Η αλήθεια είναι πως το έντυπο βιβλίο είναι μια απόλαυση που ικανοποιεί όλες τις αισθήσεις. Εκτός από το περιεχόμενο της γνώσης, η όμορφη μυρωδιά του χαρτιού καθώς και η αίσθηση της αφής του δερμάτινου ή υφασμάτινου καλύμματος πολλών βιβλίων κάνουν το κλασσικό βιβλίο ιδιαίτερο και ιδανικό. Το βιβλίο είναι ένα πολύχρωμο όχημα. Ταξιδεύει τη ζωή μέσα σε περιβόλια κι ανθισμένους αγρούς. Ένα ταξίδι το οποίο αν δεν βιώσει ο άνθρωπος, ενδεχομένως να χάσει την ουσία της ζωής. Βιβλίο σημαίνει καλύτερος άνθρωπος. Σημαίνει οξυγόνο, ελπίδα και αισιοδοξία. Βιβλίο σημαίνει πολιτισμός και ενσυναίσθηση.
Στις 23 Απριλίου του 1616, έφυγαν από τη ζωή δύο κορυφαίοι δημιουργοί της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Ισπανός συγγραφέας του Δον Κιχώτη, Μιγκέλ Ντε Θερβάντες, και ο Άγγλος δραματουργός Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Με αφορμή το διπλό αυτό γεγονός, η UNESCO, για να τιμήσει τα βιβλία και για να ενθαρρύνει το κοινό – ιδιαίτερα τους νέους – να ανακαλύψουν την αξία της φιλαναγνωσίας, και ως ένδειξη σεβασμού προς όσους εργάστηκαν για την πολιτισμική πρόοδο της ανθρωπότητας, το 1955 ανακήρυξε Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, την 23η Απριλίου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου είναι γιορτή των εκδοτών και των πνευματικών δικαιωμάτων.
Από πολύ νωρίς, ο άνθρωπος άρχισε να αντιλαμβάνεται την ανάγκη του για επικοινωνία. Έτσι, αντιλήφθηκε την αξία του γραπτού λόγου και έγραφε σχεδιάζοντας σε τοίχους σπηλαίων, σε πήλινες πλάκες, σε πέτρες, σε πάπυρους και περγαμηνές. Η πιο ουσιαστική μορφή επικοινωνίας είναι ο λόγος, ο οποίος αρθρώνεται είτε γραπτά, είτε προφορικά. Η διαφορά είναι ότι ο μεν προφορικός διαρκεί για σύντομο χρονικό διάστημα, ο δε γραπτός μένει εις το διηνεκές. Εξ αυτού, η λατινική φράση «verba volant, scripta manent», δηλαδή τα λόγια πετούν, τα γραπτά όμως μένουν.
Το διάβασμα ενός ποιοτικού βιβλίου συμβάλλει καθοριστικά στην αυτομόρφωσή μας, στην αναβάθμιση της αισθητικής, καθώς και στην ποιότητα ζωής μας αφού μεταφέρει την τέχνη, διακινεί ιδέες και διαμορφώνει συνειδήσεις.
Μέσα από το βιβλίο γνωρίζουμε άλλους κόσμους, τις σκέψεις των ανθρώπων, καθώς και το πως αντιδρούν σε διάφορες καταστάσεις που ενδεχομένως να δημιουργούν πρόβλημα και σε εμάς. Είναι λες και ταξιδεύουμε με τη σκέψη όχι μόνο σε άλλους τόπους, αλλά και μέσα στο μυαλό άλλων ανθρώπων. Μ΄ αυτό τον τρόπο μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι φίλοι, καλύτερα αδέρφια, καλύτεροι γονείς, καλύτεροι άνθρωποι.
Το ποιοτικό βιβλίο έχει τη δυνατότητα να προσφέρει αρκετά σ΄ ένα παιδί.
«Πρώτα απ’ όλα, του ικανοποιεί την καλλιέργεια για γνώση, του ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο για να γνωρίζει άλλους λαούς, άλλους πολιτισμούς, τις δημιουργίες του ανθρώπου, της επιστήμης, και της τεχνολογίας.
