Αδικαίωτοι Ήρωες του 1974*

Καὶ βλέπεις τὸ φῶς τοῦ ἥλιου καθὼς ἔλεγαν οἱ παλαιοί.

Ὡστόσο νόμιζα πὼς ἔβλεπα τόσα χρόνια

περπατώντας ἀνάμεσα στὰ βουνὰ καὶ στὴ θάλασσα

συντυχαίνοντας ἀνθρώπους μὲ τέλειες πανοπλίες…

παράξενο, δὲν πρόσεχα πὼς ἔβλεπα μόνο τὴ φωνή τους.

Εἴταν τὸ αἷμα ποὺ τοὺς ἀνάγκαζε νὰ μιλοῦν, τὸ κριάρι

ποὺ ἔσφαζα κι ἔστρωνα στα πόδια τους…

μὰ δὲν εἴταν τὸ φῶς ἐκεῖνο τὸ κόκκινο χαλί.

Γ. Σεφέρης, Ἁγια Νάπα, Α´

Δράττομαι της ευκαιρίας της σημερινής εκδήλωσης που συνδιοργανώνουν οι Δικηγορικοί Σύλλογοι Αμμοχώστου και Κερύνειας, για να κάνω μνεία σε 48 κληρωτούς και εφέδρους που έλαβαν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις της 33Μοίρας Καταδρομών (ΜΚ). Συγκεκριμένα επικεντρώνομαι στους εννέα της επαρχίας Αμμοχώστου και στους 39 της πόλεως και επαρχίας Κερύνειας για να αποτίσω φόρο τιμής ως εξής:

ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ

Στις 20 και 21 Ιουλίου 1974 στη μάχη του Αγ. Ιλαρίωνα έλαβαν μέρος οι κληρωτοί ΚΔ: Δνεας Ανδρέας Σ. Καράλουκας από το κατεχόμενο χωριό Μαραθόβουνος και Ανδρέας Ο. Κκολού από το Λιοπέτρι. Έκτοτε είναι «αγνοούμενοι» υπό την έννοια ότι δεν είναι γνωστή η τύχη ή η θέση τους έπειτα από αυτό το χρονικό διάστημα που ορίζεται από τα συγκεκριμένα γεγονότα.

Στην ίδια μάχη έλαβαν μέρος οι κληρωτοί ΚΔ: Ανδρέας Ι. Ιωνά από την κατεχόμενη Λύση του οποίου τα λείψανα ανευρέθηκαν σε ομαδικό τάφο οκτώ ατόμων σε περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα (μεταξύ αυτών και τα λείψανα του Διοικητού της 33ΜΚ Γεωργίου Χ. Κατσάνη) και ο Παύλος Γ. Παύλου από το χωριό Ξυλοτύμπου του οποίου τα λείψανα ανευρέθηκαν επίσης σε περιοχή του Αγ.Ιλαρίωνα. Τα λείψανα και των δύο ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Στις 22 Ιουλίου 1974 στη μάχη του Αγ. Γεωργίου έλαβαν μέρος οι κληρωτοί ΚΔ: Ανθλγος Γεώργιος Ν. Μελιφρονίδης από την κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου και Χριστοφής Π. Παπαλλή από το κατεχόμενο χωριό Αχερίτου και έκτοτε είναι «αγνοούμενοι».

Στην ίδια μάχη ρίχτηκε και ο κληρωτός ΚΔ Νίκος Μ. Μιχαήλ από το κατεχόμενο χωριό Λυθράγκωμη του οποίου τα λείψανα ανευρέθηκαν σε ομαδικό τάφο 39 ατόμων στην περιοχή Γλυτζιώτισσα της Κερύνειας, (μεταξύ αυτών και 6 ακόμη κληρωτοί ΚΔ της 33ΜΚ). Τα λείψανα όλων ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Στις 23 Ιουλίου 1974 σε μάχη που δόθηκε σε περιοχή του χωριού Κουτσοβέντης πέφτει νεκρός, μαζί με δύο κληρωτούς ΚΔ της 33ΜΚ, ο ΕΦ Λχιας ΤΘ Κωνσταντίνος Ν. Μενοίκου από την κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου. Οι σωροί τους τάφηκαν στη Λευκωσία, στο Κοιμητήριο Λακατάμιας, ο ένας πλάι στον άλλον ως «άγνωστοι» στρατιώτες, ενώ τα ονόματά τους συμπεριελήφθησαν στο μακρύ κατάλογο των «αγνοουμένων». Τα λείψανά τους ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA, δύο και πλέον δεκαετίες μετά.

