Παραμένει ενεργός πολίτης και θεωρεί καθήκον του έναντι των χιλιάδων πολιτών που τον τίμησαν με την ψήφο τους σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις να παρεμβαίνει στο πολιτικό γίγνεσθαι και να ασκεί κριτική. Ο Σταύρος Μαλάς δεν αρκείται στο να επικρίνει την κυβερνητική πολιτική, αλλά επικρίνει και τον ρόλο της αντιπολίτευσης, τονίζοντας την ανάγκη αυτή να αποτελέσει την εναλλακτική επιλογή μέσω μίας νέας αριστερής πρότασης.

Τονίζει την ανάγκη η αντιπολίτευση να επεξεργάζεται διαρκώς αξιόπιστες λύσεις για όλα τα θέματα, με το βάρος να πέφτει στα κεντροαριστερά κινήματα. Μιλά για τον ρόλο της Αριστεράς και του ΑΚΕΛ στην Κύπρο, υποδεικνύοντας ότι ενώ είναι το μόνο κόμμα με κοινωνικογενείς καταβολές, σημαντική μερίδα ψηφοφόρων θα έβλεπε πολύ θετικά μια διαφοροποιημένη και πιο σύνθετη πρόταση πολιτικής από το ΑΚΕΛ. Μια πρόταση, όπως αναφέρει, που να αγγίζει θετικά όλα τα στρώματα του οικονομικού ιστού, χωρίς αποκλεισμούς. Σχολιάζει επίσης την κατάσταση της οικονομίας και καταθέτει τους προβληματισμούς του γύρω από τις προσπάθειες ανάκαμψης και επανόδου στην κανονικότητα. Εκφράζει παράλληλα την έντονη ανησυχία του για τον τομέα της Υγείας, καθώς επίσης και την πορεία προς την υλοποίηση της δεύτερης φάσης του ΓεΣΥ.

– Τι αφήνει πίσω της η πανδημία του COVID 19; Μπορούμε να πούμε ότι η Κύπρος πέρασε τον κίνδυνο; 
– Ο δρόμος θα είναι μακρύς. Βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Αυτή η πανδημία αποκάλυψε ότι ο σύγχρονος κόσμος είναι ανέτοιμος να προστατευτεί αποτελεσματικά από τέτοιου είδους φαινόμενα. Αν η επένδυση στην ιατρική έρευνα ήταν επαρκής, σίγουρα θα υπήρχαν περισσότερες επιλογές για διαχείριση της πανδημίας. Εν έτει 2020 είδαμε αναπτυγμένα κράτη να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο, όχι στη γνώση και την επιστημοσύνη, αλλά στο πόσο αποτελεσματικά θα κλειδώσουν τους πολίτες στα σπίτια τους. Στην Κύπρο δοκιμάστηκε και η ετοιμότητα των εγχώριων ιατρικών υποδομών. Κυρίως του δημόσιου τομέα. Ο ιδιωτικός τομέας σχεδόν έκλεισε τις πόρτες του αρχικά. Ο δημόσιος τομέας, ο οποίος με κάθε ευκαιρία λοιδορείται από μερίδα πολιτικών, μπήκε μπροστά. Και είναι εδώ που προκύπτει η μεγάλη πρόκληση. Πώς εφαρμόζεις αποτελεσματικά τη 2η φάση του ΓεΣΥ με τον δημόσιο τομέα παροπλισμένο λόγω COVID-19, και τον ιδιωτικό τομέα με μια αλά καρτ προσέγγιση. Πολύ φοβάμαι ότι θα «αξιοποιηθεί» η πανδημία για να πληγούν τα δημόσια νοσηλευτήρια και να διοχετεύονται ασθενείς, από την πίσω πόρτα, σε αυτούς που δεν στηρίζουν το ΓεΣΥ. Αυτό, με την ανοχή και της αντιπολίτευσης, δυστυχώς. 