«Του καλλιεργεί τη σκέψη, την κρίση και τη φαντασία. Το παιδί εκτονώνεται και ικανοποιείται συναισθηματικά ζώντας έμμεσα τα βιώματα των ηρώων, κάτι που είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό. Ας μη ξεχνάμε ότι σήμερα τα παιδιά μεγαλώνουν σ’ ένα απρόσωπο κόσμο, απάνθρωπο και μηχανοποιημένο, με αποτέλεσμα να μην τα συγκινούν τίποτα και τίποτα να μην τους προκαλεί το θαυμασμό που εμπνέει τον άνθρωπο για εξερεύνηση και δημιουργική προσπάθεια. Το παιδί έχει γίνει ένας μικρός πολύξερος που ξέρει όλες τις μάρκες των αυτοκινήτων, αλλά δεν μπορεί να ξεχωρίσει μια αμυγδαλιά από μια ροδιά. Δεν παύει, όμως, να έχει έναν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο και έχει ανάγκη να ζήσει τις συγκινήσεις που τους προκαλεί η περιπέτεια, η εξερεύνηση, το άγνωστο, κι αυτό το ζει μέσω των ηρώων των βιβλίων.
Χαίρεται, αγωνιά και ικανοποιείται με τις εμπειρίες τους. Παρόλο που ζει σ΄ ένα κόσμο βίας ικανοποιείται να βλέπει το δίκαιο και το καλό να θριαμβεύουν (να νικούν), γιατί το παιδί έχει ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου (θέλει να νικά πάντα ο δικαιότερος).
«Το καλό βιβλίο είναι πηγή χαράς και συγκίνησης, ανοίγει καινούριους ορίζοντες στο παιδί και του δημιουργεί νέα ενδιαφέροντα, το ευαισθητοποιεί και το βοηθάει να γνωρίσει τον εαυτό του και τα ανθρώπινα προβλήματα. Του μεταδίδει τους κανόνες, τα ήθη και τις αξίες της κοινωνίας, όπως την αλήθεια, την εργατικότητα, την τάξη κ.λπ. κι έτσι το βοηθάει να ξεπεράσει τον εγωκεντρισμό και τις αδυναμίες του.
«Επίσης οξύνει (καλλιεργεί) την σκέψη του παιδιού, εμπλουτίζει τις παραστάσεις του αλλά και το λεξιλόγιο του, το βοηθάει στην εκμάθηση της γλώσσας, στην ορθογραφία και του βελτιώνει την εκφραστική ικανότητα. Γι’ αυτό τα παιδιά που διαβάζουν πολύ- βιβλία, βέβαια με σωστή γλώσσα και όχι κόμικς- γράφουν συνήθως καλές εκθέσεις.
Μέσω της ανάγνωσης βιβλίων και παραμυθιών αναφύεται η αισιοδοξία, δίνονται λύσεις σε κοινωνικούς προβληματισμούς, ενώ οι εμπειρίες μέσα από τις ιστορίες που αναφέρονται εμπλουτίζουν τις κοινωνικές αναπαραστάσεις και συμβάλλουν ουσιαστικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού. Ακόμα και σε περιπτώσεις διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων που μπορεί να προκύπτουν από δύσκολες καταστάσεις όπως, για παράδειγμα, την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, μια πιθανή οικογενειακή σύγκρουση, ή τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους μιας οικογένειας, μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν μέσω ενός παραμυθιού ή ιστορίας, αναπτύσσοντας στάσεις ανθεκτικότητας στα παιδιά.
Όπως η καρδιά σημαίνει τα πάντα για τον άνθρωπο, έτσι και το βιβλίο. Είναι το άλφα και το ωμέγα της γνώσης και της προόδου για την ανθρωπότητα. Πίσω από τις σελίδες και τις λέξεις, κρύβεται η γνώση και η μάθηση.
Αυτά είναι τα όπλα μας για την ελπίδα και την αισιοδοξία και την ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο.
Το βιβλίο. Η γνώση. Η Παιδεία.
*Καθηγήτρια Φιλολογίας
