Ένα χρόνο μετά την εκλογή του ο Τραμπ έσπειρε το χάος, γεωπολιτικό σε πλανητικό επίπεδο αλλά και εσωτερικό χάος στις ΗΠΑ. Το γεωπολιτικό χάος έχει βασικά δύο όψεις. Το ένα προκλήθηκε από τη δασμολογική πολιτική του, τον προστατευτισμό, και το δεύτερο από τις ενέργειές του, υποτίθεται ως ειρηνοποιού, που όμως δεν έφεραν ουσιαστικά αποτελέσματα. Η εσωτερική πολιτική του ενίσχυσε δραματικά την πόλωση στις ΗΠΑ και συνέβαλε σε μια βαθιά κοινωνική διχοτόμηση. Οι δημοτικές εκλογές στην Νέα Υόρκη, την μεγαλύτερη αμερικανική πόλη και παγκόσμιο οικονομικό κέντρο, με τη θριαμβευτική εκλογή του Ζοχράν Μαμντάνι, καθώς και η ήττα των υποψηφίων του σε άλλες τοπικές εκλογές, έδειξαν την σχετική αποδοκιμασία των Αμερικανών στην πολιτική του. Αυτή η αποδοκιμασία επιβεβαιώνεται άλλωστε και από τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Και όλα αυτά σε λιγότερο από ένα χρόνο από την εκλογή του.
Η δασμολογική πολιτική του υπήρξε χαώδης αφού τη μια μέρα ανακοίνωνε κάτι και την επομένη το ανακαλούσε. Οι κύριοι στόχοι αυτής της πολιτικής ήταν να ενισχυθεί η ντόπια παραγωγή και να επαναπατριστούν αμερικανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν εκτός ΗΠΑ. Στόχευσε κυρίως την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κίνα. Η μεν Ευρωπαϊκή Ένωση υπέκυψε βεβαίως, αλλά το κέρδος των Αμερικανών από αυτή την πολιτική δεν υπήρξε σημαντικό και επιπλέον δημιούργησε τριγμούς στη δυτική παραδοσιακή συμμαχία ΗΠΑ-Ευρώπης. Αν σε αυτό προστεθεί και η εχθρική πολιτική του Τραμπ στα θέματα της κλιματικής αλλαγής, υπάρχει ένας κλονισμός στην εικόνα των ΗΠΑ ως σταθερού ηγέτη της Δύσης.
Όσον αφορά την Κίνα, η δασμολογική πολιτική του Τραμπ απέναντι της, ύστερα από μια σειρά «παλληκαρισμών», οδηγήθηκε στο Βατερλό της αφού υποχρεώθηκε να συνθηκολογήσει με το Πεκίνο στην τελευταία συνάντηση που είχε με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στην Νότια Κορέα. Ο Τραμπ δεν υπολόγισε σωστά τις τεράστιες οικονομικές δυνατότητες που έχει αυτή τη στιγμή η Κίνα. Το μεγάλο χαρτί των Κινέζων υπήρξε, και θα είναι για πολύ καιρό ακόμη. οι σπάνιες γαίες που ελέγχουν αυτή τη στιγμή, παραγωγή και διύλιση,70% έως 90% της παγκόσμια παραγωγής και χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να επιβιώσει η αμερικανική βιομηχανία, οι τεχνολογικοί κολοσσοί της, ακόμη και ο στρατιωτικός της τομέας.
Όσον αφορά την ειρήνη στην οποία υποτίθεται επένδυσε πολλά, περιμένοντας το Νόμπελ, και έκανε τα γνωστά ανοίγματα στην Μόσχα, απέτυχε να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία που ισχυριζόταν ότι θα το έκανε σε 24 ώρες. Αν και έστρωσε το κόκκινο χαλί στον Πούτιν στην Αλάσκα, η Μόσχα αρνήθηκε πεισματικά την όποια εκεχειρία και συνέχισε τις επιχειρήσεις επί του εδάφους, με νικηφόρα μάλιστα προέλαση. Ο Τραμπ αναδιπλώθηκε, επέβαλε κάποιες κυρώσεις στην Μόσχα αλλά κατά βάθος προσβλέπει πάντα σε μια συνεννόηση με τον Πούτιν τον οποίον φαίνεται να υπολογίζει αν όχι να θαυμάζει.
Στο δεύτερο πολεμικό μέτωπο, αυτό της Γάζας, επέβαλε μιας μορφής εκεχειρία αλλά επί της ουσίας οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων δεν σταμάτησαν ποτέ. Η επόμενη μέρα στη Γάζα και γενικότερα στην Μέση Ανατολή εξακολουθεί να είναι δύσκολη για τον Τραμπ. Είναι υποχρεωμένος να ισορροπεί ανάμεσα στα τεράστια οικονομικά οφέλη που αποκομίζει από τις μοναρχίες του Κόλπου και τη φιλοϊσραηλινή πολιτική του. Εξάλλου το Ιράν συνεχίζει το πυρηνικό του πρόγραμμα παρά τους αμερικανικούς ισχυρισμούς ότι αυτό είχε καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς που υπέστη η χώρα αυτή.