Ο ΕΦ Λχιας της 33ΜΚ ΚΔ Συμεών Μ. Γλυκαίνου από το χωριό Παραλίμνι κατά την επιστράτευση παρουσιάστηκε στην 32 ΜΚ που έδρευε στο Μοναστήρι του Αγ. Χρυσοστόμου, στο κατεχόμενο χωριό Κουτσοβέντης και μετέσχε στις μάχες της εν λόγω Μοίρας κατά τη διάρκεια της 1^ης και 2^ης Εισβολής του Αττίλα. Εξαφανίστηκε στην περιοχή της κατεχόμενης Χαλεύκας κατά τη διάρκεια της 2^ης Εισβολής.  Τα λείψανά του ανευρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στην περιοχή του τουρκοκυπριακού χωριού Τζιάος και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA. Χαρακτηριστικά αναφέρω αυτούσια τη μαρτυρία της αδερφής του Μαρίας: «…τον πυροβόλησαν στο κεφάλι. Δεν είχε άκρα. Μάλλον τον είχαν δεμένο…».

ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ

Στις 20 και 21 Ιουλίου 1974 έλαβαν μέρος στη μάχη του Αγίου Ιλαρίωνα ο ΕΦ Στρτης Γρηγορίου Κ. Μιχάλης από το χωριό Δίκωμο και ο ΕΦ Στρτης Καράντωνας Α. Παναγιώτης από τον Άγιο Αμβρόσιο των οποίων τα λείψανα ανευρέθηκαν στον ομαδικό τάφο των οκτώ ατόμων σε περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα, και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Στο σημείο αυτό τονίζω ότι στο κεφάλαιο Πικρές Αλήθειες του βιβλίου μου κάνω την εξής αναφορά για το δεύτερο συμπολεμιστή από την πόλη και την επαρχία της Κερύνειας μας: «….στα μέσα Απριλίου 2021, ανακοινώθηκε η ανεύρεση των οστών και η ταυτοποίησή τους με τη μέθοδο DNA και τέταρτου δηλωμένου αιχμαλώτου πολέμου.  Πρόκειται για τον Στρτη Πεζικού Παναγιώτη Ανδρέα Καράντωνα από τον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας, ο οποίος σύμφωνα με τον κατάλογο των επτά δηλωμένων αιχμαλώτων πολέμου της Διεθνούς Ενώσεως του Ερυθρού Σταυρού, φέρει αριθμό αναφοράς ICRC Ref.No.: EZY 135/8. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό αυτό, στον επίσημο κατάλογο των αιχμαλώτων πολέμου του τουρκικού στρατού ο αριθμός αναφοράς του ήταν 1779 FK III σελίδα 51 και κρατείτο σε φυλακή στον τουρκοκρατούμενο τομέα της Κύπρου».

Θέλω να υπογραμμίσω το γεγονός ότι οι επίσημες ανακοινώσεις δεν ανέφεραν ότι ο ΕΦ Στρτης Παναγιώτης Α. Καράντωνας ήταν δηλωμένος αιχμάλωτος πολέμου. Ανέφεραν μόνον ότι: «Ο ήρωας έπεσε υπέρ πίστεως και πατρίδος στις 21 Ιουλίου 1974 σε μάχη της 33 ΜΚ και ότι τα οστά του ανευρέθηκαν εις τον ομαδικό τάφο στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA».

Στις 20 και 21 Ιουλίου 1974 μετέσχε στη μάχη του Αγίου Ιλαρίωνα και ο ΕΦ Στρτης Όμορφου Γ. Κώστας από το χωριό Δίκωμο, ο οποίος έκτοτε είναι «αγνοούμενος».