– Πώς αξιολογείτε τη διαχείριση που έγινε από πλευράς κράτους; Εκ του αποτελέσματος η κυβέρνηση δικαιούται τα εύσημα;
– Σε όλες τις μικρές νησιωτικές χώρες, ή περιοχές, η έγκαιρη παρέμβαση απέδωσε. Παράδειγμα η Μάλτα, αλλά και μεγάλα νησιά, όπως η Κρήτη, η οποία δεν είχε κανένα κρούσμα. Σε μεγάλες χώρες, αντικειμενικά, η κατάσταση είναι πολύ πιο σύνθετη και δύσκολη. Η Kυβέρνηση εισάκουσε τις υποδείξεις των ειδικών. Η μεγάλη κλίμακα διαγνωστικών εξετάσεων είναι θετικό εργαλείο, έστω και αν προέκυψαν κάποια θέματα διαφάνειας με τη διαδικασία των προσφορών. Οι εξετάσεις αυτές απέδειξαν ότι η αρχική απαγόρευση Κυπρίων (ειδικά φοιτητών) να επαναπατριστούν ήταν λανθασμένη. Διορθώθηκε. Στον τομέα της παιδείας οι χειρισμοί υπήρξαν ερασιτεχνικοί. Παράδειγμα, η απαγόρευση παιδιών με ειδικές ικανότητες να επιστρέψουν στα σχολεία. Επιπρόσθετα, μου προκάλεσε ιδιαίτερο προβληματισμό η ρητορική και οι αντιλήψεις του υπουργού Εσωτερικών σε θέματα που άπτονται του σεβασμού ατομικών δικαιωμάτων και ιδιωτικής ζωής. Διερωτώμαι σε ποιο υπόβαθρο δημοκρατικών αντιλήψεων εδράζονται τέτοιες προσεγγίσεις. Επομένως, οι επιδόσεις της κυβέρνησης ήταν αποτελεσματικές στον τομέα της υγείας και προβληματικές στην παιδεία και σε θέματα ατομικών ελευθεριών. 

– Η επιστροφή στην κανονικότητα, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης. Πώς αξιολογείτε το πλάνο της κυβέρνησης; Θεωρείτε σωστά τα βήματα που έγιναν;
– Όλα θα κριθούν εκ του αποτελέσματος. Είτε αυτό αφορά την πανδημία, είτε την εφαρμογή του ΓεΣΥ, είτε τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Εύχομαι όμως αυτή η πανδημία να μη λειτουργήσει ως ένα παραπέτασμα πίσω από το οποίο θα κρυφτούν αμαρτίες αλλά και πολιτικές σκοπιμότητες. Ένα παράδειγμα. Εδώ και κάποιες μέρες αποκαλύφθηκε ότι κρατικοί αξιωματούχοι είπαν ψέματα ενώπιον της Βουλής για το περιβόητο ταξίδι του ΠτΔ το 2015 στις Σεϋχέλλες, το οποίο ο ίδιος απέκρυψε. Συνεχίζει η σιγή ιχθύος τόσο από τον ΠτΔ αλλά και από τα πλείστα ΜΜΕ. Ποτέ στην ιστορία της ΚΔ δεν υπήρξαν τέτοια φαινόμενα διαφθοράς, διαπλοκής και απαξίωσης θεσμών. Εύχομαι με την επιστροφή στην «κανονικότητα» το μεγάλο θύμα να μην είναι η λειτουργία της δημοκρατίας. Η λογοδοσία και η διαφάνεια είναι το βασικότερο στοιχείο σε μια υγιή δημοκρατία. 

