Δρ. Μόνικα Σιακού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος
Η επιρροή των συνομηλίκων έχει ιδιαιτέρως έντονο αντίκτυπο στο πώς τα παιδιά μαθαίνουν το δούναι και λαβείν στο πλαίσιο των ανθρωπίνων σχέσεων. Τα παιδιά είναι μοναδικές οντότητες, ωστόσο η κοινωνικοποίηση προσδίδει ένα κοινό στοιχείο στις εμπειρίες τους. Οι φιλίες είναι ένα από τα πιο κρίσιμα στοιχεία στη ζωή ενός παιδιού, καθώς επηρεάζουν την συναισθηματική, κοινωνική και ψυχολογική του ανάπτυξη. Από τη στιγμή που το παιδί αρχίζει να αλληλοεπιδρά με τους συνομηλίκους του, ξεκινά να δημιουργεί δεσμούς που διαμορφώνουν την αίσθηση της ταυτότητάς του, ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και συμβάλλουν στη συνολική ευημερία του.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι ενώ οι θετικές φιλίες μπορούν να προσφέρουν στα παιδιά ένα σταθερό θεμέλιο υποστήριξης, ο εκφοβισμός μπορεί να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες. Η κατανόηση της σύνδεσης μεταξύ των φιλιών και του εκφοβισμού είναι κρίσιμη για γονείς, δασκάλους και κοινότητες, καθώς οι υγιείς φιλίες μπορούν να λειτουργήσουν ως προστατευτικός παράγοντας απέναντι στις αρνητικές συνέπειες του εκφοβισμού. Δημιουργώντας περιβάλλοντα που προάγουν θετικές σχέσεις, ενισχύουμε τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και μειώνουμε τον κίνδυνο του εκφοβισμού.
Ο Ρόλος των Φιλικών Σχέσεων στην Προστασία των Παιδιών από τον Εκφοβισμό
Ενώ ο εκφοβισμός μπορεί να είναι επιβλαβής, οι φιλίες μπορούν να λειτουργήσουν ως μια ισχυρή ασπίδα για τα παιδιά. Η «υπόθεση προστασίας μέσω της φιλίας» προτείνει ότι οι φίλοι μπορεί να βοηθήσουν στο να προστατεύσουν τα παιδιά από αρνητικές εμπειρίες και τις επακόλουθες συνέπειες τους. Ποιο συγκεκριμένα, η ποιότητα της υποστήριξης στις φιλίες προστατεύσει από τη θυματοποίηση και την εκφοβιστική συμπεριφορά.
Άρα, οι θετικές φιλίες όχι μόνο προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη σε δύσκολες στιγμές, αλλά επίσης λειτουργούν ως προστατευτικός παράγοντας κατά των αρνητικών επιπτώσεων του εκφοβισμού. Τα παιδιά με ισχυρές φιλίες είναι πιο πιθανό να έχουν αίσθηση ασφάλειας και ανθεκτικότητας, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη τη διαρκή επίδραση του εκφοβισμού.
Ο πιο σημαντικός ρόλος που παίζουν οι φίλοι στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού είναι η προσφορά συντροφιάς και αλληλεγγύης. Οι φίλοι μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να σταθούν απέναντι στους εκφοβιστές, είτε προσφέροντας άμεση υποστήριξη είτε παρέχοντας ενθάρρυνση και ηθική υποστήριξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν θύματα εκφοβισμού εάν έχουν ισχυρές και υποστηρικτικές ομάδες φίλων που βοηθούν να αποτραπεί η βλαβερή συμπεριφορά. Ο εκφοβισμός συμβαίνει συχνά όταν τα άτομα είναι απομονωμένα, και η παρουσία ενός καλού φίλου καθιστά δυσκολότερο για τους θύτες να τους στοχοποιήσουν.
Οι φιλίες προσφέρουν επίσης στα παιδιά την ευκαιρία να επεξεργαστούν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους σε ένα ασφαλές, κατανοητικό περιβάλλον. Εάν ένα παιδί εκφοβίζεται, ένας καλός φίλος μπορεί να αποτελέσει τον κατάλληλο χώρο έκφρασης, επιτρέποντας στο παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του και να ζητήσει συμβουλές για το πώς να διαχειριστεί την κατάσταση. Αυτή η συναισθηματική υποστήριξη είναι ανεκτίμητη για να βοηθήσει το παιδί να επεξεργαστεί το τραύμα του εκφοβισμού και να ανακτήσει την αυτοεκτίμησή του. Οι φίλοι μπορούν επίσης να βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν πρόσβαση σε πόρους, όπως η συζήτηση με δάσκαλο, σχολικό σύμβουλο ή γονέα, διασφαλίζοντας ότι ο εκφοβισμός αντιμετωπίζεται με εποικοδομητικό τρόπο.
