Άρθρο στη ψηφιακή, συλλεκτική έκδοση του Φιλελευθέρου «Η ΚΥΠΡΟΣ ΤΟ 2024! ΕΤΟΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ» που διατίθεται δωρεάν μέσω του philenews.com
Η προσπάθεια αντιμετώπισης της διαφθοράς στο σύγχρονο πλαίσιο παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και πρόσθετες δυσχέρειες. Τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η πολυπλοκότητα των συναλλαγών, αλλά και η υπέρμετρη εξειδίκευση των ζητημάτων που καλείται να επιλύσει ο δημόσιος τομέας, καθιστούν την αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς ιδιαίτερα δυσχερή. Απαιτούνται θεσμοί, αλλά και πρόσωπα που θα στηρίξουν τους θεσμούς με αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητα. Ένα καλό θεσμικό πλαίσιο, είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη κοινωνίας, αλλά δεν είναι η μόνη. Οι νόμοι θέτουν πλαίσιο, δεν προσδιορίζουν κάθε αναγκαία συμπεριφορά που βελτιώνει την κοινωνία. Οι θεσμοί υπάρχουν για να βοηθούν κοινωνίες και κράτη να ζουν καλύτερα. Αλλά πρέπει να υπάρχει βούληση. Η νοοτροπία επομένως είναι κεντρική έννοια σε κάθε συζήτηση.
Η καταπολέμηση της διαφθοράς συνδέεται με τη μεγιστοποίηση της διαφάνειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και σήμερα ένα πρόσωπο κάνει προσφυγή στο Διοικητικό Δικαστήριο χωρίς καν να γνωρίζει βασικά στοιχεία ώστε να μπορεί να αξιολογήσει ο δικηγόρος του εκ των προτέρων κατά πόσο έχει δυνατή υπόθεση ή όχι. Οι πράξεις της διοίκησης τις περισσότερες φορές δεν αναρτώνται, ενώ αν αναρτηθούν, αυτές αναρτώνται με καθυστέρηση και δύσκολα μπορούν να αναζητηθούν από τους ενδιαφερόμενους. Ενώ στο πεδίο της δικαιοσύνης, με πρωτοβουλία ενός ιδιωτικού φορέα, του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, υλοποιήθηκε μεγαλόπνοο πρόγραμμα ανοικτής πρόσβασης σε αποφάσεις των κυπριακών δικαστηρίων, η κυπριακή δημόσια διοίκηση παραμένει δυσπρόσιτη. Δεν είναι τυχαίο πως μέχρι και κρίσιμες αποφάσεις της νομικής υπηρεσίας αναζητήθηκαν ακόμα και από την ίδια την κυβέρνηση χρόνια μετά, για τον απλούστατο λόγο ότι ακόμα και οι γνωμοδοτήσεις της νομικής υπηρεσίας δεν δημοσιεύονται πουθενά. Η έλλειψη διαφάνειας ευνοεί προφανώς την αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα και την ανάπτυξη διαφθοράς.
Συζητώντας επομένως για πρακτικά μέτρα για καταπολέμηση της διαφθοράς το πρώτο βήμα είναι η υλοποίηση ενός προγράμματος Διαφάνειας με υποχρέωση δημοσίευσης όλων των αποφάσεων των δημόσιων φορέων σε ένα κεντρικό ιστότοπο ως προϋπόθεση για την εκτέλεσή τους και αντίστοιχη δημοσίευση όλων των γνωματεύσεων της Νομικής Υπηρεσίας κοκ. Η ανοικτή διακυβέρνηση καταπολεμά την καχυποψία, εμποδίζει τη διαφθορά και ενισχύει τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη των πολιτών. Προσθέτω επίσης την ανάγκη για παροχή ανακριτικών εξουσιών στην Αρχή Διαφάνειας και σε άλλες αρχές με αντίστοιχες αρμοδιότητες (όπως της Επιτροπής Δεοντολογίας και Προστασίας του Αθλητισμού), καθιέρωση επιτροπών ελέγχου (π.χ. για το πόθεν έσχες) αποτελούμενων από μέλη πλήρους απασχόλησης περιλαμβανομένου και δικαστικού, απαίτηση για ουσιαστική λογοδοσία όσων έχουν εξουσία και θέσπιση επιτροπής ελέγχου πολιτικής ευθύνης.
Κεντρική είναι επίσης η αποτελεσματική, γρήγορη και σε ψηλή υπόληψη δικαιοσύνη ως προϋπόθεση για εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος. Σε κράτη χωρίς αποτελεσματικό σύστημα απονομής της δικαιοσύνης, τη δικαιοσύνη ασκεί ο υπόκοσμος ή τα κυκλώματα παραδικαστικών δραστηριοτήτων. Χωρίς αποτελεσματική δικαιοσύνη, δεν υπάρχει κίνητρο για επενδύσεις ή δυνατότητα να θέσει κανείς προσωπικούς στόχους για το μέλλον του με ασφάλεια. Όσα και να λέμε για την ανάγκη αύξησης των μηχανισμών εξωδικαστηριακής επίλυσης διαφορών, όλα ξεκινούν από την ύπαρξη αποτελεσματικών δικαστηριακών μηχανισμών. Δημοκρατική πολιτεία που να λειτουργεί αποτελεσματικά χωρίς αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα είναι ουτοπία. Ψηφίστηκε μια μεγάλη μεταρρύθμιση τα τελευταία δύο χρόνια, η οποία άλλοτε ήταν προς την ορθή κατεύθυνση και άλλοτε όχι. Η ουσία όμως είναι ότι ψηφίστηκε και πρέπει πλέον να υλοποιηθεί και κρίσιμο συστατικό αυτής είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Χωρίς αυτή καμιά μεταρρύθμιση δεν πρόκειται να υλοποιηθεί.
*Νομικός
