Μαρία Ιωάννου: Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει αισθανθεί ενδιάμεσος

Η διακεκριμένη Κύπρια πεζογράφος Μαρία Α. Ιωάννου επιμένει στη μικρή αφηγηματική φόρμα, προτείνοντας ένα νέο βιβλίο με μικροδιηγήματα υπό τον τίτλο «Οι Ενδιάμεσοι». Πρόκειται για μυθοπλασίες μικρόκοσμων που κινούνται ανάμεσα στα όρια του μαγικού και ωμού ρεαλισμού, της καθολικότητας και της εντοπιότητας. Εξελίσσει το ξεχωριστό προσωπικό της ύφος και διεισδύει στον κόσμο των ανθρώπινων σχέσεων μέσα από μια πεζογραφία που συνδιαλέγεται με την ποιητικότητα, τη θεατρικότητα και το οπτικό στοιχείο, καθώς ψηλαφεί το τραύμα που μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο κι από γενιά σε γενιά.

– Τι είναι αυτό που σε γοητεύει στη μικρή αφηγηματική φόρμα; Τα πάντα. Το πώς μια μικρομυθοπλασία περικλείει ένα ολόκληρο σύμπαν σε μια, δυο, τρεις σελίδες. Η συμπύκνωση, η ποιητικότητα αυτής της φόρμας. Αυτά που υπαινίσσεται κυρίως, όσα δεν γράφονται ή όσα αφαιρούνται στην πορεία, το αντίκτυπο που έχει κάθε λέξη, κάθε φράση. Η εμπειρία μιας δεύτερης ίσως και τρίτης ανάγνωσης. Η αίσθηση που αιωρείται κατά τη διάρκεια μιας αναγνωστικής εμπειρίας αλλά πρωτίστως το μετά, το πώς δηλαδή μια πολύ μικρή ιστορία, ένα μικροδιήγημα που κεντήθηκε με κόπο και υπομονή, συνεχίζεται στο μυαλό ενός αναγνώστη, αποκτώντας σάρκα και οστά κι εκτός σελίδας.

– Ποιοι είναι οι ενδιάμεσοι του τίτλου; Πού τους συναντούμε; Τους συναντούμε παντού, εντός κι εκτός βιβλίου. Δεν νομίζω να υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει αισθανθεί ενδιάμεσος στη ζωή του, είτε γιατί βρέθηκε ανάμεσα σε καταστάσεις, άλλους ανθρώπους, σκέψεις, συναισθήματα, είτε γιατί πάντα ένιωθε ενδιάμεσος, στην κοινωνία, στην οικογένεια, στη χώρα του, στον κόσμο, μέσα στο ίδιο του το σώμα. Ακόμη και τα άψυχα στοιχεία αποκτούν μια ενδιάμεση ταυτότητα άμα τοποθετηθούν σ’ ένα λογοτεχνικό κείμενο- γιατί όχι; Και, φυσικά, τι πιο ενδιάμεσο από το να αιωρείσαι και να ταλαντεύεσαι ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, τη χαρά και τη θλίψη, το γέλιο και το κλάμα, το παρόν, το παρελθόν, τη γη που άφησες και τη γη που πατάς αυτήν ακριβώς τη στιγμή!

– Ποια στοιχεία είναι αυτά που καθορίζουν το ιδιαίτερο ύφος ενός συγγραφέα; Δεν γνωρίζω την απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση. Πιστεύω, όμως, πως αν κάποιος γράψει απαλλαγμένος από το πώς γράφεται κάτι άλλο, ή το πώς πρέπει να γράφεται, ή το πώς συνήθως γράφονται έργα παρόμοιου ύφους ή θεματικής, αν δηλαδή αφήσει στην άκρη τον φόβο, τον μιμητισμό, τη ματαιοδοξία, το τι θα πουν οι άλλοι, το τι δεν θα πουν, ίσως τότε, και μόνο τότε, να καταφέρει να γράψει μ’ ένα δικό του ύφος, ν’ ανακαλύψει και εν τέλει να αποκαλύψει μια συγγραφική ταυτότητα και, φυσικά, προχωρώντας- προχωρώντας δύσκολα κυρίως, μα προχωρώντας όπως και να ‘χει- να εξελίξει αυτή την ταυτότητα.

– Από πού πηγάζει και πού αποσκοπεί ως εργαλείο το χιούμορ στη δουλειά σου; Νομίζω το χιούμορ- μαύρο, άσπρο, γκρίζο, ναι, μάλλον γκρίζο στη δική μου περίπτωση- λειτουργεί με πολλούς τρόπους τους οποίους και εγώ αντιλαμβάνομαι και κατανοώ εν προόδω, γράφοντας, ξαναγράφοντας, ωριμάζοντας σωματικά και εγκεφαλικά από βιβλίο σε βιβλίο. Πάντοτε είχα μια δική μου αίσθηση του χιούμορ που άλλοτε έκανε τους άλλους να γελούν με την ψυχή τους κι άλλοτε δημιουργούσε εκείνες τις άβολες παύσεις ή εκείνο το ετεροχρονισμένο περίεργο χαχανητό. Oπότε θα μπορούσα να πω πως αυτή η ιδιαιτερότητα του χιούμορ μου στην πραγματική ζωή αντανακλάται και στη ζωή που μου χαρίζει η μυθοπλασία. Είναι υβριδικό το χιούμορ στα κείμενά μου, πιστεύω, εμφανίζεται σε σημεία που δεν περιμένει κάποιος να γελάσει για παράδειγμα, κάποιες φορές ίσως να δημιουργεί και ενοχές στον αναγνώστη – μα είναι δυνατόν να χαμογελώ διαβάζοντας κάτι τόσο τραγικό; – άλλες φορές γίνεται σωσίβιο, δεκανίκι, ξέφωτο, ή προσφέρει μια μορφή κάθαρσης, μια βαθιά ανάσα, όχι μόνο στους αναγνώστες αλλά και σ’ εμένα την ίδια.

– Πιστεύεις περισσότερο στις ιαματικές ή στις ανακλαστικές ιδιότητες της τέχνης; Πιστεύω στις διακλαδωτικές ιδιότητες της τέχνης. Όταν ήμουν μικρή έριχνα μικρές πέτρες στην ήρεμη θάλασσα όχι για να φτάσουν μακριά ή για να τις δω να βυθίζονται, μα για να παρατηρώ τους κύκλους που σχηματίζονταν γύρω από αυτές, μικρούς, μεγάλους, ημιτελείς, αόρατους σχεδόν. Κάπως έτσι προσεγγίζω και τη γραφή, νομίζω.