Κατά τη μάχη του Αγ. Γεωργίου στις 22 Ιουλίου 1974καθώς επίσης και στις μάχες που ακολούθησαν με τους εισβολείς που συνέχισαν να προελαύνουν σε περίοδο εκεχειρίας, δεν είναι γνωστή η τύχη ή η θέση,  εννέα κληρωτών και οκτώ ΕΦ (ανάμεσά τους  τρεις ΕΦ ΚΔ έγιναν αιχμάλωτοι):

Ανθλγος ΚΔ     Χατζηκύρου Α. Γεώργιος                      Αγ. Αμβρόσιος

ΕΦ Λχιας ΚΔ    Καρεφυλλίδης Α. Χρίστος                     Κερύνεια (αιχμάλωτος)

Λχιας ΚΔ         Κουππάνος Α. Ιωάννης                         Κλεπίνη

ΕΦ Λχιας ΚΔ    Μεσαρίτης Κ.Σωτήρης                          Αγ. Επίκτητος (αιχμάλωτος)

ΕΦ Λχιας ΚΔ    Προεστός Χ. Παναγιώτης                     Λάπηθος

Δνεας ΚΔ         Παπαχριστοδούλου Μ. Νικόλαος          Κοντεμένος

Υδνεας ΚΔ       Πατσαλίδης Κ. Μάριος                         Λάπηθος

Υδνεας ΚΔ       Χατζηλούκας Γ. Ανδρέας                       Δίκωμο

ΚΔ                   Θεοδούλου Χ. Ανδρέας                         Καράκουμι

ΚΔ                   Θρασυβούλου Χ. Λάζαρος                    Μύρτου

ΕΦ ΚΔ             Λούμπας Γ. Νίκος                                 Κλεπίνη (αιχμάλωτος)

ΕΦ Στρτης        Νικολάου Ν. Κυριάκος                         Δίκωμο

ΕΦ Στρτης        Ππόλος Σ. Παύλος                                Δίκωμο

Στρτης              Ππόλος Σ. Χριστάκης                           Δίκωμο

ΕΦ Στρτης        Σάββα Π. Σάββας                                 Καλογραία

ΚΔ                   Τριγγής Ε. Γεώργιος                             Κερύνεια

ΕΦ Στρτης        Χατζηκωνσταντής Κ. Αντωνάκης          Δίκωμο

Ανευρέθηκαν τα λείψανα εννέα κληρωτών και έξι ΕΦ, σε διάφορες περιοχές της κατεχόμενης Επαρχίας Κερύνειαςκαι ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA:

Σε περιοχή του Τουρκοκυπριακού χωριού Τέμπλος:

ΚΔ                   Σεργίου Ν. Δημήτριος                           Αγ. Γεώργιος Κερύνειας

ΚΔ                   Ανδρέου Σ. Αριστοφάνης                      Κοντεμένος     

Σε περιοχή του χωριού Άγιος Γεώργιος Κερύνειας:

Δνεας ΚΔ         Γεωργίου Κ. Σάββας                             Δίκωμο

Σε ομαδικό τάφο 39 ατόμων στην περιοχή Γλυτζιώτισσα της Κερύνειας:

Λχιας ΚΔ         Κυριάκου Χ. Νεόφυτος                         Μύρτου

ΚΔ                   Γεωργίου Μ. Γεώργιος                          Αγ. Αμβρόσιος

ΚΔ                   Κουκκουλλής Κ. Λοίζος            Λάρνακας Λαπήθου

Σε ομαδικό τάφο στο χωριό Καζάφανι:

Λχιας ΚΔ         Κυριάκου Σ. Χρίστος                            Λάρνακας Λαπήθου

Σε περιοχή μεταξύ Καζάφανι και ΄Αγιος Επίκτητος:

            Υδνεας ΚΔ       Κυρατζής Μ. Χρίστος                           Αγ. Αμβρόσιος

Σε ομαδικό τάφο σε περιοχή λατόμευσης στον Νοτιοανατολικό Πενταδάκτυλο Ανατολικά της Κερύνειας:

