Οι κυβερνητικοί «spin doctors» πληρώνονται για να βάζουν το άλογο μπροστά από την άμαξα, με σκοπό το εν λόγω παράλογο να αποσπά την προσοχή από την πραγματική εικόνα.
Η σημασία της εικόνας στον χώρο της πολιτικής δεν είναι καθόλου σημερινή ιδέα. Η επικράτηση του Κασσελάκη στο κόμμα της ρεφορμιστικής Αριστεράς στην Ελλάδα, όπως και η εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη στην προεδρία της Κύπρου, είναι δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα διαχείρισης της εικόνας τους. Όποιος έχει φιλοδοξίες, οφείλει να χτίσει μια κολακευτική εικόνα για τον εαυτό του, για τις ιδέες και τα επιτεύγματά του. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος λέγεται προπαγάνδα, με πρώτη διδάξασα την Καθολική Εκκλησία από τον 17ο αιώνα, στην προσπάθειά της να εμποδίσει την εξάπλωση του Προτεσταντισμού. Σκοπός της προπαγάνδας, την οποία χρησιμοποιούν όλες οι σύγχρονες κυβερνήσεις πλέον (ο Χίτλερ την έφτασε στα όριά της, αν και δεν τον έσωσε) δεν είναι απλώς η διάδοση μιας πληροφορίας ή άποψης, αλλά η παρουσίασή της, η παραποίηση είτε η αποσιώπησή της, με τρόπο που να εξυπηρετεί την κυβερνητική πλευρά.
Υπάρχουν ειδικοί προς τούτο, οι λεγόμενοι «spin doctors». Ο όρος «spin», που σημαίνει περιστροφή, αναφέρεται στην αλλαγή της οπτικής ενός γεγονότος σε μια άλλη, ευνοϊκότερη. Η δουλειά του Τύπου, βεβαίως, αν δεν είναι διαπλεκόμενος, είναι να παρουσιάσει στην κοινή γνώμη την ορθή προοπτική του συγκεκριμένου γεγονότος. Τον τελευταίο καιρό, ωστόσο, κυριαρχεί το φαινόμενο των «περιστρεφόμενων πολιτικών», οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι ικανοί να θεραπεύσουν πάσα «νόσο» ως spin doctors οι ίδιοι, δημιουργώντας για τον εαυτό τους μια εικόνα που (πιστεύουν ότι) πουλάει στους ψηφοφόρους, κρύβοντας την ουσία της –ανύπαρκτης εν πολλοίς– πολιτικής τους άποψης. Χρησιμοποιούν επιπλέον ως spin doctors δημοσιογράφους ή εταιρείες δημοσίων σχέσεων, μόνο που υποβιβάζουν συνήθως τις υπηρεσίες τους στη διεκπεραίωση βαρετών υποχρεώσεων, όπως π.χ. την εκπροσώπησή τους σε γάμους, κηδείες, μνημόσυνα και άλλες εκδηλώσεις.
Μάθαμε πρόσφατα ότι η παραιτηθείσα αναπληρώτρια κυβερνητική εκπρόσωπος κ. Κωμοδρόμου έτρεχε σε τέτοια πράγματα, «επικοινωνώντας» (όπως είπε η ίδια) την κυβέρνηση και το έργο της, παίρνοντας μέρος π.χ. στην πορεία Χριστοδούλας (παρεμπιπτόντως, ποτέ δεν κατάλαβα πώς καταπολεμάς τον καρκίνο με μια πορεία), χρεώνοντας και υπερωρίες. Το θέμα εδώ δεν είναι τα χρήματα, πολλά ή λίγα, αλλά τα καθήκοντα: Ποιες είναι οι υποχρεώσεις μιας τέτοιας θέσης; Θα μου πείτε, βεβαίως, άμα τα παραπάνω είναι αχρείαστα ή και αθέμιτα, πόσο θεμιτή είναι η χρησιμοποίηση ανθρώπων που δουλειά τους είναι να επηρεάσουν και να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη μέσω της μεροληπτικής ή παραπλανητικής ερμηνείας ενός γεγονότος; Όταν «θάβουν» τις κακές ειδήσεις προβάλλοντας κάτι άλλο, πιασάρικο; Όταν αρνούνται τα λάθη με μια μη-συγγνώμη συγγνώμη, όπως π.χ. ο Μητσοτάκης (έγιναν λάθη, αλλά όχι επίτηδες); Ή όταν τιμωρούν τους ενοχλητικούς δημοσιογράφους με έμμεσο ή άμεσο αποκλεισμό;
«Έβαλε την άμαξα μπροστά από το άλογο» λέμε για να δείξουμε κάτι παράλογο, το οποίο ενίοτε χρησιμεύει για να μετατοπίσει αλλού την εστίαση. «Τhe tail wagging the dog» είναι μια ανάλογη έκφραση, δηλαδή «η ουρά κουνάει τον σκύλο», που χρησιμοποιήθηκε ως τίτλος στη μαύρη κωμωδία του 1997 «Wag the dog» από τον Μπάρι Λέβινσον: Για να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης από τον πρόεδρο, ο οποίος αποκαλύφθηκε ότι έκανε σεξ με ανήλικη πριν τις εκλογές στις ΗΠΑ, ο spin doctor (Ρόμπερτ Ντε Νίρο) προσέλαβε έναν σκηνοθέτη του Χόλιγουντ (Ντάστιν Χόφμαν) ο οποίος πλάσαρε μια απίθανη ιστορία που περιλάμβανε κήρυξη πολέμου από την… Αλβανία και άλλα θεότρελα και απίθανα.
Μαθητευόμενοι spin doctors ή απλώς… νοσοκόμοι οι ίδιοι της εικόνας τους, με… πτυχίο ή χωρίς, οι πολιτικοί της μετα-πολιτικής στην κατεξοχήν εποχή της εικόνας δεν παύουν να είναι εκτεθειμένοι, όπως και οι παλαιότεροι συνάδελφοί τους, με την προϋπόθεση να υπάρχει anti-spin Press. Από την άλλη, μια συμβουλή στους συναδέλφους που αναλαμβάνουν ρόλους ενημέρωσης στην κυβέρνηση: Διευκρινήστε αν στα καθήκοντά σας περιλαμβάνεται και η υποχρέωση παρουσίας σε κοινωνικές και άλλες εκδηλώσεις ως εκπρόσωποι του εργοδότη σας. Εγώ συχνά βαριέμαι αφόρητα τέτοια πράγματα – και δεν εκπροσωπώ παρά μόνο τον εαυτό μου.
Ελεύθερα, 1.10.2023