– Ποιες θεωρείτε ότι θα είναι οι προκλήσεις για την κοινωνία και πώς βλέπετε την επόμενη μέρα; Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
– Κάθε φορά που βιώνουμε μια οικονομική κρίση, προβληματιζόμαστε σοβαρά για το μοντέλο της οικονομίας μας. Το να είσαι μικρή χώρα αποτελεί τόσο ευλογία όσο και κατάρα. Ευλογία αν επιλέξεις τον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης και της εξωστρεφούς οικονομίας, κατάρα αν επιλέξεις τον δρόμο της εσωστρέφειας και της ευκαιριακής ανάπτυξης. Το εύκολο χρήμα έχει κόστος. Έρχεται εύκολα και εξαφανίζεται ακόμα πιο εύκολα. Παρόλο που η κρίση του 2013 θα έπρεπε να μας διδάξει ότι με εύκολο χρήμα δεν κτίζεις βιώσιμη ανάπτυξη, όσο περνά ο καιρός η κυπριακή οικονομία μετατρέπεται σε ένα κόσκινο με μεγάλες τρύπες. Μπαίνει χρήμα ευκαιριακό και φεύγει με μεγάλη ευκολία. Έτσι, την ώρα της κρίσης δεν υπάρχει απόθεμα. Να μη βλέπουμε μόνο τα δημόσια οικονομικά και τα πλεονάσματα. Το κράτος δεν παράγει χρήμα. Εισπράττει φόρους και δανείζεται χρήμα, ανεξαρτήτως του οικονομικού μοντέλου. Την ώρα της κρίσης, όμως, αν η πραγματική οικονομία δεν είναι εύρωστη, και η ευρωστία μετριέται με την ποιότητα των παραγωγικών πόρων, τότε το κόστος είναι τεράστιο. Μας λείπει ο οικονομικός σχεδιασμός στη βάση επιστημοσύνης, και κυριαρχεί ο οικονομικός αυτοσχεδιασμός βασισμένος στην ημετεροκρατία. Αυτό πρέπει να αλλάξει ριζικά. Και οι αλλαγές θα πρέπει να αγγίξουν και την παιδεία αλλά και τη διαφθορά. Η κυπριακή πραγματικότητα μοιάζει με ιστό σε κατάσταση υποκλινικής σήψης! 
– Ποιος είναι ο ρόλος της αντιπολίτευσης γενικότερα και ειδικότερα της Αριστεράς σε αυτά τα νέα δεδομένα;

– Η αντιπολίτευση θα πρέπει να επεξεργάζεται αξιόπιστες λύσεις σε όλα τα θέματα. Διεθνώς, αυτός ο ρόλος αφορά περισσότερο κεντροαριστερά κινήματα. Μια σύγχρονη πολιτική ριζοσπαστική και καινοτόμα πρόταση θα πρέπει να έχει ως βασικό κεφάλαιο τον άνθρωπο. Τέτοιες πολιτικές είναι εξ ορισμού πιο δύσκολο να διαμορφωθούν. Η Κύπρος χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε μια τέτοια, σύγχρονη πρόταση, η οποία να διασκεδάζει όχι μόνο τις ανάγκες των εργαζομένων που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, αλλά και τις ανάγκες του σωστού επιχειρηματία, του βιομήχανου, του επιστήμονα, του καλλιτέχνη, του γεωργού κ.λπ. Χωρίς σωστούς επιχειρηματίες δεν μπορεί να υπάρξει ευημερία στους εργαζόμενους και χωρίς ευημερούντες εργαζόμενους δεν μπορεί να σταθεί μια σωστή επιχείρηση και μια ευημερούσα οικονομία. 

– Πιστεύετε ότι το ΑΚΕΛ μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική αριστερή πρόταση; Μπορεί να πείσει την κοινωνία;
– Με συνδέουν στενοί δεσμοί κυρίως με τον κόσμο της Αριστεράς, αλλά και με την ηγεσία. Γι’ αυτό πιστεύω ότι, ενώ είναι το μόνο κόμμα με κοινωνικογενείς καταβολές, σημαντική μερίδα ψηφοφόρων, θα έβλεπαν πολύ θετικά μια διαφοροποιημένη και πιο σύνθετη πρόταση πολιτικής από το ΑΚΕΛ. Μια καινοτόμα πρόταση που να αγγίζει θετικά όλα τα στρώματα του οικονομικού ιστού, χωρίς αποκλεισμούς. 

