Διαχρονικά, η Ευρώπη είχε μακρά παράδοση στη βιομηχανία, ένας κλάδος που επεδείκνυε ικανότητα για μετεξέλιξη και αλλαγή, ώστε να ανταπεξέρχεται στις προκλήσεις των καιρών. Τώρα, η βιομηχανία καλείται να επαναλάβει το ίδιο, καθώς η Ευρώπη ξεκινά τη διπλή μετάβασή της προς την κλιματική ουδετερότητα και την ψηφιακή πρωτοπορία.
Η βιομηχανία έχει κεντρική σημασία για την πρόοδο και ευημερία της Ευρώπης, όπως αυτή αποτυπώνεται σε αριθμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% της οικονομίας της ΕΕ, απασχολεί άμεσα περίπου 35 εκατομμύρια άτομα και έμμεσα πολύ περισσότερα εκατομμύρια και αποτελεί το 80% των εξαγωγών αγαθών της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με έκθεσή της προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, τον Μάρτιο του 2020, εξήγγειλε μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη, με στόχο να διασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα παραμείνουν σε θέση να επιτύχουν τις προσδοκίες τους και να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Για να υλοποιήσει αυτές τις φιλοδοξίες η Ευρώπη, χρειάζεται να γίνει η βιομηχανία πιο πράσινη, πιο κυκλική και πιο ψηφιακή, παραμένοντας παράλληλα ανταγωνιστική στην παγκόσμια σκηνή.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, η διττή πράσινη/οικολογική και ψηφιακή μετάβαση θα επηρεάσει κάθε πτυχή της οικονομίας, της κοινωνίας και της βιομηχανίας. Μεταξύ άλλων, θα απαιτήσει νέες τεχνολογίες, επενδύσεις και καλλιέργεια κλίματος βιομηχανικής καινοτομίας. Θα δημιουργήσει νέα προϊόντα, υπηρεσίες, αγορές και επιχειρηματικά μοντέλα. Θα διαμορφώσει νέες μορφές θέσεων εργασίας, που δεν υπάρχουν ακόμη και οι οποίες χρειάζονται δεξιότητες, τις οποίες δεν διαθέτει ακόμη η ΕΕ. Επίσης, θα έχει ως επακόλουθο τη μετατόπιση από τη γραμμική παραγωγή στην κυκλική οικονομία.
Αναμφίβολα, οι επιπτώσεις της πανδημίας ενισχύουν την ανάγκη ισχυροποίησης της βιομηχανίας στην Ευρώπη, ώστε να υπάρχει επάρκεια σε εγχώρια παραγωγή, αντοχή στον ανταγωνισμό αλλά και ενίσχυση της εξωστρέφειάς της.
Παρόλους τους φιλόδοξους σχεδιασμούς της διαχρονικά, η ΕΕ εξακολουθεί να υστερεί στην παρουσία των παγκόσμιων επιχειρηματικών /εταιρικών κολοσσών. Όπως αναφέρεται σε έκθεση της PWC (PWC Top 100 global companies 2020) καμία επιχείρηση από χώρα της ΕΕ δεν κατατάσσεται στις πρώτες 20 παγκοσμίως. Παρόμοια είναι η εικόνα και στον κατάλογο Global 2000 του περιοδικού Forbes για το 2020. Είναι μια διάσταση που πρέπει να προβληματίσει την ΕΕ, αφού η απουσία εταιρικών κολοσσών και μεγάλων συνεταιριστικών σχημάτων δεν θα επιτρέψουν στην Ευρώπη να καταστεί πρωτοπόρος στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα.
Όσον αφορά την περίπτωση της Κύπρου, πρέπει να σημειωθεί ότι άρχισε να υλοποιεί σχεδιασμούς για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της βιομηχανίας. Έχει υιοθετηθεί μια Νέα Βιομηχανική Πολιτική, 2019 – 2030, με Σχέδιο Δράσης για την περίοδο 2019 – 2022. Επίσης, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, το κράτος έχει συστήσει κατάλληλες δομές και επιτροπές για την υλοποίηση των διάφορων υποχρεώσεων που προκύπτουν και καλύπτει, μεταξύ άλλων, την κυκλική οικονομία. Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας συντόνισε τη διενέργεια σχετικής μελέτης για την κυκλική οικονομία και αναμένεται η εκπόνηση Σχεδίου Δράσης σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Τέλος, η σύσταση του Υφυπουργείου Καινοτομίας ήρθε σε μια κατάλληλη συγκύρια, όπου απαιτούνται τομές και νέες δομές.
Κλείνοντας, πρέπει να αναφερθεί ότι είναι απόλυτα αναγκαία η προσαρμογή στην πράσινη/κυκλική και ψηφιακή οικονομία, καθώς δεν υπάρχει η πολυτέλεια να μείνει κάποια χώρα πίσω σε αυτούς τους σχεδιασμούς. Το βάρος των νομοθετικών και οικονομικών υποχρεώσεων που προκύπτουν από την Πράσινη Συμφωνία θα είναι εξαντλητικό και δυσβάστακτο τόσο για τις κυπριακές βιομηχανίες και επιχειρήσεις (βλέπε κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050), και κατ’ επέκταση για τους πολίτες, γι’ αυτό και επιβάλλεται η στήριξη των επιχειρήσεων για προσαρμογή σε αυτά τα νέα δεδομένα. Το κράτος θα πρέπει ουσιαστικά και γενναιόδωρα να επενδύσει και να στηρίξει τις επιχειρήσεις προς το νέο μοντέλο επιχειρηματικής ανάπτυξης, μέσα από την κυκλική/πράσινη και ψηφιακή προσαρμογή, με την κατάλληλη κατανομή των κονδυλίων, τόσο από τα διαρθρωτικά κονδύλια όσο και από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και, εάν χρειαστεί, από τα ίδια κεφάλαια του κράτους. Εάν παραλείψουμε να στηρίξουμε έγκαιρα και ουσιαστικά τις επιχειρήσεις, τότε θα χάσουμε μια μοναδική ευκαιρία για να προσαρμόσουμε τη βιομηχανία μας( πάντοτε με βάση τα δεδομένα της Κύπρου), ώστε να είναι πιο ανταγωνιστική, με επάρκεια εγχώριας παραγωγής και με προοπτικές για εξωστρέφεια.
* Διευθυντής Βιομηχανίας, ΕΒΕ Λευκωσίας