Εφ ΚΔ              Δημητρίου Α. Ιωάννης                          Κάρμι

ΕΦ Στρτης        Σάββα Π. Κωστάκης                             Δίκωμο

Σε ομαδικό τάφο μεταξύ των χωριών Πέλλαπαις, Δικώμου, Συγχαρί:

Λχιας ΚΔ         Μουστάκας Κ. Γεώργιος                       Κερύνεια

Εφ. ΚΔ             Ψαρά Α. Κώστας                                   Πέλλαπαις

Σε ομαδικό τάφο στην τοποθεσία «Παλιοκκλησιά» μεταξύ Δικώμου και Πέλλαπαϊς στον Νοτιοανατολικό Πενταδάκτυλο:

ΕΦ Στρτης        Γιαννής Χ. Λουκάς                               Δίκωμο

ΕΦ Στρτης        Παπαγιάννης Γ. Νίκος                           Δίκωμο

ΕΦ Στρτης        Χριστοφόρου Χ. Κωστάκης                  Δίκωμο

Στις 23 Ιουλίου 1974 εκτελούνται εν ψυχρώ μετά από ενέδρα οι τραυματιοφορείς της 33 ΜΚ ΚΔ Δρουσιώτης Κ. Σωτήριος από τον Λάρνακα Λαπήθου και ΚΔ Χαραλαμπίδης Γ. Μιχαλάκης από την Κερύνεια. Τα λείψανά τους ανευρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στο χωριό Καζάφανι και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA.

Στις 23 Ιουλίου 1974 ο ΚΔ Μαντράλης Π. Κωνσταντίνος από τη Λάπηθο έπεσε μαχόμενος στον Κουτσοβέντη.

Στις 31 Ιουλίου 1974, ο ΕΦ ΚΔ Πίττας Α. Κωνσταντίνος από το χωριό Πάναγρα έπεσε σε άλλο πεδίο μάχης παρά το χωριό Αγριδάκι στο Δυτικό Πενταδάκτυλο. Τάφηκε στο ελεύθερο τότε χωριό του.

Kαι εν κατακλείδι θα ήθελα να πω ότι αντλώντας στοιχεία κυρίως από το κεφάλαιο Οδοιπορικό του βιβλίου μου αναφέρoμαι  στο χρονικό της κατάληψης της Κερύνειας όπου συναντώνται και συνενώνονται οι Κερυνειώτες και οι Αμμοχωστιανοί στρατιωτικοίαπό όλα τα όπλα του στρατού ξηράς και αντιτάσσουν σθεναρή άμυνα στο πλευρό της 33ΜΚ. Ενόσω οι πράξεις τους εκλαμβάνονται ως μεμονωμένες ανδραγαθίες, ο κοινός αγώνας τους μένει ακόμα αδικαίωτος.

Από την πιο πάνω αναφορά επίσης προκύπτει ότι κατά την πρώτη φάση της Τουρκικής Εισβολής ο εχθρός αντιμετώπισε την πεισματική αντίσταση των υπερασπιστών της Κερύνειας που διήρκησε αρκετές μέρες, παρόλο που ο τουρκικός στρατός ήταν πάνοπλος. Μέσα από το σκοτάδι της προδοσίας βγαίνουν στο φως ονομαστικά οι συμπολεμιστές, ορθώνονται ενάντια στον κατακτητή και ρίχνονται στην άνιση μάχη του άδικου πολέμου, αλλά είναι στ΄αλήθεια αδικοσκοτωμένοι ή ήρωες;

* Η Αντιφώνηση από τη συγγραφέα στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 5/9/2023 με θέμα: «Οι Νομικές Πτυχές του Θέματος των Αγνοουμένων στην Κύπρο» στο Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας «Thalassa» που διοργάνωσαν οι Δικηγορικοί Σύλλογοι Αμμοχώστου και Κερύνειας σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Hippasus με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της «Αναζητώντας τα ΄Ιχνη» (Λευκωσία, 2022). Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Αγίας Νάπας.