– Δεν μπορώ να μην σας ρωτήσω και για την κλιμάκωση των προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ από πλευράς Άγκυρας. Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το σκηνικό;
– Είναι γνωστή η τακτική της Τουρκίας να ανοίγει μέτωπα σε περιφερειακά ζητήματα για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη. Το ερώτημα είναι τι σχεδιασμούς εφάρμοσε η ΚΔ για να αξιοποιήσει το ΦΑ. Η Κυβέρνηση υπερεκτίμησε τις δυνατότητές της και επέλεξε μια τακτική γεωπολιτικού ανταγωνισμού με την Τουρκίας, κάνοντας κινήσεις εντυπωσιασμού και αγνοώντας ότι τα εμπορικά δεδομένα στον τομέα της ενέργειας αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς. Απέτυχε να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που είχαμε, έστω και περιορισμένες, για αξιοποίηση των κοιτασμάτων ΦΑ. Δεν εισάκουσε στις επίμονες προτροπές των Ισραηλινών το 2013 για δημιουργία τερματικού υγροποίησης ΦΑ, μια υποδομή που θα έδινε προοπτική εξαγωγής και Ισραηλινού ΦΑ. Απέρριψε επίσης πρόταση της Noble για μεταφορά ΦΑ από το Αφροδίτη στο Βασιλικό για την εγχώρια αγορά. Έχοντας υπόψη και τα πρόσφατα δεδομένα, θα είμαι λίγο ωμός στις προβλέψεις μου. Οι πιθανότητες αξιοποίησης των κοιτασμάτων ΦΑ στην ΑΟΖ της Κύπρου έχουν σχεδόν εκμηδενιστεί. Για κυρίως εμπορικούς λόγους. Η Κυβέρνηση έπαιξε το παιγνίδι της Τουρκίας με το ΦΑ σε ένα πλαίσιο γεωπολιτικής μικρομεγαλείας. Με θύμα και το Κυπριακό μαζί με το ΦΑ. Ο Υπ Ενέργειας δήλωσε προχθές ότι σε λίγους μήνες θα έχουμε ανακοινώσεις για εμπορική αξιοποίηση του ΦΑ. Μακάρι. Παλιότερα δήλωνε ότι το 2015 θα άρχιζαν τα έσοδα από το ΦΑ. Ακόμη περιμένουμε.

Kίνδυνοι χειραγώγησης της κυπριακής οικονομίας

– Πώς κρίνετε τη στάση τόσο της Κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης στο μεγάλο θέμα των ημερών που αφορούσε τις κρατικές εγγυήσεις;
– Μετά και το τελευταίο διάγγελμα του ΠτΔ, είναι σαφές ότι η Κυβέρνηση μετακινήθηκε μερικώς από την αρχική της πρόταση, την οποία και απέσυρε από τη Βουλή, με κυριότερο λόγο την επιμονή της αντιπολίτευσης για εμπλοκή του Γ. Ελεγκτή στο θέμα των κρατικών εγγυήσεων. Αν κρίνω από τη διαχείριση του Συνεργατισμού, η εμμονή της Κυβέρνησης για αποκλεισμό του Γενικού Ελεγκτή, έστω και ως παρατηρητή, δημιουργεί βάσιμες ανησυχίες. Με προβληματίζει η προσέγγιση της Κυβέρνησης να φορτώσει και άλλο χρέος στον ήδη υπερχρεωμένο ιδιωτικό τομέα, αλλά και περαιτέρω ρίσκο στις ήδη υπερ-εκτεθειμένες σε ΜΕΔ κυπριακές τράπεζες, οι οποίες, παρ’ όλη τη μείωση των ΜΕΔ και την ενισχυμένη κεφαλαιουχική τους επάρκεια, βλέπουν την αξία των μετοχών τους να κατρακυλά. Η Κυβέρνηση φαίνεται να μην κατανοεί ότι οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες, οι οποίες ελέγχουν το 70% των καταθέσεων, έχουν συνολική χρηματιστηριακή αξία μόνο € 470 εκατ.  Είναι σταθερή μου άποψη ότι όσο μειώνεται η χρηματιστηριακή αξία των κυπριακών τραπεζών, τόσο αυξάνονται εξωγενείς κίνδυνοι χειραγώγησης της κυπριακής οικονομίας. Απειλείται ακόμα και η ασφάλεια της χώρας.  Επομένως το πλάνο στήριξης της οικονομίας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τις δημοσιονομικές δυνατότητες του κράτους, συμπεριλαμβανομένων και των εργαλείων που επεξεργάζεται η Ε.Ε., αλλά παράλληλα θα πρέπει να προστατεύει τις καταθέσεις  αλλά και τη βιωσιμότητα του τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες μπορεί να έχουν ρευστότητα, αλλά έχουν περισσότερες πληγές να κλείσουν απ’ότι το κράτος. Μπορεί σε άλλες χώρες της ΕΕ να έχει επιλεγεί ο χαμηλότοκος τραπεζικός δανεισμός για στήριξη των εγχώριων οικονομιών (επιχείρημα που προτάσσει η κυβέρνηση), αλλά σε αυτές τις χώρες το ιδιωτικό χρέος είναι πολύ χαμηλό και οι τράπεζες δεν έχουν τέτοιο ψηλό ποσοστό ΜΕΔ. Κλείνοντας, θεωρώ ότι σε αυτή την προσπάθεια δεν χωράνε πολιτικές σκοπιμότητες από κανένα και εύχομαι να παρθούν αποφάσεις άμεσα. 

