Λίγο πριν την επιστροφή των μαθητών στις τάξεις, όλοι οι επηρεαζόμενοι φορείς παιδείας –γονείς, κηδεμόνες, εκπαιδευτικοί– έχουν προνοήσει και προτρέξει ορθά ώστε τα παιδιά-οι μαθητές να ενδυναμώσουν τις σχολικές τους γνώσεις. Ωστόσο, πριν από τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, απαραίτητη είναι η περιθωράκιση του ψυχο-συναισθηματικού κόσμου. Ας μην ξεχνάμε ότι βασικός σκοπός της διαπαιδαγώγησης είναι να προάγουμε και να διαπλάσουμε ανθρώπους «ευτυχισμένους» οποιοδήποτε εκπαιδευτικό πεδίο ή επαγγελματικό μονοπάτι κι αν ακολουθήσουν.
Δεν είναι ενθαρρυντική η εικόνα ενός «καλού μαθητή» ή «μιας καλής μαθήτριας» όταν στο πρόσωπό τους αντικρίζεις καθημερινά τη θλίψη και τη συννεφιά, όταν «βουλιάζουν» κάτω από την πίεση και το άγχος του να αποκομίζουν συνεχώς καλούς βαθμούς και να ανταποκρίνονται στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις των γονιών ή των δασκάλων τους. Ούτε προς όφελός τους είναι όταν στη συννεφιασμένη όψη τους δεν αναγνωρίζεις το χαμόγελο και την ξεγνοιασιά της παιδικής και νεανικής τους ηλικίας, που δε θα ευκαιρήσουν να βιώσουν ξανά.
«Τα αγαθά κόποις κτώνται…» διατυπώνει εύλογα το αρχαίο ρητό, όμως να μην ξεχνάμε ότι ο ορθός προγραμματισμός, η πειθαρχία και η μελέτη πρέπει να συνδυάζονται με τη χαρά της μάθησης, την ψυχική ευφορία και την ομαλή ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου στην τρυφερή παιδική ηλικία και την εφηβεία που εγχαράσσεται ενίοτε από πολλές συναισθηματικές μεταπτώσεις και ανασφάλειες.
Ένα αρχαίο σύγγραμμα του Πλουτάρχου, το Περί παίδων αγωγής, που θεωρείται υπόδειγμα και διαχρονικός οδηγός για το έργο της ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των νέων, καθώς έχει μεταφραστεί σε πάμπολλες γλώσσες και αποτελεί βασικό πνευματικό εργαλείο για κάθε Παιδαγωγική Ακαδημία αναφέρει: «Εγώ ήδη είδα μερικούς πατέρες στους οποίους η μεγάλη αγάπη για τα παιδιά τους έγινε αιτία να μην τα αγαπούν. […] Επειδή, λοιπόν, βιάζονται να αριστεύσουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα σε όλα («εν πάσιτάχιον πρωτεύσαι»), τα υποβάλλουν σε υπέρμετρους κόπους, τους οποίους (εκείνα) αφήνουν στη μέση, επειδή κουράζονται και μάλιστα δεν προσλαμβάνουν τη μάθηση με θετική διάθεση, επειδή πιέζονται[…]. Γιατί, όπως ακριβώς τα φυτά με το λίγο νερό τρέφονται, αλλά με το πολύ πνίγονται, με τον ίδιο τρόπο η ψυχή αναπτύσσεται, όταν υποβάλλεται σε μετρημένους κόπους, ενώ με τους υπερβολικούς βυθίζεται (βαπτίζεται)».(9b–c).
Καλό διάβασμα, λοιπόν, ορθός προγραμματισμός, αλλά με μέτρο, παίρνοντας ανάσες και με διαλείμματα, χωρίς αγχογόνες υπερβολές, που ωθούν την ψυχή να καταποντίζεται.
Ένα άλλο μείζον παιδαγωγικό θέμα είναι η οικοδόμηση σωστών διαπροσωπικών σχέσεων με τους συμμαθητές και το σχολικό περιβάλλον εν γένει. Ιδιαίτερα, θα πρέπει να εστιάσουμε στην αποδοχή της διαφορετικότητας, ζώντας σε μια εποχή όπου ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς bullying εκδηλώνεται, δυστυχώς συχνά, με ακραία φαινόμενα. Εδώ, θα παραπέμψω σε ένα εφηβικό ανάγνωσμα, που μικρό απόσπασμά του παρατίθεται στο εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας Β’ Γυμνασίου.
«Στο μάθημα της Αγάπης ένα κορίτσι είπε ένα βράδυ: «Ξέρω γιατί απελπίζομαι τόσο συχνά. Είναι γιατί θέλω να με αγαπούν όλοι κι αυτό δεν είναι ανθρωπίνως δυνατόν. Θα μπορούσα να είμαι το πιο ζουμερό, το πιο γευστικό, το πιο συναρπαστικό ροδάκινο του κόσμου και να προσφέρομαι σε όλους. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που είναι αλλεργικοί στα ροδάκινα. Αυτοί θα θελήσουν ίσως να γίνω μπανάνα». Πόσο συχνά δε γινόμαστε μπανάνες για άλλους, που θέλουν ροδάκινα! Τι θλιβερή φρουτοσαλάτα. Είναι προτιμότερο να πεις στον άλλο: «Λυπάμαι πολύ που δεν μπορώ να είμαι μπανάνα, θα το ‘θελα πολύ να ήμουνα μπανάνα για σένα. Βλέπεις όμως, είμαι ροδάκινο». Και ξέρετε τι θα συμβεί; Αν περιμένετε αρκετά, θα βρείτε κάποιον που του αρέσουν τα ροδάκινα. Και μετά θα μπορείτε να ζήσετε σαν ροδάκινο κι όχι σαν μπανάνα. Σκεφτείτε χάσιμο ενέργειας που έχει κανείς προσπαθώντας να γίνει μπανάνα όταν είναι ροδάκινο!» (Λέο Μπουσκάλια, Να ζεις, ν΄ αγαπάς και να μαθαίνεις).
Το κείμενο μιλά για την αποδοχή του εαυτού όπως αυτός είναι πραγματικά γιατί είναι μάταιο να προσπαθούμε να αλλάξουμε και να εγκλειστούμε σε ένα διαφορετικό εγώ που δεν αντιπροσωπεύει τη φύση και τις κλίσεις μας. Το ζουμερό ροδάκινο είμαστε εμείς μέσα από τις καταπιέσεις και τους περιορισμούς που θέτουμε στον εαυτό μας και δεν τον αφήνουμε να εκδηλώσει τα πραγματικά θέλω του, όταν γινόμαστε κάτι άλλο, όπως π.χ. μια στεγνή μπανάνα. Με λίγη υπομονή θα βρούμε αυτούς που μας αγαπούν πραγματικά και μας αποδέχονται γι’ αυτό που είμαστε. Αν το δούμε και αμφίδρομα, απ’ την πλευρά του άλλου, τότε μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε όλους αδιάκριτα με τα διαφορετικά θέλω, τις ιδιαιτερότητες και να ζούμε σε μια ειρηνική και πολιτισμένη σχολική κοινότητα, όπου δεν υπάρχει χώρος να καρποφορήσει ο εκφοβισμός και τα συναφή προβλήματα που αναφύονται σε μια δυσλειτουργική και τεταμένη σχολική ατμόσφαιρα – επιβλαβή για την πρόοδο και τη μάθηση.
*Φιλόλογος-εκπαιδευτικός. ([email protected])
