα, στον Γαλατά Χανίων. Παρότι η οικογένεια Μπούλακα ήταν πρόθυμη να φιλοξενήσει τον Κύπριο στρατιώτη για όσο καιρό χρειαζόταν, ο εθελοντής από το Μιτσερό αποφάσισε να φύγει για να μην τους δημιουργήσει προβλήματα με τους Γερμανούς, καθώς όποια οικογένεια συλλαμβανόταν να προσφέρει φιλοξενία σε στρατιώτες των συμμάχων, τυφεκιζόταν επί τόπου από τους κατακτητές. Ο Ταουξής τελικώς στάθηκε άτυχος, καθώς συνελήφθη από τους Γερμανούς στο Σολούμ, αφού διέσχισε το Λιβυκό πέλαγος με βάρκα, προσπαθώντας να φτάσει στις βρετανικές θέσεις στη Βόρεια Αφρική. Στο στρατόπεδο της Λάρισας, όπου μεταφέρθηκε, κατάφερε να επιβιώσει, στις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης των αιχμαλώτων, στον σκληρό χειμώνα της πείνας του 1941-1942, χάρη στη φιλανθρωπία και τη γενναιοδωρία της οικογένειας Μπούλακα. Πρόκειται για μια σπάνια στις λεπτομέρειές της και την αφοσίωση περίπτωση αλληλεγγύης μέσα στην αγριότητα του πολέμου, μιας οικογένειας απλών Κρητικών, τους οποίους ο Κύπριος στρατιώτης δεν ξέχασε ποτέ, μέχρι τον θάνατό του. Η αγάπη που έδειξαν στον Γεώργιο Ταουξή οι Αναστάσης και Αθηνά Μπούλακα είναι μοναδική: Από ό,τι φαίνεται από το βιβλίο και την αλληλογραφία που δημοσιεύεται, η οικογένεια Μπούλακα έστελλε από τα Χανιά χρήματα στον Ταουξή, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα, το 1941-1942, για να αγοράζει τρόφιμα… Οι οικογένειες Μπούλακα και Ταουξή συνδέθηκαν από τότε και διατήρησαν μετά το τέλος του πολέμου για αρκετά χρόνια αλληλογραφία, όπως πιστοποιείται από την έρευνα της συγγραφέως.
Σήμερα, σε μια εποχή ισοπεδωτικής απαξίωσης των πάντων, ας δούμε σε αυτούς τους ταπεινούς απλούς χωρικούς από το Μιτσερό και τον Γαλατά Χανίων τα πρότυπα ανθρωπιάς, κρητικής λεβεντιάς και πατριωτισμού.
Υ.Γ. Ευχαριστώ θερμά όσους παρευρέθηκαν, είτε ως επίσημοι προσκεκλημένοι, είτε ως απλοί αναγνώστες/ριες της παρούσας στήλης, στην παρουσίαση του βιβλίου μου «Ψηφίδες Ιστορίας. Σημειώματα για την ιστορία της Κύπρου στην εφημερίδα “Ο Φιλελεύθερος” 2006-2016», την περασμένη Τρίτη στη Λευκωσία. Ήταν ένα βράδυ που το «Εκ Πεποιθήσεως» πλάτυνε τόσο πολύ…
*Αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
www.papapolyviou.com