– Μεγάλη συζήτηση για την αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Θεωρείτε ότι η ΕΕ βρίσκεται μπροστά σε μία νέα πρόκληση; 
– Πιστεύω βαθύτατα στην Ε.Ε, αλλά ανησυχώ για το μέλλον της. Η αποτυχία να προτάξει ένα υλοποιήσιμο όραμα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης, σε συνάρτηση και με την παντελή απουσία της στην υγειονομική διαχείριση της πανδημίας, άφησε πληγές. Τα εθνικιστικά και αντιευρωπαϊκά κινήματα θα εκμεταλλευτούν αυτά τα ελλείμματα  για να διαβρώσουν το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Και στην Κύπρο άρχισαν να εκδηλώνονται τέτοιες τάσεις, ενισχυόμενες και από τη χλιαρή, ως και ανύπαρκτη, αντίδραση της ΕΕ έναντι των Τουρκικών προκλήσεων. Η ΕΕ απέτυχε παταγωδώς να εφαρμόσει τη Συνθήκη στης Λισαβώνας (2001) που στόχο είχε να μετατρέψει την ΕΕ στην πιο ακμάζουσα οικονομική ζώνη, βασισμένη στην καινοτομία και στην έρευνα. Αν η ΕΕ δεν καταφέρει να εφαρμόσει το πακέτο στήριξης της οικονομίας, ύψους  €750 δισ., τότε η Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα δεχθεί ένα καίριο πλήγμα.

Να ανοίξει το κεφάλαιο για οριζόντια και για βουλευτές επικρατείας

– Βουλευτικές εκλογές σε ένα χρόνο. Πιστεύετε ότι θα υπάρξουν αλλαγές στον κομματικό χάρτη;
– Θα δούμε, δυστυχώς, ενίσχυση της ακροδεξιάς ρητορικής. Αυτή η ρητορική δεν θα προέρχαιται μόνο από το ΕΛΑΜ αλλά θα το ανταγωνίζεται. Πιστεύω επίσης ότι ήρθε η ώρα να ανοίξει το κεφάλαιο της οριζόντιας ψηφοφορίας αλλά και της εισαγωγής ψηφοδελτίου επικρατείας. 

– Εσάς θα σας δούμε να επανέρχεστε καθ’ οιονδήποτε τρόπο στο πολιτικό σκηνικό; Η πολιτική είναι ένα κεφάλαιο ανοικτό ακόμα για εσάς;
– Η συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα δεν πρέπει να γίνεται πάντα μέσω της διεκδίκησης αξιωμάτων. Έχοντας την εμπειρία δύο εκλογικών αναμετρήσεων, έχω την υποχρέωση προς όσους με στήριξαν να εκφράζω δημόσια τις θέσεις μου όταν πρέπει. Επιλέγω να παραμένω ένας ενεργός πολίτης, να εκφράζω ελεύθερα τις απόψεις μου, να συνεχίζω την προσφορά μου ως επαγγελματίας και απλός άνθρωπος, στην επιστήμη, την κοινωνία και την πραγματική οικονομία.