Δημιουργία Περιβαλλόντων που Προωθούν τις Φιλίες και Προλαμβάνουν τον Εκφοβισμό
Η «υπόθεση προστασίας μέσω της φιλίας» αναφέρεται ειδικά στην προστασία από τη θυματοποίηση, καθώς οι φιλίες παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και ενισχύουν την αίσθηση του ανήκειν, βοηθώντας τα παιδιά να ανταπεξέλθουν σε αρνητικές εμπειρίες. Σύμφωνα με ερευνητές, είναι λογικό να επεκτείνουμε αυτή τη θεωρία, ώστε να συμπεριλάβει και την προστασία από την εμπλοκή σε εκφοβιστική συμπεριφορά. Η αύξηση των στρατηγικών αντιμετώπισης και η ασφάλεια στις σχέσεις είναι χαρακτηριστικά που μπορούν επίσης να μειώσουν την πιθανότητα εμπλοκής σε εκφοβιστική συμπεριφορά. Συνεπώς, για να υποστηρίξουν τα παιδιά στη δημιουργία θετικών φιλιών και στην πρόληψη του εκφοβισμού, οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι κοινότητες πρέπει να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν ασφαλή και ενσωματωμένα περιβάλλοντα. Τα σχολεία θα πρέπει να εφαρμόσουν προγράμματα να διδάσκουν στα παιδιά ενσυναίσθηση, ευγένεια και τη σημασία της ένταξης. Επιπλέον, η καλλιέργεια μιας σχολικής κουλτούρας που να εκτιμά τη φιλία, τη συνεργασία και τον αμοιβαίο σεβασμό μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αισθάνονται υποστηριγμένα και προστατευμένα.
Οι γονείς παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη υγιών φιλιών. Η ενθάρρυνση των παιδιών να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και να δημιουργούν σχέσεις με άλλους είναι καθοριστική για την κοινωνική τους ανάπτυξη. Η δημιουργία ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας μεταξύ γονιών και παιδιών μπορεί να βοηθήσει να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν πιθανές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί.
Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστεί ο διαδικτυακός εκφοβισμός στην ψηφιακή εποχή. Τα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση για τους κινδύνους των διαδικτυακών αλληλεπιδράσεων και τη σημασία του σεβασμού στον κυβερνοχώρο. Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να παρακολουθούν τις διαδικτυακές δραστηριότητες και να ενθαρρύνουν την αναφορά περιστατικών εκφοβισμού. Δημιουργώντας μια κουλτούρα σεβασμού, μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά και να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν υγιείς φιλίες.
Η Συμβολή των Σπουδών στην Ψυχολογία
Η ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης σκέψης, συμπεριφοράς και συναισθημάτων. Εξετάζει πώς οι βιολογικοί, γνωστικοί, συναισθηματικοί και κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο, παίρνουν αποφάσεις, διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και σχετίζονται με τους άλλους.
Η μελέτη της ψυχολογίας προσφέρει τη δυνατότητα κατανόησης της συμπεριφοράς και των σύνθετων παραγόντων που επηρεάζουν την ψυχική υγεία. Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου προσφέρει στους/στις φοιτητές/τριες τη δυνατότητα να εμβαθύνουν σε καίρια πεδία της ψυχολογίας, όπως η αναπτυξιακή ψυχολογία, η ψυχοπαθολογία, η ψυχολογία των σχέσεων και η ψυχολογική αξιολόγηση.
Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου προσφέρει Πτυχίο Ψυχολογίας (BSc), Μεταπτυχιακό στην Κλινική Ψυχολογία και Συμβουλευτική (MSc), εξ αποστάσεως Μεταπτυχιακό στην Ψυχική Υγεία Παιδιού και Εφήβου (MSc), εξ αποστάσεως Μεταπτυχιακό στον Επαγγελματικό Προσανατολισμό και Συμβουλευτική (ΜΑ) και Διδακτορικό στην Ψυχολογία (PhD).
Περισσότερες πληροφορίες για τις σπουδές στο επιστημονικό πεδίο της Ψυχολογίας δείτεστο https://euc.ac.cy, ή επικοινωνήστε με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου μέσω email στο admit@euc.ac.cy ή καλώντας στο 22 713000.