Στη Μέση Ανατολή ο Τραμπ προσπαθεί επίσης να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία και δεν παύει να εκφράζει τον θαυμασμό του για τον Ερντογάν.
Στην Ασία απέτυχε να απομονώσει την Κίνα η οποία παραμένει ένας ισχυρός οικονομικός και στρατιωτικός παίκτης με διεθνή εμβέλεια.
Την ίδια στιγμή ο Αμερικανός Πρόεδρος απειλεί ότι θα επαναρχίσει τις πυρηνικές δοκιμές που σταμάτησαν εδώ και χρόνια με διεθνείς συμφωνίες. Η απάντηση της Μόσχας δεν άργησε. Θα επαναληφθούν σε αυτή την περίπτωση και οι ρωσικές δοκιμές. Φυσικά θα ακολουθήσει και η Κίνα. Ένας λοιπόν «ειρηνοποιός» πρόεδρος που προκαλεί αναταραχή και σε αυτό το πεδίο.
Ο Τραμπ με την συναλλακτική πολιτική του δεν έφερε πολύ θετικά αποτελέσματα ούτε και ενίσχυσε αποτελεσματικά την αμερικανική οικονομία. Στην πολιτική του η διάκριση μεταξύ γεγονότων, γνώμης και επικοινωνιακής προπαγάνδας, είναι πολύ συχνά δυσδιάκριτη. Έφερε στο προσκήνιο και εφάρμοσε μια επικοινωνιακή πολιτική μεγάλης επιθετικότητας κατά των αντιπάλων του, αξιοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάτι που υποβάθμισε το θεσμικό δημοκρατικό πλαίσιο της αμερικανικής πολιτικής ζωής.
Το ερώτημα που τίθεται, είναι αν η αποδυνάμωσή του όπως παρουσιάζεται στις δημοσκοπήσεις αλλά και στις τελευταίες εκλογές στη Νέα Υόρκη και αλλού θα συνεχιστεί. Σίγουρα η εκλογή του δυναμικού νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης, Ζοχράν Μαμντάνι, ανέτρεψε πολλά από τα σχέδιά του, ανέτρεψε πολιτικές ισορροπίες, και τον έκανε ακόμη πιο απειλητικό και πιο επιθετικό σε σημείο που χαρακτήρισε τον Μαμντάνι «κομμουνιστή». Τελευταία δήλωση του: “I live New York City, but I’m trying to leave. I don’t want to live in a communist regime.”!
Η πολιτική δυναμική όμως του νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης υπονομεύεται ακόμη και από τους συντηρητικούς αντιπάλους του στο εσωτερικό του Δημοκρατικού Κόμματος που δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την προοδευτική πολιτική του. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να μπορέσει το Δημοκρατικό Κόμμα να αντιπαραθέσει μια ενιαία πολιτική απέναντι στον Τραμπ και γενικότερα τον τραμπισμό ως ιδεολογικό επιθετικό εργαλείο. Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν έντονα διχασμένες και μόνο μια ήττα του Τραμπ στις ενδιάμεσες εκλογές του Κογκρέσου σε ένα χρόνο θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά το αμερικανικό πολιτικό τοπίο. Ως τότε θα συνεχιστεί η χαώδης πολιτική του Τραμπ, τόσο σε πλανητικό επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της χώρας.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, το ασταθές αμερικανικό πολιτικό τοπίο εμπεριέχει κινδύνους καθώς η πολιτική Τραμπ επιδιώκει με κάθε μέσο να φέρει πιο κοντά την Τουρκία με το Ισραήλ. Χαρακτηριστική η δήλωση που έκανε ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Τομ Μπαράκ, φίλος και στενός συνεργάτης του Τραμπ, για πιθανή οικονομική και ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Είπε μάλιστα πως οι δύο σύμμαχοι των ΗΠΑ, Τουρκία και Ισραήλ, όχι μόνο δεν θα πάνε σε πόλεμο, αλλά θα προχωρήσουν και σε εμπορική συνεργασία, επαναφέροντας το σχέδιο των ΗΠΑ για ενεργειακό διάδρομο που θα ενώνει Τουρκία και Ισραήλ. Κάτι που το 2017 είχε υποστηρίξει ο τότε Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας, Γιουβάλ Στρέιτζ με τη δήλωση πως αυτός ο σχεδιασμός θα μπορούσε μάλιστα να περιλαμβάνει και την Κυπριακή Δημοκρατία. (Σχετική αναφορά, «Φ» 2-11-2025)
*Πανεπιστημιακός stephanos.constantinides@gmail.com
